Podatki pośrednie

Różnice w polityce fiskalnej państw UE mogłyby prowadzić do zniekształcenia konkurencji i kierowania się przez przedsiębiorstwa raczej warunkami podatkowymi niż opłacalnością prowadzonych interesów. Dlatego Unia stara się zharmonizować zasady nakładania i wysokość podatków pośrednich. Wpływa to na konkurencyjność produktów wytwarzanych przez poszczególne państwa członkowskie na obszarze Unii. W związku z tym usuwa się wszelkie ograniczenia utrudniające osiągnięcie tego celu.

UE zdążyła już ujednolicić konstrukcję i zasady poboru VAT oraz akcyzy. Teraz zajmuje się wysokością stawek. Ich dostosowywanie do przyjętego poziomu minimalnego przebiega jednak dość opornie.

VAT w UE

Przyjęta w Unii konstrukcja podatku od wartości dodanej, jego przedmiot, podstawa i sposób naliczania, są podobne, jak w Polsce, ponieważ wzorowaliśmy się na unijnych regulacjach.

W 1993 r. UE zaleciła krajom członkowskim podniesienie podstawowej stawki VAT do 15%. W przypadku niektórych towarów i usług umożliwiła jednak stosowanie dwóch stawek obniżonych, z których mniejsza musi wynosić przynajmniej 5%.

Lista towarów i usług potraktowanych takim ulgowym VAT-em obejmuje m.in. dostawy gazu ziemnego, żywność i napoje (z wyjątkiem alkoholowych), ziarno, zwierzęta, dostawy wody, sprzęt medyczny, transport pasażerski, usługi biblioteczne, bilety teatralne, usługi hotelowe, sprzęt rolniczy, a także ubrania i obuwie dziecięce (jeśli stawka obniżona obowiązywała już wcześniej).

Od obowiązku windowania stawek są jednak wyjątki, np. Grecja uzyskała prawo utrzymania obniżonego VAT na niektórych mniej rozwiniętych i trudno dostępnych wyspach. Ma to ich mieszkańcom zrekompensować wysokie koszty transportu towarów.

Podnosząc podatki, Unia jednocześnie zakazała pobierania powszechnego niegdyś na Zachodzie podwyższonego VAT od dóbr luksusowych, ale wprowadzanie w życie tego przepisu nie przebiega zbyt szybko.

W unijnych planach jest wprowadzenie zakazu odliczania przez przedsiębiorstwa VAT od zakupu i kosztów używania firmowych samochodów osobowych, kosztów podróży służbowych i niektórych wydatków reprezentacyjnych.

Polski VAT przed zmianami

Podstawowa stawka polskiego VAT (22%) z nawiązką spełnia warunki UE, to samo dotyczy obniżonej siedmioprocentowej i zerowej dla eksportu. Niezgodne z prawem unijnym jest natomiast zwolnienie z VAT żywności nieprzetworzonej. Stopniowo nakładana nań będzie więc stawka 3%.

Rolnicy będą musieli zacząć doliczać VAT do cen plonów swojej pracy, ale w zamian uzyskają możliwość odejmowania tego podatku zawartego w kosztach nabycia towarów do produkcji rolnej. Najprawdopodobniej 3% VAT obejmie nieprzetworzone produkty rolne oraz środki do produkcji dla rolnictwa. Z 7 do 12% (minimum wymagane w UE wynosi 15%) będzie musiał wzrosnąć podatek na materiały budowlane, z 0 do 7% - na usługi firm komunalnych (ale firmy te uzyskają prawo do odliczeń VAT), z 0 do 3% - książki, imprezy kulturalne i wynajem mieszkań. Z 0 do 7%, a następnie do 12% wzrośnie VAT od usług prawniczych, a z 7 do 12% na artykuły dla dzieci. Wszystko to najprawdopodobniej zostanie rozłożone na kilka lat.

Zmienić się będzie musiał stosunkowo wysoki dziś limit (80 tys. zł) obrotu rocznego zwalniający podmiot gospodarczy z obowiązku doliczania do swoich cen podatku od wartości dodanej. W UE limit wynosi tylko 5000 euro (ok. 21 tys. zł), ale nawet państwa należące do Unii podnoszą go dość powoli. Niemniej jednak trzeba się liczyć z tym, że za kilka lat drobni polscy przedsiębiorcy będą musieli zdobyć umiejętność rozliczania VAT. Dla wielu z nich odprowadzanie go oznaczać będzie konieczność podniesienia cen lub ograniczenia własnej marży.

Polska wprowadziła Ustawą o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym z dnia 7 maja 1999 r. możliwość zwrotu VAT dla cudzoziemców kupujących towary na jej terytorium. Zmniejszy to zapewne wielkość szarej strefy - obcokrajowcy będą bowiem żądać rachunków.

