Jakie są główne cechy ustawodawstwa Unii dotyczącego produktów przemysłowych?

Swobodny przepływ towarów jest jedną z fundamentalnych zasad niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania Jednolitego Rynku Europejskiego. Jego głównym założeniem jest fakt, że producenci nie podlegają jednocześnie wymogom rynku krajowego i unijnego, ale (jeśli jest to wymagane) muszą postępować zgodnie z wymogami tylko jednej oceny zgodności.

Techniczne bariery ograniczające handel między państwami członkowskimi zniesiono na podstawie zasady opartej na wzajemnym uznawaniu procedur zgodności. Oznacza to, że producenci i dostawcy usług, którzy spełniają obowiązujące wymogi prawne w swoich krajach będących członkami Unii, mają teoretycznie prawo do wprowadzenia swych produktów i usług na rynki pozostałych krajów członkowskich na tych samych warunkach. Zasada ta odnosi się do wszystkich produktów i usług, które nie podlegają przepisom zharmonizowanym na poziomie unijnym.

Ustawodawstwo dotyczące produktów przemysłowych zostaje zharmonizowane na poziome unijnym, gdy istnieje potrzeba zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa produktu w całej Unii Europejskiej i gdy cele ekonomiczne i polityczne działań podjętych w państwach członkowskich różnią się.

Tylko w sytuacji, gdy zagrożone jest bezpieczeństwo, zdrowie publiczne lub ochrona środowiska, państwa członkowskie mogą kwestionować zastosowanie zasady wzajemnego uznawania i zharmonizowanych przepisów Unii Europejskiej. W takich przypadkach, każde działanie musi być odpowiednio uzasadnione.

Zharmonizowane ustawodawstwo dotyczące produktów przemysłowych obejmuje dwa typy aktów prawnych opartych na:

• szczegółowym podejściu do produktu, z uwzględnieniem warunków technicznych (dyrektywy dotyczące pojazdów mechanicznych, pasz, chemikaliów, farmaceutyków, kosmetyków, kryształu, drewna, tekstyliów i obuwia);
• przepisach określających niezbędne wymogi, lecz nie zawierających szczegółowych warunków technicznych szerokich kategorii produktów i/lub ryzyka (tzw. dyrektywy Nowego Podejścia, które obejmują na przykład: zabawki, sprzęt rekreacyjny, urządzenia mechaniczne, urządzenia ochrony osobistej, urządzenia elektryczne, urządzenia radiowo-telekomunikacyjne, sprzęt medyczny, urządzenia gazowe, zbiorniki ciśnieniowe, produkty budowlane).

Ustawodawstwo to obowiązuje państwa członkowskie po względem celów. Natomiast władze krajowe decydują, jak transponować je do ich własnego systemu prawnego.

Zgodnie z dyrektywami Nowego Podejścia, część odpowiedzialności za produkt lub usługę w kwestii bezpieczeństwa zostaje scedowana z władz na podmioty gospodarcze (producentów i usługodawców). Obowiązkowe kontrole przed wprowadzeniem na rynek są zastąpione kontrolami usług i towarów, które są już dostępne na rynku. W ten sposób cały system oparty jest na zaufaniu, zarówno wobec podmiotów gospodarczych jak i pomiędzy członkami Unii (jednostkami akredytującymi, instytucjami odpowiedzialnym za ocenę zgodności i organizacjami zajmującymi się nadzorem rynku).

Ustawodawstwo wprowadza pojęcie niezbędnych wymogów dla produktów i usług, które są zdefiniowane w sposób ogólny (np.: dla urządzeń elektrycznych gwarantują one, że "nie wystąpią temperatury, łuki, promieniowanie, które mogłyby doprowadzić do zagrożenia") w odróżnieniu od tych określonych szczegółowymi warunkami technicznymi. Przepisy określają również procedury, które mogą być przeprowadzone w celu wykazania zgodności produktów i usług z niezbędnymi wymogami. Te procedury oceny zgodności są proporcjonalne do poziomu zagrożeń. Dlatego też zaangażowanie trzeciej strony (instytucji odpowiedzialnej za ocenę zgodności), która przyznaje certyfikaty, testuje i przeprowadza inspekcje, nie zawsze jest konieczne. W wielu przypadkach własne oświadczenie producenta jest wystarczające.

