Powrót

Uwarunkowania procesów transformacji.

Autor: dr Tadeusz Trocikowski

UWARUNKOWANIA PROCESÓW TRANSFORMACJI
na tle przemian w Europie Środkowo - Wschodniej
ze szczególnym uwzględnieniem współpracy z Polską.

część - 1
Wstęp

W dobie jednoczącej się Europy problem współpracy międzyregionalnej i międzypaństwowej wydaje się ze wszech miar aktualny i warty poznania.

Eesti (Estonia) jest najmniejszym i chyba najmniej w Polsce znanym krajem wśród trzech państw bałtyckich. Problematyka estońska nie funkcjonuje niemal wcale we współczesnej świadomości Polaków.

W okresie międzywojennym stosunki polsko-estońskie jak podaje Profesor Piotr Łossowski "były zdumiewająco żywe i co równie ważne, nacechowane wzajemną życzliwością, a nawet przyjaźnią" .

W 1940 roku Estonia znalazła się w sytuacji bez wyjścia, wcielona została do ZSRR. Polacy przez długie lata nie mogli znać prawdy o narodzie estońskim, łączących nas w okresie międzywojennym więzach przyjaźni. Brak informacji o Estonii, o jej bogatej historii na przestrzeni ostatniego pięćdziesięciolecia spowodował wielkie spustoszenie w polskiej świadomości. W obecnych czasach dla znacznej części polskiego społeczeństwa Estonia, to były Związek Radziecki lub nawet Rosja, tereny nie odbiegające w swym rozwoju od tych, które Polacy pamiętają z "pociągów przyjaźni". Generalnie należy stwierdzić, iż w świadomości przeciętnego Polaka większość niekorzystnych wydarzeń jakie mają miejsce na wschód od polskiej granicy jest kojarzona z Rosją.

Generalnym celem niniejszej pracy jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi zagadnień społecznych, gospodarczych współczesnej Estonii, zagadnień dotyczących współpracy polsko - estońskiej w perspektywie najbliższych lat.

Jednocześnie należy zdać sobie sprawę ze złożoności problemu, ponieważ literatura dotycząca tematu w ścisłym tego słowa znaczeniu nie istnieje, należy oprzeć się na materiałach i informacjach teraźniejszych zdobywanych w znacznej części w Estonii.


1. Uwarunkowania rozwoju gospodarczego

1.1. Położenie geograficzne i geopolityczne

1.1.1. Położenie geograficzne

Estonia leży w północnej Europie nad Morzem Bałtyckim pomiędzy Zatoką Ryską, Zatoką Fińską a jeziorem Peipsi. Wybrzeże morskie rozciąga się na długości 1240 km. W skład Estonii wchodzi 1529 wysp o łącznej powierzchni 4,2 tys. km2 /9,2%/ obszaru Estonii.

Tabela nr 1 - Największe wyspy Estonii

Nazwa wyspy	Powierzchnia w km2
1. Saremaa	2 673
2. Hiiumaa	989
3. Muhu	200
4. Vormsi	92
5. Kassari	19,3
6. Naissaar	18,6
7. Kihnu	16,4
8. Väike - Pakri	12,9
9. Suur - Pakri	11,6
10. Ruhnu	11,4
11. Abruka	8,8
12. Vilsandi	8,8
13. Prangli	6,4
14. Osmussaar	4,7
15. Vohilaid	3,9
16. Aegna	2,9

Źródło: Estonia - praca zbiorowa, Wydawca: Sawmiestnoje izdanje KPK, Tallinn 1999, s.13

