Przemysł ciężki

Przemysł ciężki w krajach kandydujących przechodzi obecnie gruntowną restrukturyzację. W porównaniu do restrukturyzacji w Europie w połowie lat osiemdziesiątych, obecny proces restrukturyzacji różni się pod wieloma względami, choć cele pozostały te same: przywrócić firmom zdolność utrzymania się na rynku i zabezpieczać efektywne funkcjonowanie jednolitego rynku.

Restrukturyzacja jest warunkiem wstępnym akcesji. Gdy proces ten zostanie pomyślnie ukończony, przywróci on przemysłowi, który obecnie nękany jest nadwyżkami wydajności niektórych produktów, niską produktywnością, strategią sprzedaży skierowaną na produkcję zamiast na potrzeby rynku oraz wysokim poziomem kosztów produkcji (zwłaszcza jeśli chodzi o wydajność energii), zdolność utrzymania się na rynku oraz konkurencyjność. Przemysł ten stanie się także integralną częścią wielkiego rynku, który pochłania 18,6 % światowej produkcji stali (drugie miejsce po Chinach). Rezultatem przyjęcia unijnego dorobku prawnego dotyczącego środowiska naturalnego i odnoszącego się do produkcji stali, nowe państwa członkowskie odniosą korzyści wynikające z lepszej ochrony środowiska.

Przemysł ciężki krajów kandydackich będzie musiał stawić czoła wielu wyzwaniom. Największym z nich będzie pomyślne starcie się z naciskiem konkurencyjności unijnego rynku stalowego, który bynajmniej nie przypomina niekonkurencyjnych struktur Comecon. Zmiana profilu produkcji na rzecz produktów o wyższej wartości dodanej przyczyni się do wzrostu konkurencyjności przemysłu ciężkiego państw kandydujących. By przetrwać, muszą one przyjąć porównywalne z unijnymi podziały kosztów, a także pozyskać wysoko wykwalifikowany personel zarządzający, który potrafi dopasować produkcję do wymogów rynku. Jest to jedyna szansa, ponieważ po akcesji, zgodnie z unijnymi przepisami o konkurencyjności, wsparcie ze strony państwa na rzecz restrukturyzacji nie będzie dozwolone. W związku z koncentracją przemysłu ciężkiego krajów kandydujących na konkretnych terenach (Śląsk), całe społeczności będą musiały zmagać się z wyzwaniami regionalnymi i socjalnymi.

Przemysł motoryzacyjny

Harmonizacja technicznych regulacji przemysłu motoryzacyjnego w całej Europie zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa i ochronę środowiska naturalnego obecnym i przyszłym pokoleniom. W momencie akcesji wszystkie kraje kandydujące muszą w całości wdrożyć ustawodawstwo unijne dotyczące dopuszczania do ruchu pojazdów mechanicznych (Motor Vehicle Type Approval). Obecnie państwa kandydujące finalizują proces dostosowywania krajowych regulacji z przepisami unijnymi. Nowa legislacja pomoże obniżyć liczbę przeszkód technicznych i procedur administracyjnych, z którymi zmierzają się zarówno producenci jak i konsumenci w krajach kandydujących. Europejska pozioma harmonizacja pozwala na większą produkcję seryjną, przez co przyczynia się do redukcji kosztów producentów i konsumentów. Wreszcie, harmonizacja techniczna w połączeniu z nowymi zasadami dystrybucji samochodów i wprowadzeniem euro wpłynie na wybór, którego dokona konsument.

Wielu międzynarodowych producentów rozpoczęło działalność produkcyjną w krajach kandydujących na początku lat dziewięćdziesiątych, co było częścią ich globalnej strategii. Europa Środkowo-Wschodnia oferuje strategiczne korzyści, zarówno jako rynek zbytu, ale i jako baza przemysłowa. Jej główną zaletą jest też duży potencjał wzrostu rynku. Oczekuje się, że w wyniki dużego wzrostu gospodarczego gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej, a także rozbudowy i poprawy systemu dróg, sprzedaż nowych samochodów znacząco wzrośnie. Jednak główną korzyścią dla tego sektora w krajach kandydujących są niższe koszty produkcji. Sam dostęp do komponentów na rynkach lokalnych może obniżyć koszty producenta samochodów nawet o 12 %. Pomimo faktu, że zarobki i koszty produkcji rosną, przez wiele lat pozostaną one poniżej obecnego ich poziomu w Unii Europejskiej. Dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej jest kolejnym atutem przemysłu motoryzacyjnego, co może przyczynić się do międzynarodowej kariery zawodowej pracowników.

Obecnie trwa proces przenoszenia produkcji z krajów Piętnastki do państw kandydujących. Owa tendencja ułatwi realizację zasad rynku wewnętrznego w tych krajach. Pomimo to oczekuje się, że wzrost wydajności w państwach kandydujących zaspokoi przewidywany w Europie Wschodniej popyt na samochody.

