Prawo.

Z a w a r t o ś ć

• Stosowane prawo
  
• Spór
  
• Oferta
  
• Przygotowanie kontraktu
  
• Kontrakt

---

Ta strona jest przeznaczona dla osób rozpoczynających działalność w handlu zagranicznym. Staram się na niej podkreślić złożoność problemów prawnych związanych z kontraktem międzynarodowym.

Stosowane prawo

Istotne jest by w kontrakcie ustalić kompetentny sąd i stosowane prawo, podczas rozstrzygania ewentualnych sporów. Naturalne jest preferowanie sądu i prawa obowiązującego w Polsce. Gdy to jest niemożliwe warto zasięgnąć porady prawnika.

Złożoność zagadnień związanych z rozstrzyganiem międzynarodowych konfliktów handlowych spowodowała, że powstało na świecie wiele instytucji proponujących różne konwencje unifikujące reguły handlu międzynarodowego. Warto poznać konwencje do których należy Polska.

Przed podpisywaniem kontraktu międzynarodowego warto skorzystać z kontraktów typowych. Zostały one opracowane przez międzynarodowe instytucje jak : Międzynarodowa Federacja Inżynierów Doradców, Międzynarodowa Izba Handlowa, Konferencja Narodów Zjednoczonych dotycząca handlu i rozwoju, Komisja Narodów Zjednoczonych dotycząca międzynarodowego prawa handlowego.

Obowiązkowym podręcznikiem w handlu zagranicznym są Incoterms, które definiują terminy handlowe, powszechnie znane jako FAS, FOB, CIF. Incoterms stale są przystosowywane do praktyki dnia codziennego, uwzględniając poziom współczesnej informatyki, zmiany środków transportu, etc...

Top

Spór

Przed podpisaniem kontraktu warto pomyśleć o sposobie rozstrzygnięcia ewentualnych sporów. Istnieją trzy metody rozstrzygania sporów, powstałych w trakcie realizacji kontraktu międzynarodowego:

• mediacja,
• międzynarodowy arbitraż,
• proces sądowy.

Podstawowe różnice pomiędzy arbitrażem a procesem sądowym:

1. Sąd rozstrzyga spór w wyniku skierowania sprawy przez strony kontraktu. Procedura arbitrażowa może być uruchomiona wyłącznie wtedy gdy w kontrakcie została wyrażona wola stron do rozstrzygnięcia sporu drogą arbitrażu.
2. Strony sporu nie mogą wyznaczyć sędziego ale mogą określić osobę arbitra.
3. Strony mogą wyznaczyć arbitra w dowolnym kraju świata. W przypadku procedury sądowej, spór strony polskiej z firmą z Montrealu przebiega w sądzie montrealskim, gdy wniosek do sądu skieruje strona polska i w Warszawie, gdy wniosek skierują Kanadyjczycy.

Istnieją dwa rodzaje arbitrażu:

• Arbitraż instytucjonalny.
  W tym przypadku strony wskazują konkretny sąd arbitrażowy, z jego własną procedurą postępowania. Na przykład: sąd arbitrażowy przy Międzynarodowej Izbie Handlowej. Większość sądów arbitrażowych proponuje własną klauzulę arbitrażową, która powinna być wpisana do kontraktu.
• Ad hoc.
  W przypadku arbitrażu ad hoc strony powinny same sformułować etapy procedury arbitrażowej i zapisać w kontrakcie stosowną klauzulę. Pewną wskazówkę mogą stanowić reguły arbitrażowe określone przez Komisję Międzynarodowego Prawa Handlowego Narodów Zjednoczonych, zapisane w 1976 roku.

