Kontrakt - no problem!

Autorka: Agnieszka Jędras

Zmiana otoczenia formalno-prawnego związanego z wejściem Polski do Unii Europejskiej niesie ze sobą konieczność zmian w praktyce handlu międzynarodowego. Wejście do Unii Europejskiej oznacza konieczność odnalezienia się w gąszczu nowych regulacji prawnych, tym razem już nie tylko polskich, ale i tych obowiązujących w pozostałych krajach Wspólnoty.

Należy zwrócić uwagę, że problemom tym muszą sprostać zwłaszcza małe i średnie (często rodzinne) przedsiębiorstwa polskie stanowiące przecież większość wśród wszystkich podmiotów gospodarczych. Firmy te stawiają swoje pierwsze kroki na europejskim rynku, w świecie międzynarodowych umów, kontraktów.

Co zrobić gdy będziemy mieli to szczęście aby przygotować upragniony kontrakt z zagranicznym kontrahentem?

Po pierwsze nie należy się przerażać przygotowaniem takiej umowy, a co najważniejsze nie należy prosić o jej przygotowanie naszego klienta. Zwłaszcza gdy będzie pochodził z krajów anglosaskich możemy otrzymać kontrakt składający się z kilkudziesięciu a nawet kilkuset stron. W Anglii, gdzie obowiązuje system prawa powszechnego tzw common law, każda kwestia dotycząca kontraktu jest dokładnie opisana. W związku z tym pojawia się wiele zagadnień w niezrozumiałej terminologii prawniczej, czasem w staroangielskim dialekcie. Różnica występująca pomiędzy systemem prawa cywilnego - zwanym kontynentalnym obowiązującym w Polsce czy w Niemczech a systemem prawa powszechnego - zwanym anglosaskim obowiązującym np w Anglii wynika ze źródeł prawa. W pierwszym przypadku jest to prawo stanowione. W drugim przypadku system prawny opiera się przede wszystkim na zasadach prawa precedensowego. Reguły słuszności będące rezultatem precedensów sądowych oraz orzecznictwa mają zastosowanie także w zakresie prawa handlowego.

Przygotowanie umowy międzynarodowej daje nam możliwość wyboru prawa właściwego dla umowy - najkorzystniejszy dla nas jest oczywiście wybór prawa polskiego. Jeżeli kontrahent nie zgadza się na taki wybór, w czasie negocjacji możemy zgodzić się na wybór prawa kraju trzeciego. W przypadku wystąpienia sporu musimy się jednak liczyć z tym, iż ze względu na barierę językową będziemy musieli skorzystać z pomocy tłumacza oraz z pomocy prawnej adwokata biegłego w prawie wybranego kraju. Jeżeli nie ustalimy prawa właściwego dla umowy, w razie sporu organ orzekający wybierze takie prawo za nas. Będzie kierował się normami prawa prywatnego międzynarodowego państwa, w którym ma siedzibę.

Kolejnym, bardzo ważnym krokiem przy konstrukcji kontaktu jest sprecyzowanie praw i obowiązków stron. Zagadnienia te reguluje Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, powszechnie znana jako konwencja wiedeńska - Convention on Contracts for the International Sale of Goods czyli CISG. Do 2004 roku konwencję ratyfikowały 62 państwa. Polska jest związana tą umową od 1996 roku i w związku z tym jest ona stosowana przez polskie sądownictwo w przypadku zaistnienia sporu, art 1(1): "Konwencja ma zastosowanie do umów sprzedaży towarów pomiędzy stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach:

• jeżeli państwa te są umawiającymi się państwami lub
• jeżeli normy międzynarodowego prawa prywatnego wskazują na ustawodawstwo umawiającego się Państwa, jako prawo właściwe".

Modelowy kontrakt

Po ustaleniu kwestii formalnych dotyczących między innymi prawa właściwego dla umowy, obowiązków stron mamy dwa wyjścia. Możemy sami starać się opracować własny kontrakt, co jest dość ryzykowne, zwłaszcza gdy nie mamy w tym doświadczenia lub skorzystać z gotowych wzorców. W pierwszym przypadku możemy popełnić błędy polegające na złej interpretacji prawa, złym tłumaczeniu na język obcy czy wreszcie nie uwzględnimy w umowie pewnych kwestii. Z pozoru zbędne zdania mogą się okazać złotym środkiem w przyszłości. Prostym przykładem może być klauzula dotycząca zastrzeżenia sobie prawa własności towaru do momentu całkowitej zapłaty. Zabezpiecza nas to w razie bankructwa kontrahenta, gdyż nasze towary, za które nie zapłacił nie wejdą w skład masy upadłościowej. Kolejnym przykładem jest klauzula waloryzacyjna zabezpieczająca przed skutkiem zmiany kursów walut lub klauzula rewizji ceny zabezpieczająca przed skutkami wysokiej inflacji. Uwzględnienie tych wszystkich kruczków prawnych jest niezmiernie trudnym zadaniem, dlatego organizacje takie jak np Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu - http://www.iccwbo.org - International Chamber of Commerce czy http://www.orgalime.org - ORGALIME opracowały modelowe wzory umów międzynarodowych.