Konieczne stanie się ujednolicenie VAT na towary i usługi krajowe oraz te z zagranicy. Dostosujemy się w ten sposób do unijnego zakazu dyskryminacji importu. Korzystające dziś z preferencji firmy krajowe, które wytwarzają ciągniki i przyczepy rolnicze oraz aparaty słuchowe, stracą parasol ochronny. Kupujących usługi za granicą ucieszy natomiast wiadomość, że uzyskają możliwość odliczenia zapłaconego za nie podatku.

W Polsce VAT-u od luksusu wprawdzie nie mamy, więc nie będzie kłopotów ze znoszeniem stawki podwyższonej. Jej rolę pełni jednak akcyza, którą można u nas nakładać na dobra wydające się polskiemu ustawodawcy zbytkiem. Ten przepis też będzie musiał być zmieniony. O tym, jak, piszemy w następnym rozdziale.

Akcyza w Unii

Akcyza doliczana jest do ceny towarów przed dodaniem VAT. W Unii może obciążać tylko paliwa i oleje ropopochodne, gaz ziemny i płynny, wyroby tytoniowe i napoje alkoholowe. Wprawdzie państwa UE pobierają wciąż ze trzy dziesiątki różnego rodzaju podatków od innych towarów, ale zgodnie z prawem wspólnotowym muszą je znieść, a co najwyżej stosować wyłącznie w obrocie krajowym.

W Polsce podatkiem akcyzowym, poza tymi samymi towarami co w UE, są albo mogą być obciążane: samochody, jachty, broń gazowa, urządzenia do gier, sól, zapałki, guma do żucia, sprzęt elektroniczny wysokiej klasy, a nawet środki upiększające. Dotychczas nasz fiskus dość umiarkowanie korzystał z tej możliwości, ograniczając swój apetyt głównie do aut, w przyszłości będzie musiał jednak dostosować listę towarów akcyzowych do unijnej.

W UE wprowadzony został wspólny system pozostających pod specjalnym nadzorem składów, które ułatwiają produkcję, przerób i magazynowanie towarów podlegających akcyzie (nalicza się ją dopiero po skierowaniu do sprzedaży detalicznej). W Polsce składy te dopiero trzeba będzie stworzyć.

Unia narzuca minimalną wysokość tego podatku. Wraz z VAT musi on np. stanowić przynajmniej 57% ceny sprzedaży papierosów. Obecnie w Polsce palacze płacą mniej, bo 32-45,5%. Ponadto podatek jest zróżnicowany w zależności od rodzaju papierosów (największy dla zagranicznych, najmniejszy - dla krajowych bez filtra), co narusza normy wspólnotowe.

Unia wprowadziła też minimalną akcyzę od cygar, cygaretek, tytoniu do zwijania skrętów, a także innych wyrobów tytoniowych. Wejście do UE niekoniecznie musi jednak oznaczać automatyczne jej wprowadzenie, np. Hiszpania i Portugalia wynegocjowały dłuższy okres dostosowawczy.

Unijna regulacja obejmie także napoje wyskokowe - obciążająca je akcyza nie może być niższa od 5,5 ani wyższa od 10 euro na litr czystego alkoholu. Obecnie nasz poziom opodatkowania przekracza wartość minimalną. Zatem konieczność dostosowania się do wspólnotowych przepisów nie wymusza wprowadzania podwyżek.

Ujednolicona będzie akcyza na spirytus, zależna obecnie od jego przeznaczenia. Miłośnikom tak szlachetnych trunków, jak np. whisky, ucieszy zapewne wiadomość, że wejście naszego kraju do UE oznacza konieczność zerwania z tradycją okładania importowanych napojów cłami i podatkami zaporowymi.

Wraz z naszym przystąpieniem do Unii drożeć będzie benzyna i inne paliwa płynne, bo ich także dotyczą unijne regulacje akcyzowe. Na benzynę bezołowiową nakłada się tam przynajmniej 0,287 euro/l, czyli 1,19 zł/l, na olej napędowy ok. 0,2 euro/l, czyli 0,94 zł/l .Stawki są u nas jeszcze niższe niż minimum w UE, wobec tego będą rosnąć - z zapowiedzi Ministerstwa Finansów wynika, że podwyżki zapewne zostaną rozłożone na 4-5 lat.

Co jeszcze nas czeka

Unia Europejska od blisko 20 lat stara się ograniczyć i w dalszej perspektywie znieść niegdyś rozpowszechnione podatki od podwyższania kapitału przedsiębiorstw. W Polsce ich rolę pełni opłata skarbowa, która w myśl ustawy wynosi 2%, podczas gdy UE zaleca maksymalną stawkę 1%.

Unijne przepisy nakazują urzędom skarbowym udzielanie sobie wzajemnej pomocy w ściąganiu podatków. Przed karzącą ręką polskiego fiskusa trudno się będzie schronić nawet na Wyspach Kanaryjskich.

Patrz również: Podatki w Unii Europejskiej, Podatek obrotu: http://www.mofnet.gov.pl/biuletyn_skarbowy/pdf/45.pdf

Źródło: Centrum Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej http://www.cie.gov.pl