Istnieją następujące różnice pomiędzy arbitrażem a mediacją:

• Podczas mediacji neutralny mediator stara się rozstrzygnąć spór.
• Strony zawsze mogą spróbować mediacji, pomimo, że nie zostało to nigdzie zapisane.
• Wyrok mediatora nie ma siły wykonawczej, na poziomie międzynarodowym. Strona zwycięska procedury arbitrażowej może natomiast zwrócić się do sądu o wykonanie wyroku.
• Mediator stara się sprawiedliwie rozstrzygnąć spór. W procedurze arbitrażowej wyrok oparty jest na prawie.
• Sukces mediacji bazuje na dobrej woli stron.
• Często kontrakty przewidują rozstrzyganie sporów w dwóch etapach: mediacja, arbitraż.

Koszty procedury arbitrażowej obejmują: wynagrodzenie i koszty arbitrów, koszty ekspertów powołanych przez trybunał arbitrażowy, koszty doradców stron oraz koszty administracyjne sądu arbitrażowego. W przypadku arbitrażu międzynarodowego koszty wahają się w granicach 5 - 20% wartości sporu. Często odpowiednia prowizja wymagana jest na początku sporu. Jej wysokość może być ustalona w formie procentu od kwoty sporu lub na bazie godzinowej. Gdy jedna ze stron nie chce zapłacić swojej części, druga strona musi pokryć całość wymaganej prowizji. W arbitrażu międzynarodowym strona zwycięska uzyskuje całkowity bądź częściowy zwrot poniesionych kosztów arbitrażowych.

Uzgadniając klauzulę arbitrażową nie należy jej kopiować z innego kontraktu. Trzeba sprawdzić, w konkretnym sądzie arbitrażowym, czy klauzula została dobrze zredagowana. Klauzula arbitrażowa powinna być prosta i precyzyjna. Zazwyczaj klauzule nazbyt szczegółowe są niewykonalne.

Generalnie koszty arbitrażu lub mediacji są niższe od postępowania sądowego. Wyroki sądu arbitrażowego są zazwyczaj szybsze od sądowych. Arbitraż zapewnia zdecydowanie większą dyskrecję. Arbiter, w przypadku tak zapisanej woli stron, może orzec wyrok bardziej w oparciu o sprawiedliwość niż prawo, co daje większą elastyczność decyzyjną. Wyboru arbitra dokonują obie strony. Arbitrem może być sędzia, dziennikarz, księgowy bądź trybunał mieszany. W praktyce międzynarodowej stosowane są postępowania arbitrażowe przyśpieszone, których koszty są niższe.

Zalecane jest umieszczenie w kontrakcie klauzuli kompromisowej, przewidującej mediacje stron w przypadku konfliktu. Ważne jest by odróżnić mediację od arbitrażu. W przypadku mediacji strony wybierają osobę trzecią, która rozstrzygnie spór. Taka klauzula nie wyklucza rozstrzygnięć sądowych lub przez arbitraż. Za rozwiązaniem "mediacyjnym" przemawiają niższe koszty. W przypadku arbitrażu należy opłacić adwokatów i arbitrów. W przypadku rozstrzygnięć sądowych adwokaci często są opłacani przez państwo. Jednakowoż, w przypadkach technicznych, arbitraż gwarantuje szybsze rozstrzygnięcie, trafniejszy wyrok i większą dyskrecję od sądu.

Na świecie istnieje ponad 100 sądów arbitrażowych. Przydatne strony:

• http://www.arbiter.wipo.int
  Centrum arbitrażowe przy Międzynarodowej Organizacji Własności Intelektualnej,
• http://www.worldbank.org
  Międzynarodowe centrum rozstrzygania sporów inwestycyjnych,
• http://www.crcica.org.eg
  Regionalne Centrum Arbitrażowe w Kairze,
• http://www.cietac.org
  Chińska Międzynarodowa Komisja Arbitrażu Ekonomicznego i Handlowego
• http://www.iccwbo.org
  Sąd arbitrażowy Międzynarodowej Izby Handlowej.
• http://www.chamber.se
  Instytut Arbitrażu Sztokholmskiej Izby Handlowej.
• http://www.adr.org
  Międzynarodowe Centrum Rozwiązywania Sporów Amerykańskiego Związku Arbitrażowego.
• http://www.lcia-arbitration.com
  Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy w Londynie
• http://www.arbiter.wipo.int
  Centrum Arbitrażu i Mediacji Światowej Organizacji Własności Intelektualnej.
• http://www.worldbank.org
  Światowe centrum rozstrzygania sporów inwestycyjnych,
• http://www.jurisint.org
  