ICC zajmuje się ustalaniem reguł dotyczących międzynarodowych transakcji handlowych oraz arbitrażem gospodarczym. Zrzesza tysiące przedsiębiorstw i izb przemysłowo-handlowych z ponad 130 krajów. Staraniem Polskiego Komitetu Narodowego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej http://www.iccpolska.pl - ICC Polska, ta modelowa umowa została po raz pierwszy wydana w języku polskim.

Składa się z dwóch formularzy zawierających ogólne oraz szczególne warunki umowy, a przede wszystkim: kwestie stosowania prawa, warunki dostawy i podział ryzyka w nawiązaniu do Incoterms, warunki płatności, kwestie dokumentacyjne oraz odpowiedzialność stron umowy. Dokument sformułowany jest w sposób jasny, przejrzysty i elastyczny przy minimalnym wykorzystaniu niejasnego i zawiłego dla wielu z nas prawniczego języka. Aby móc skorzystać z tego modelowego kontraktu, musimy zapłacić około 50 EUR.

Następnym godnym polecenia "pomocnikiem" jest organizacja ORGALIME z siedzibą w Brukseli, istniejąca od 1954 roku. Organizacja ta działa w interesie przemysłu mechanicznego, elektrycznego, elektronicznego i metalowego w obrębie Unii Europejskiej. W 1992 roku opracowano ogólne warunki ORGALIME, które mogą być użyte bezpośrednio w kontrakcie. Jakkolwiek powinniśmy każdorazowo sprawdzić czy przedstawiony wariant odpowiada naszym indywidualnym potrzebom.

Przedsiębiorcy mogą wybierać wśród następujących wzorów:

1. Warunki Ogólne dotyczące Dostawy Produktów Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych - S2000;
2. Warunki Ogólne dotyczące Dostawy i Montażu Produktów Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych - SE 01;
3. Warunki Ogólne dotyczące oprogramowania komputerowego - SW 01, uzupełnienie do S2000 i SE01;
4. Warunki Uzupełniające dotyczące Kontroli Montażu Produktów Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych - S2000S - dostarczone zgodnie z S2000;
5. Warunki Ogólne dotyczące Dostawy Specjalnie Zaprojektowanych i Wykonanych Komponentów - SC 96;
6. Warunki Ogólne dotyczące Przetwarzania Seryjnego - SP99;
7. Warunki Ogólne dotyczące Zapewnienia Personelu Technicznego Zagranicą;
8. Warunki Ogólne dotyczące Naprawy Maszyn i Wyposażenia - R02;
9. Warunki Ogólne dotyczące Konserwacji - M2000;

Organizacja ta jest jeszcze mało znana wśród polskich przedsiębiorców w.w. branż, a szkoda.

Podsumowując,
kontrakt to specyficzny dokument, dzięki któremu możemy wiele zyskać ale też wiele stracić.

Warto korzystać ze wzorców, modeli, jednak przede wszystkim należy zwracać uwagę na szczegóły które mogą zaważyć na przyszłości naszej firmy.
Kontrakt musi dokładnie regulować wszelkie kwestie i zagadnienia uwzględniając poprawność ze strony prawnej. Dodatkowo musimy pamiętać, że umowa długoterminowo wiąże nas z zagranicznym kontrahentem co determinuje konieczność uwzględnienia w niej kwestii przyszłościowych, zarówno tych pewnych jak i tych które mogą potencjalnie wystąpić. W trakcie negocjacji nie ignorujmy żadnych kwestii spornych. Umowa jest po to, aby jasno określić reguły gry z zagranicznym kontrahentem. Uwieńczeniem naszej ciężkiej pracy nad skonstruowaniem dobrego kontraktu powinno być jego uroczyste podpisanie. A potem, czego wszystkim życzę, owocna współpraca i spore zyski.