Aksjologia, misja, cele.

Polska wersja Strategii Lizbońskiej

87. Od 2000 r. kraje Unii Europejskiej realizują "Strategię Lizbońską", która ma doprowadzić do tego, by w następnym dziesięcioleciu Unia stała się najbardziej konkurencyjnym obszarem gospodarczym w świecie. Jak dotychczas realizacja tej strategii nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Przyjmuje się, że jej cele zostały sformułowane prawidłowo, natomiast poważnym problemem stało się jej wdrożenie. W związku z taką sytuacją przygotowano specjalny raport, który ocenia osiągnięcia i niepowodzenia "Strategii Lizbońskiej". Z wniosków raportu wynika, że od 2005 r. zostaną wyraźnie wzmocnione działania, które miałyby zapewnić wypełnienie misji lizbońskiej.

88. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 powinien być polskim wydaniem "Strategii Lizbońskiej", które ma być opracowane ze zrozumieniem tego, w jaki sposób założenia, cele i narzędzia mają przystawać do naszych warunków. Tym samym kolejny NPR stałby się koncepcją modernizacji polskiej gospodarki, wdrażanej w warunkach członkostwa w UE - czyli kompleksowym programem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, jak również podstawą negocjacji z Komisją Europejską w zakresie dostępu do środków funduszy strukturalnych. Przygotowanie i realizacja NPR ma spowodować faktyczne włączenie Polski w programowanie i kształtowanie Europy, którego jednym z konstytucyjnych fundamentów jest zasada spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Wykorzystanie możliwości rozwoju

89. W chwili obecnej Polska nie wykorzystuje w pełni możliwości tkwiących w samorządności terytorialnej i rozwoju regionalnym. Dlatego też NPR 2007-2013 powinien stać się narzędziem zapewnienia faktycznej - a nie tylko formalnej - podmiotowości samorządom województw w zakresie programowania i stymulowania rozwoju swoich regionów. Prace nad sformułowaniem i uruchomieniem NPR są prowadzone tak, aby mogły sprzyjać konsolidacji regionalnych sieci koordynacji działań oraz prowadzić do formowania rzeczywistego partnerstwa regionalnego z udziałem administracji publicznej oraz przedsiębiorców i organizacji pozarządowych.

90. Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013 ma służyć zaktywizowaniu i lepszemu wykorzystaniu krajowych zasobów rozwoju, zwłaszcza kapitału ludzkiego i społecznego. Ma to szczególne znaczenie, bowiem w wiek aktywności zawodowej weszły bardzo liczebne roczniki, dobrze wykształconej młodzieży. Dlatego też modernizacja, konkurencyjność i rozwój gospodarki stworzą tej rzeszy młodzieży szanse na karierę i samorealizację. Zarazem to wielki kapitał, którego uruchomienie zapewni Polsce wyraźny awans cywilizacyjny.

91. Osiągnięcie celów zdefiniowanych w Narodowym Planie Rozwoju wymagać będzie głębokich zmian systemowych, szczególnie w tych sferach funkcjonowania państwa, które dotyczą spraw społeczno-gospodarczych. Dlatego sam Plan nie jest tylko zestawieniem strategicznych celów rozwoju, którym przyporządkowane są odpowiednie priorytety, przedsięwzięcia i instrumenty, ale także programem kompleksowych zmian instytucjonalnych, warunkujących ich realizację i wdrożenie. Skala i zakres tych zmian musi być znacząca, aby wyraźnie podnieść efektywność i sprawność działania sektora publicznego, szczególnie administracji publicznej i rozwinąć w Polsce formy nowoczesnego zarządzania publicznego, zastępującego tradycyjny model administracyjno-biurokratyczny.

Aksjologia

92. Dla tworzenia NPR przyjęto następujące podstawowe wartości i zasady sprzyjające ich realizacji:

Podstawowe wartości:

1. Obywatelska suwerenność jednostki - swobody obywatelskie i gospodarcze, przedsiębiorczość, innowacyjność, prawo do autonomii i samorealizacji, poczucie odpowiedzialności za jakość własnego życia i za dobro wspólne, aktywność społeczna i polityczna sprzyjająca ładowi demokratycznemu.
2. Spójność i solidarność społeczna - równe szanse wszystkich społeczności i grup społecznych, silna tożsamość kulturowa na poziomie lokalnym i regionalnym, usunięcie wszelkiej dyskryminacji i integracja wykluczonych.
3. Zrównoważony rozwój - orientacja na poprawę jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zapewnieniu ochrony i zachowania zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury demograficznej społeczeństwa.