Gdy przepisy proponują kilka procedur (modułów), producent ma zadecydować, które mu najbardziej odpowiadają. Dla każdej kategorii produktów europejskie organy normalizacyjne zdefiniowały zharmonizowane standardy unijne z uwzględnieniem interesów producentów przemysłowych, konsumentów, organów nadzorczych, instytucji certyfikujących i akredytujących. Zastosowanie tych standardów zakłada zgodność z niezbędnymi wymogami.

Dyrektywy Nowego Podejścia uwzględniają zasady obowiązkowego oznaczania produktów znakiem CE. Poprzez naklejanie znaku CE, producent deklaruje, że jego produkt zgodny jest ze wszystkimi koniecznymi dyrektywami i że zostały przeprowadzone odpowiednie procedury oceny zgodności.

Państwa kandydujące wcieliły już większość przepisów dotyczących produktów przemysłowych. Oznacza to, że producenci z wybranych sektorów będą musieli dodatkowo zainwestować, by dostosować się do nowych przepisów (np.: z sektora chemicznego). Unia Europejska stworzyła kilka inicjatyw w celu zapewnienia pomocy dla MSP, które pragną przygotować się do tych zmian.

Czym jest PECA i dlaczego jest tak ważna?

PECA - Protokół do Układu Europejskiego w sprawie oceny zgodności i dopuszczenia do obrotu produktów przemysłowych jest porozumieniem, służącym wyeliminowaniu technicznych barier w handlu między krajami członkowskimi i kandydującymi. Porozumienia PECA są kluczowym elementem politycznym i ekonomicznym w procesie rozszerzenia Unii. Tworzą one powiększony jednolity rynek dla określonych produktów przemysłowych zanim kraje kandydujące wstąpią do Unii. W ten sposób PECA uznają postęp osiągnięty przez przyszłych członków w przyjmowaniu i wdrażaniu odpowiedniego ustawodawstwa unijnego, a także w tworzeniu niezbędnej infrastruktury.

Każdy protokół PECA składa się z umowy ramowej, która określa główne zasady i procedury dotyczące wzajemnego uznawania wyników procedur oceny zgodności oraz wzajemnego dopuszczania produktów przemysłowych. Jest ona uzupełniona aneksami dotyczącymi danych sektorów, w zależności od stopnia, w jakim państwo kandydujące wdraża odpowiednie techniczne przepisy unijne.

Protokoły PECA zależne są od następujących elementów. W ramach Układów o Stowarzyszeniu kraje kandydujące są zobowiązane dostosować swe ustawodawstwo do przepisów Wspólnoty. Ponadto, każdy kandydat musi stworzyć sieć struktur na rzecz akredytacji, normalizacji, miernictwa, testowania produktów, certyfikacji i nadzoru rynku. Każda strona jest też zobligowana do uznania wyników oceny zgodności sporządzonej przez odpowiednie jednostki drugiej strony w odniesieniu do sektorów i produktów wyszczególnionych w Układzie.

Kraje kandydujące muszą również odrzucać wymogi stron trzecich w celu zapewnienia dostępu do produktów unijnych których nie dotyczą wymogi obowiązujące w ramach UE.

Wiele sektorów i firm w Europie może odnieść potencjalne korzyści poprzez PECA. Certyfikacja produktów według zharmonizowanych standardów umożliwi producentom z Unii i z państw kandydujących osiągnięcie znaczących oszczędności na projektowaniu i testowaniu dzięki efektowi skali, a także wejście na inne rynki unijne bez potrzeby spełniania dodatkowych wymogów oceny zgodności.

Ponieważ PECA poszerza rynek wewnętrzny dla niektórych sektorów już w fazie przedakcesyjnej, pomaga ona administracji, producentom i konsumentom krajów kandydujących w zaznajomieniu się z warunkami rozszerzonego rynku, na którym będą działać po akcesji.