Obecnie w krajach kandydujących, na produkty z państw trzecich, takich jak Japonia czy Stany Zjednoczone, nałożone są opłaty celne, które są ogólnie wyższe niż te w Unii Europejskiej. Do momentu akcesji kraje kandydujące przyjmą już wysokość unijnych ceł. W konsekwencji przemysł motoryzacyjny i konsumenci skorzystają z redukcji kosztów importu z krajów trzecich.

Przemysł motoryzacyjny w krajach kandydujących będzie musiał nadal przystosowywać się do zwiększonego kontaktu ze światowym biznesem, a także do rosnących wymagań w sferze ochrony środowiska naturalnego.

Przemysł farmaceutyczny

Zbliżające się rozszerzenie UE ułatwi firmom farmaceutycznym z Europy Środkowo-Wschodniej dostęp do znaczących rynków obecnych krajów członkowskich. Państwa członkowskie będą zobligowane do uznania tych zezwoleń wydanych przez kraje kandydujące, które są zgodne z normami Wspólnoty. Ta kluczowa korzyść jednolitego rynku pozwoli firmom z Europy Środkowo-Wschodniej rozwinąć działalność handlową na terytorium Unii Europejskiej.

Po rozszerzeniu UE, firmy będą musiały przestrzegać europejskich norm jakości, bezpieczeństwa i skuteczności. W wielu przypadkach przedsiębiorstwa już teraz działają zgodnie z tymi standardami. Jednakże pozostałe firmy będą musiały podjąć dalsze inwestycje w proces produkcji starszych leków. Te inwestycje zostaną jednak zrekompensowane znaczną poprawą warunków prowadzenia biznesu po akcesji.

Podstawowym celem ustawodawstwa Wspólnoty dotyczącego przemysłu farmaceutycznego jest ochrona zdrowia publicznego. Z tego powodu wszystkie produkty medyczne muszą spełniać odpowiednie normy jakości, bezpieczeństwa i skuteczności, oraz muszą zostać zarejestrowane (dopuszczone do obiegu) przed wprowadzeniem na rynek. W przypadku leków innowacyjnych, decyzje takie, obowiązujące w całej UE, wydaje bezpośrednio Wspólnota Europejska.

Po rozszerzeniu UE, decyzje Wspólnoty w sprawie dopuszczenia do obrotu zaczną obowiązywać także w nowych państwach członkowskich. Fakt ten będzie miał duży, pozytywny wpływ, ponieważ leki te będą mogły być wprowadzone na rynki nowych członków, a przez to będą dostępne bez potrzeby zdobycia kolejnego zezwolenia. Jeśli przemysł farmaceutyczny skorzysta z tej możliwości, uzyska szansę na powiększenie dostępności ważnych leków na terenie nowych państw członkowskich.

Jednakże większość produktów medycznych podlega krajowej certyfikacji, która wydawana jest przez kompetentne władze w poszczególnych krajach. Krajowe certyfikaty muszą respektować te same kryteria jakości, bezpieczeństwa i skuteczności. Dotychczasowe decyzje w sprawie dopuszczenia do obrotu obowiązujące w krajach kandydujących muszą spełniać te same kryteria, co jest istotne dla pacjentów w poszczególnych krajach.

Nie przewiduje się, że taka sytuacja doprowadzi do zmniejszenia liczby leków w nowych krajach członkowskich. Państwa te dostosowały swoje krajowe prawo do standardów Wspólnoty już kilka lat temu. Dlatego też leki stworzone w ostatnich latach powinny być zgodne z wymogami jakości, bezpieczeństwa i skuteczności.

Jedynie starsze leki będą musiały zostać ponownie przetestowane. W przypadkach, w których nowe państwa członkowskie stwierdziły, że nie zdążą dokonać ponownej oceny tych leków przed akcesją, na ich prośbę przyznano im okres przejściowy - dla niektórych leków aż do 2008 roku. Oznacza to, że zapewniono więcej czasu, a także odpowiednią pomoc w kwestii utrzymania określonych starszych leków na rynkach krajów kandydujących, do momentu kiedy będą one w pełni odpowiadać normom Unii Europejskiej.

Rozszerzenie powinno też pozytywnie wpłynąć na dostępność leków w nowych państwach członkowskich.

Przemysł chemiczny

W momencie akcesji kraje kandydujące muszą zapewnić, że wszystkie towary na ich rynku odpowiadają standardom wymaganym przez przepisy Unii Europejskiej. Ustawodawstwo dotyczące chemikaliów opiera się na potrzebie zachowania zasad jednolitego rynku bez ograniczeń w handlu. Wymagana zgodność z przepisami dotyczącymi przemysłu chemicznego może wydawać się utrudnieniem a nie ułatwieniem, lecz w rzeczywistości przemysł chemiczny krajów kandydujących, podlegając tym samym przepisom, zdobywa jednolity rynek i dostęp do wszystkich krajów członkowskich.