Główne zasady sprzyjające realizacji podstawowych wartości:

1. Uznanie wykształcenia, wiedzy, informacji i kultury za fundament społeczno - gospodarczego rozwoju.
2. Pomocniczość państwa - umacnianie samorządności terytorialnej i społeczeństwa obywatelskiego, przy zachowaniu autonomii i partnerstwa w relacjach między administracją państwową oraz strukturami samorządowymi i pozarządowymi.
3. Polityka prorodzinna przyczyniająca się do wyższego poziomu dzietności, gwarantująca prawidłowy rozwój dzieci i promująca partnerski model rodziny.
4. Ochrona rynku i konkurencji.
5. Zapewnienie równego dostępu do sądu i ochrony konstytucyjnych praw.
6. Dialog obywatelski i partnerstwo społeczne.
7. Kształtowanie partnerskich relacji Polski z państwami demokratycznymi oraz jej uczestnictwa w globalnej polityce i gospodarce.

Misja

93. Podjęcie i uruchomienie przedsięwzięć, które zapewnią utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu, w następstwie umocnienia konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrostu zatrudnienia, przy zapewnieniu wyższego poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Teraz poziom PKB na głowę mieszkańca wynosi mniej niż połowę średniej dla 25 krajów Unii Europejskiej. Realizacja Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 pozwoli podnieść ten wskaźnik do poziomu 2/3 średniej. Rozwijając się z taką dynamiką Polska będzie zdolna osiągnąć obecny przeciętny stopień rozwoju krajów UE w czasie dorastania jednego pokolenia.

Cele strategiczne

94. Utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego.
Polska gospodarka charakteryzuje się z jednej strony znaczącą skalą i potencjałem rozwojowym, ale z drugiej występowaniem szeregu strukturalnych zapóźnień i deficytów. Ogromnym zagrożeniem jest także wysoki i szybko rosnący poziom zadłużenia państwa. Rozwiązywanie zasadniczych problemów gospodarczych i społecznych będzie możliwe - w średnim okresie - jedynie pod warunkiem utrzymania w tej perspektywie wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego.
Miarą realizacji tego celu będzie poziom tempa wzrostu gospodarczego.

95. Wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia.
W 2004 r. polska gospodarka wyszła z okresu spowolnionego wzrostu i stagnacji. Można przewidywać, że tempo wzrostu zbliży się do poziomu 6%. Właśnie teraz niezbędne staje się podejmowanie takich procedur i uruchamianie takich przedsięwzięć, które umocnią mikroekonomiczne fundamenty gospodarki oraz utrwalą tendencję wzrostową. Dzięki temu produktywność krajowych przedsiębiorstw powinna rosnąć szybciej niż w całej Unii, co da im silną międzynarodową pozycję. Umożliwi to utrzymanie wysokiej dynamiki eksportu oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, także do tych regionów, które charakteryzowały się dotychczas niską atrakcyjnością inwestycyjną. Wystąpienie takiego ciągu zjawisk doprowadzi w rezultacie do wyraźnego wzrostu zatrudnienia.
Miarami realizacji tego celu będą wskaźnik produktywności i stopa zatrudnienia.

96. Podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Transformacja i rozwój polskiej gospodarki w latach 1989 - 2004 wiązały się z występowaniem szeregu negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych, takich jak: wysokie bezrobocie, pogłębiające i poszerzające się ubóstwo, masowe wykluczenie społeczne, dezintegracja społeczna, marginalizacja wielu wspólnot lokalnych i peryferyzacja niektórych regionów. Stanowi to oczywiste zagrożenie i przeszkodę w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, oraz staję się źródłem konfliktu społecznego i populistycznej rewolty. Jednocześnie w coraz większej mierze zjawiska te ograniczają potencjał rozwojowy gospodarki i możliwości awansu cywilizacyjnego. Stąd rozwój społeczno-gospodarczy w przyszłości musi respektować potrzebę wyższej spójności, w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym oraz być zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Miarami realizacji tego celu będą: zróżnicowanie poziomu dochodów i rozwoju regionalnego oraz dostępność komunikacyjna do regionów peryferyjnych.

Priorytety strategiczne

97. Inwestycje rozumiane jako wzrost inwestycji odpowiadających wyzwaniom postępu technologicznego i społeczeństwa informacyjnego, rozbudowujących i modernizujących infrastrukturę techniczną kraju oraz realizujących zasadę zrównoważonego rozwoju. Szczególne znaczenie ma tu rozwój infrastruktury technicznej, tj. infrastruktury energetycznej, transportowej i telekomunikacyjnej, które wpływają na poziom konkurencyjności gospodarki. Rozbudowa infrastruktury, uwzględniająca zarówno potrzeby materialne jak i ład przestrzenny, przyczyni się do umocnienia spójności społeczno-gospodarczej kraju.