Redukcja kosztów certyfikacji daje perspektywę rozwoju eksportu, inwestycji i konkurencyjności. Jako że wszystkie firmy ponoszą te same koszty certyfikacji, korzyści wynikające z ich obniżenia będą proporcjonalnie większe dla małych firm. PECA może też zostać zastosowana w sektorach o charakterze przemysłowym, gdy przyszli członkowie dostosują swoje ustawodawstwo do wymogów Unii Europejskiej.

Co będą oznaczały standardy Unii Europejskiej dla małych i średnich przedsiębiorstw krajach kandydujących?

Standardy to udokumentowane, dobrowolne porozumienia, które zawierają ważne kryteria dla produktów, usług i procesów produkcyjnych. Normy zapewniają, że produkty i usługi odpowiadają swemu przeznaczeniu, są porównywalne z innymi produktami i są zgodne z przepisami. Normalizacja nie może być narzucona, ponieważ tylko wtedy normy będą używane, gdy rynek będzie zainteresowany ich tworzeniem i stosowaniem.

Przyjęcie i wdrażanie standardów Unii Europejskiej przez kraje kandydujące jest jednym z warunków pełnego uczestnictwa w Jednolitym Rynku. Dlatego ważne jest, by producenci przemysłowi byli świadomi istnienia europejskiego systemu normalizacyjnego i efektywnie spełniali jego standardy.

Standardy są istotnym elementem w tworzeniu jednolitego rynku, ponieważ uzupełniają dyrektywy Nowego Podejścia. To ogólnoeuropejskie ustawodawstwo przedstawia kluczowe wymagania, które muszą być spełnione przez produkty mające być wprowadzone na rynek całej Unii. Specyfika dyrektyw Nowego Podejścia polega na tym, że nie zawierają one technicznych szczegółów, lecz szeroko rozumiane wymogi związane z bezpieczeństwem. Producenci muszą zatem przełożyć te ogólne wymogi na rozwiązania techniczne. Najlepiej, gdy producenci zastosują specjalnie utworzone standardy europejskie. Są to tzw. standardy zharmonizowane zapewniające 'domniemanie dostosowania' do dyrektywy, dla której zostały utworzone.

Standardy unijne są wpływowym środkiem poprawiania konkurencyjności przedsiębiorstw w Unii Europejskiej. Pomocne są one w ochronie zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska naturalnego mieszkańców Europy. Normy te zapewniają rozwiązania różnych problemów technicznych oraz usprawniają handel i współpracę w obrębie Wspólnoty Europejskiej. Pomagają też wprowadzać i rozpowszechniać nowe technologie z korzyścią dla wszystkich członków. Standardy mogą też korzystnie wpłynąć na efektywność polityk Wspólnoty dotyczących dobra konsumenta, ochrony środowiska, handlu i jednolitego rynku. Normalizacja europejska pomaga przemysłowi europejskiemu osiągnąć znaczenie na rynkach światowych, a tym samym przyczynia się do wypełnienia rynku wewnętrznego, na którym standardy wspomagają obowiązujące ustawodawstwo. Normalizacja stała się istotnym narzędziem strategicznym, którego użycie pomoże przemysłowi zdobyć dostęp do rynków oraz uzyskać efekt skali.

Aby standard stał się standardem europejskim, musi on zostać przyjęty przez jedną z unijnych organizacji normalizacyjnych i musi zostać upubliczniony. Istnieją trzy europejskie organizacje normalizacyjne: CEN - Europejski Komitet ds. Normalizacji [European Committee for Standardisation], który zajmuje się wszystkimi sektorami z wyjątkiem elektrotechniki i telekomunikacji; CENELEC - Europejski Komitet ds. Normalizacji Elektrotechnicznej [European Committee for Electrotechnical Standardisation], który ustala standardy na polu elektrotechniki; oraz ETSI - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych [European Telecommunications Standards Institute], który zajmuje się telekomunikacją i wybranymi aspektami radiofonii.

Źródło: Komisja Europejska