Więcej informacji:

• Związek Awokatów Polskich
  Naczelna Rada Adwokacka
  Swiętojerska 16
  00-202 Warszawa

  Tel.: (48) 22 635 40 62
  Fax: (48) 22 635 27 09
  E-mail: nar@adwokatura.org.pl

• Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie
  ul. Trębacka 4
  00-074 Warszawa
  Tel.: (22) 827 47 54 / (22) 827 94 01
  URL: http://www.sad-arbitrazowy.pl/
  E-mail: mailto:info@sad-arbitrazowy.pl
  
  
• Międzynarodowy Instytut Mediacji i Arbitrażu
  Ul. Parkowa 25
  51-616 Wrocław
  tel. 71 34 88 120
  fax 71 34 88 116
  
  Więcej informacji: Informacje/Eksport/Prawo: Alternatywne metody rozwiązywania sporów.

Top

Oferta

Należy rozróżnić zaproszenie do negocjacji i ofertę. Oferta wyszczególnia niezbędne warunki umowy i w momencie ich zaakceptowania przez dostawcę staje się kontraktem. Zaproszenie do negocjacji może mieć formę ogłoszenia w prasie, nie precyzującego warunków sprzedaży.

Czas trwania oferty

Oferta powinna precyzować termin ważności, gdyż systemy prawne różnie go interpretują, gdy nie jest sprecyzowany.

Miejsce i data kontraktu

Jeżeli kontrakt został zawarty drogą akceptacji oferty, należy jasno określić miejsce i czas jego zawarcia. Prawo w jednych krajach uznaje za czas zawarcia kontraktu moment akceptacji oferty, a w innych otrzymanie takiego zobowiązania przez oferenta.

Przygotowanie negocjacji

Strony przystępujące do negocjacji powinny działać w sposób poważny i lojalny. Jeśli ktoś prowadzi negocjacje równolegle, w celu uzyskania lepszych warunków kontraktu, powodując tym udowodnioną szkodę jednego z partnerów, podlega odpowiedzialności sądowej.

Kontrakty możemy podzielić na relatywnie proste i kompleksowe, w których uczestniczy wiele podmiotów gospodarczych, a pośrednio poddostawcy. Jeśli kontrakt jest złożony strony przygotowują protokół, który strukturyzuje przebieg negocjacji i jest kontraktem negocjacyjnym. Kontrakt negocjacyjny może być zerwany przez każdą ze stron, jednak jego istotne mankamenty stanowią błąd kontraktowy i mogą być sankcjonowane przez sąd.

Top

Przygotowanie kontraktu

Podpisanie kontraktu z partnerem zagranicznym powinno być dobrze przygotowane. Kontrakt powinien stanowić rezultat jasno określonej strategii i celów firmy. Dobrze jest również określić potencjał partnera, sprawdzić umocowania prawne negocjatorów i poznać kraj partnera. Takie działania umożliwiają określenie ryzyka i lepsze opracowanie strategii negocjacji.

Top

Kontrakt

Należy jasno określić przedmiot uzgodnień kontraktowych, gdy kontrakt składa się z kilku ofert i kontr-ofert. Rozwiązanie, w takim przypadku, zależy od prawa stosowanego do oceny kontraktu. W jednych krajach liczą się klauzule identyczne w ofercie i kontr-ofercie oraz klauzule ofertowe, które w kontr-ofercie nie zostały odrzucone, w innych krajach liczą się klauzule z ostatniej oferty, zaakceptowane bez zastrzeżeń.