98. Zatrudnienie rozumiane jako dążenie do tworzenia nowych miejsc pracy oraz zwiększanie zatrudnialności. Tworzenie nowych miejsc pracy będzie następowało przede wszystkim przez rozwój drobnej przedsiębiorczości, w wyniku poszerzenia możliwości podejmowania działalności gospodarczej. Zwiększeniu zatrudnialności służyć mają natomiast rozwój umiejętności i kwalifikacji oraz zmiany przepisów prawa pracy ułatwiające zatrudnienie, w tym rozwijanie alternatywnych form zatrudnienia (telepraca, praca czasowa, praca w niepełnym wymiarze czasu itp.).

99. Eksport rozumiany jako kształtowanie proeksportowej orientacji gospodarki m.in. poprzez odpowiednie rozwiązania systemowe i instytucjonalne oraz prowadzenie aktywnej polityki promocji eksportu. Oznacza to przykładowo wsparcie dla przemysłów wyspecjalizowanych, zwiększenia roli innowacji w produkcji dóbr i eksportu usług.

100. Przedsiębiorczość rozumiana jako tworzenie nowych obszarów aktywności gospodarczej oraz zwiększanie efektywności i produktywności istniejących form gospodarowania. W tym celu niezbędne jest rozwijanie postaw przedsiębiorczych - samozaradności, innowacyjności, odpowiedzialności za los własny i wspólnoty, poprawianie otoczenia prawno-administracyjnego i prawno-finansowego przedsiębiorstw, rozwijanie rynku kapitałowego i ułatwianie przedsiębiorcom dostępu do różnych form kapitału finansowego, w tym mechanizmów mikropożyczkowych.

101. Innowacyjność rozumiana jako kreowanie postaw innowacyjnych w społeczeństwie, włączenie nauki w rozwój gospodarczy, innowacje produktowe, procesowe i organizacyjne, w tym w dziedzinie zarządzania i marketingu. Wsparcia wymagają działalność badawcza i powiązania sfery badawczej i rozwojowej z gospodarką, rozwój rynku innowacji i e?gospodarki, upowszechnienie praw własności przemysłowej, realizacja spójnej polityki innowacyjnej.

102. Ochrona rynku rozumiana przede wszystkim jako ochrona konkurencji oraz dążenie do wyeliminowania zagrożeń związanych z nieuczciwą konkurencją, przejrzyste reguł pomocy publicznej, liberalizacja rynków sieciowych (energetyka, infrastruktura). Potrzebna jest również modernizacja usług publicznych; uczytelnienie zasad, na jakich usługi te podlegają urynkowieniu (w tym prywatyzacji) lub uspołecznieniu (dostarczanie tych usług przez podmioty niekomercyjne).

103. Integracja społeczna rozumiana jako działania oparte na zasadach dialogu wzajemności i równorzędności, których celem jest dążenie do społeczeństwa opartego na demokratycznym współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej, w którym obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie wspomagane są jednostki i grupy w realizacji ich życiowych celów. W tej dziedzinie państwo skupia swoją uwagę na ograniczeniu sfery skrajnego ubóstwa, a także niwelowaniu czynników wykluczających, takich jak: deficyt mieszkaniowy, bariery komunikacyjne, nierówność w dostępie do edukacji i dóbr kultury, niepełnosprawność. Ograniczenie sfery skrajnego ubóstwa możliwe jest przez aktywizację zawodową długotrwale bezrobotnych, w tym również formy zatrudnienia socjalnego oraz socjoterapeutyczne programy wychodzenia z ubóstwa. Realizacja tego priorytetu wymaga współdziałania różnych sektorów, zwłaszcza publicznego i niekomercyjnego.

105. Aktywizacja i mobilność rozumiana jako uzyskanie mobilności zasobów siły roboczej w celu lepszego dostosowania popytu i podaży na rynku pracy, a tym samym ograniczenia bezrobocia. Ważne jest by robić to przy zminimalizowanych nakładach inwestycyjnych oraz zaspokajaniu społecznych dążeń do godziwych warunków pracy i życia, przy jak najszerszym zaspokojeniu potrzeb związanych z jakością życia oraz z zaspokojeniem aspiracji społecznych i zawodowych obywateli. W obszarze tego priorytetu mieszczą się również działania zorientowane na osiągnięcie wyższego poziomu zaufania społecznego, wzmocnienie kapitału społecznego i wsparcia dla samopomocy.

106. Gospodarowanie przestrzenią zorientowane na jej ekonomiczną waloryzację przy zapewnieniu niezbędnej ochrony zasobów przyrodniczych. Priorytet ten obejmie działania odnoszące się m.in. do: kształtowania sieci osadniczej oraz głównych sieci infrastrukturalnych, rewitalizacji terenów poprzemysłowych, racjonalizacji gospodarki zasobami geologicznymi, regulacji dostępu do zasobów przyrodniczych, zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody oraz zwiększenia lesistości.