Jeżeli uświadomimy sobie, że wszystko w przyrodzie: owady, ryby, ptaki, ssaki wyznaczają i strzegą swoich terytoriów. Jeżeli do tego dołożymy wiedzę o człowieku i o tym, że on również ustanawia i broni swego terytorium, będziemy potrafili nie tylko wniknąć w istotę czyjegoś zachowania, ale także przewidzieć jego reakcję w bezpośrednim kontakcie z nami i innymi ludźmi. Żeby posiąść wiedzę w tym zakresie warto przestudiować pozycje nie tylko z zakresu psychologii, ale również antropologii. W tym miejscu zajmiemy się tylko omówieniem wszelkich konsekwencji związanych z istnieniem przestrzeni osobistej i reakcjami ludzi w sytuacji, gdy jest ona naruszona.
Większość zwierząt posiada rewiry, które uważa za swoje i zaznacza je w charakterystyczny sposób. Podobnie i człowiek posiada swoją ,,otoczkę", którą nosi ze sobą, a jej zasięg, rozmiar zależy od zagęszczenia populacji w jakiej się wychowywał. Wynika z tego, że ta osobista strefa dystansu jest zdeterminowana kulturowa.
Wyróżnia się w zasadzie cztery strefy dystansu:
- STREFA INTYMNA (15-45cm). Jest to najbardziej intymna i najsilniej strzeżona strefa. Każdy człowiek uważa ją za swoją własność i dopuszcza do niej tylko osoby uczuciowo z nim związane. Wyróżnia się tu substrefę rozciągającą się do 15 cm od ciała danego człowieka i która może być naruszona tylko podczas kontaktu fizycznego. Jest to strefa ściśle intymna.
- STREFA OSOBISTA ( 46-122 cm). Taką odległość utrzymujemy podczas kontaktów społecznych (np. w biurze) i towarzyskich (np. przyjęcia u znajomych).
- STREFA SPOŁECZNA (1,22-3,6 m). Tą odległość zachowujemy w stosunku do nieznajomych nam osób (np. hydraulika).
- STREFA PUBLICZNA (POW. 3,6 m.). Jest to odległość, którą staramy się zachować zwracając się do większej ilości osób.
Musimy mieć świadomość, że w zależności od tego czy mamy poszanowanie dla przestrzeni osobistej innych osób czy nie zostaniemy przez nich zaakceptowani lub odrzuceni. Nasze wtargnięcie w cudzą przestrzeń powoduje agresję, wycofanie i niechęć tej osoby. Jeżeli potrafimy szanować przestrzeń innych osób jesteśmy odbierani pozytywnie.
Na zakończenie podstawowe zasady, których według niepisanych norm zachodnich, powinni przestrzegać ludzie zmuszeni do wtargnięcia w cudzą przestrzeń osobistą (np. podczas jazdy windą, zatłoczonym autobusem):
- Unikaj bezpośrednich kontaktów wzrokowych z innymi.
- Nie nawiązuj rozmowy będąc w strefie intymnej innej osoby.
- Zachowaj ,,kamienną twarz" i nie zdradzaj swoich uczuć.
- Wykorzystaj książkę, czy gazetę do zaznaczenia swojej odrębności, granicy. Innymi słowy spraw, by inni byli przekonani, że jesteś nią pochłonięty.
- Im większy tłum, tym mniej ruchów wolno wykonywać.
- W takiej sytuacji skazani jesteśmy na wyglądanie przez okno albo wpatrywanie w numery mijanych przez windę pięter.
Autor: Agnieszka Zielonka-Sujkowska
Ośrodek Psychologiczno-pedagogiczny RAZEM