W Zatoce Ryskiej leży należąca do Estonii wyspa Ruhnu. Z części lądowej najbardziej wysunięty na północ jest przylądek Purekkari na półwyspie Pärispea, na południu miejscowość Naha, a na wschodzie miasto Narva, poza lądem na północy wyspa Vaindloo, na zachodzie wyspa Vilsandi. Ciągłość terenu Estonii z północy na południe wynosi 240 km, a z zachodu na wschód 360 km. Granica lądowa Estonii biegnie przeważnie po terenie równinnym i falisto pagórkowatym. Najbliższymi sąsiadami po drugiej stronie Bałtyku są: Szwecja - na zachodzie, Finlandia - na północy. Na wschodzie Estonia graniczy z Rosją, a na południu z Łotwą. Większa część estońskich granic, to granice morskie/ 3794 km/, wzdłuż rzek i jezior przebiega połowa 633 - kilometrowej granicy lądowej. Do chwili obecnej nie została uregulowana kwestia przebiegu granicy z Rosją. Estonia rości sobie pretensje do części terytorium w rejonie miejscowości Narva i Petsorô, które obecnie są w posiadaniu Rosji. Treny te Estonia otrzymała na mocy podpisanej w dniu 2.02.1920r. w Tartu umowy pokojowej pomiędzy Rosją a Estonią .

Na przestrzeni lat na terytorium Estonii wykształciły się regiony geograficzne obejmujące po kilka regionów administracyjnych.


1.1.2. Położenie geopolityczne

Estonia posiada korzystne położenie geopolityczne jest istotnym czynnikiem ułatwiającym przeprowadzenie transformacji społeczno-ustrojowej i gospodarczej poszczególnych krajów. To, z kim się graniczy nabiera wtedy zasadniczego znaczenia. Położenie Estonii nad Bałtykiem połączonym z Oceanem Atlantyckim i posiadanie niezamarzających portów morskich bardzo sprzyja rozwojowi handlu zagranicznego, rybołówstwa i przemysłu rybnego, przemysłu stoczniowego oraz wszystkich gałęzi powiązanych z gospodarką morską. Przez terytorium Estonii przechodzą szlaki handlowe między Europą

Tabela nr 2 Regiony geograficzne Estonii.
-----------------------
1. Północna Estonia -> Harjumaa,Tallinn
-----------------------
2. Północno - Wschodnia Estonia -> Ida - Virumaa, Lääne - Virumaa
-----------------------
3. Centralna Estonia -> Jôgevamaa, Järvamaa, Raplamaa, Viljandimaa
-----------------------
4. Zachodnia Estonia -> Hiiumaa, Läänemaa, Pärnumaa, Saaremaa
-----------------------
5. Południowa Estonia -> Pölvamaa, Tartumaa, Valgamaa, Vôrunaa
-----------------------
Źródło: Eesti Statistika Aastaraamat, Tallinn - 1997, s. 290.

Przez terytorium Estonii przechodzą szlaki handlowe między Europą Zachodnią i Wschodnią. Biegnące tutaj drogi morskie, kolejowe i samochodowe łączą rynki Zachodniej i Środkowej Europy z rynkami Wspólnoty Niepodległych Państw.


1.2. Podział regionalny

W Estonii nadal obowiązuje, z niewielkimi tylko zmianami, podział terytorialny z epoki "realnego socjalizmu". Jest to podział dwustopniowy: Państwo dzieli się na regiony, te zaś dzielą się na gminy . W strukturze terytorialno - administracyjnej występują także miasta. Większe z nich zostały wydzielone z otaczających ich regionów i podporządkowane bezpośrednio władzom centralnym, są to tzw. miasta republikańskie. Ponadto istnieją jeszcze tzw. osiedla typu miejskiego jako jednostki pośrednie między miastem a wsią. W byłym ZSRR tego rodzaju jednostki występowały we wszystkich republikach, w tym również w Estonii, jest ich 27.

Tabela nr 3 Główne miasta Estonii - republikańskie w 1996 r.

Miasto	Rok  założenia	Powierzchnia w km2	Ludność w tys. osób	Gęstość zaludnienia
1. Tallinn	1154	185	427,1	2849
2. Tartu	1030	39	103,4	2651
3. Narva	1256	96	76,4	798
4. Kohtla-Järve	1946	60	54,6	910
5. Pärnu	1251	36	51,5	143
6. Sillamae	1957	11	19,5	1772

Źródło: Rahvaloendused Eestis, Statistikaamet, Tallinn - 1997, s. 38.


Autor dr Tadeusz Trocikowski