Wstąpienie do Unii Europejskiej zapewni stabilność krajom kandydackim, co doprowadzi do dodatkowych bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Przedsiębiorstwa w wielu podsektorach chemicznych potrzebują inwestycji zagranicznych, by przeprowadzić programy restrukturyzacyjne. Inwestycje są konieczne, ponieważ wnoszą zarówno niezbędną wiedzę jak i kapitał.

W większości krajów kandydujących sektor chemiczny, który produkuje różnorakie towary, jest znaczącą częścią przemysłu wytwórczego. W pierwszej fazie okresu przejściowego produkcja tego sektora zmalała bardziej niż w innych działach gospodarki. Jednak od roku 1993 sytuacja się poprawiła, a produkcja zaczęła wzrastać. Spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej największym producentem chemikaliów jest Polska, a za nią Węgry i Czechy. Sektor chemiczny jest stosunkowo atrakcyjnym obszarem dla inwestorów zagranicznych. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest szczególnie silny w produkcji detergentów i farb.

Wynagrodzenia w tym sektorze są wyższe niż średnio w przemyśle, jednak niższe od stawek obowiązujących w Unii Europejskiej. W okresie przejściowym zarobki rosły szybciej niż produktywność. Ponieważ wzrost wynagrodzeń jest większy od wzrostu produktywności, jednostkowe koszty pracy uległy wzrostowi ze szkodą dla konkurencyjności tego sektora.

Unia Europejska jest najważniejszym partnerem handlowym na rynku chemikaliów, odpowiadając za 60-70 % importu chemikaliów do krajów kandydujących. Jednakże eksport tych krajów jest mniej zorientowany na rynki unijne, niż ich przemysł wytwórczy ogółem, dlatego wzrasta deficyt handlowy. Eksport krajów kandydujących zdominowały podstawowe wyroby chemiczne, podczas gdy import z krajów Unii Europejskiej jest bardziej zróżnicowany.

Przemysł chemiczny w krajach kandydujących musiał stanąć wobec wielu wyzwań już na początku okresu przejściowego. Musiał funkcjonować w warunkach prywatyzacji, zmian prawnych, wprowadzania nowych technologii, restrukturyzacji, a także utraty wyłączności na rynku wschodnim.

W wyniku usunięcia granic państwowych i zwiększonego dostępu do światowego biznesu, przedsiębiorstwa muszą wciąż dostosowywać się do zmieniających warunków. Niskie zarobki w porównaniu z Unią Europejską są konkurencyjne, jednak rosnące stawki, mniejsza wydajność zakładów oraz przestarzała technika produkcji zmusiły przemysł do restrukturyzacji. MSP sektora chemicznego będą miały szczególne problemy z wdrożeniem przepisów unijnych w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska. Potencjał wzrostu wciąż istnieje, jednak zarówno na rynku krajowym jak i zagranicznym jest bardzo silna konkurencja.

Kolejnym wyzwaniem dla przemysłu chemicznego krajów kandydujących jest nowa polityka dotycząca przemysłu chemicznego, która jest obecnie przygotowywana przez odpowiednie służby Komisji. Kraje kandydujące są teraz w trakcie wdrażania obowiązujących przepisów, lecz za kilka lat trzeba będzie zastąpić je nowym systemem. Obowiązujące przepisy są dobrą podstawą dla nowego ustawodawstwa lecz przemysłowcy powinni się zapoznać z nową polityką dotyczącą przemysłu chemicznego.

Przemysł tekstylny i odzieżowy

W niektórych krajach kandydujących przemysł tekstylny i odzieżowy tradycyjnie odgrywają znaczącą rolę w sektorze wytwórczym. Wiele przedsiębiorstw z Unii Europejskiej już przeniosło swą masową produkcję do krajów kandydujących, zwłaszcza do podsektora przemysłu odzieżowego. Dalsza integracja z Unią Europejską będzie prawdopodobnie nadal przyciągać inwestorów europejskich, przez co więcej firm z Unii rozwinie kontakty i strategie współpracy ze swymi partnerami w krajach kandydujących.

Główną zaletę tego sektora w krajach kandydujących stanowią jego niskie koszty pracy w porównaniu z Piętnastką, które jednak pozostaną na tym poziomie jedynie w krótkim okresie.

Szybkie utworzenie strefy Pan-Euro-Med będącej rynkiem produkcji i zbytu, jest uważane za istotny element dla sektora tekstylnego i odzieżowego dopełniający rozszerzenie Unii Europejskiej. Stworzenie tej strefy przyniesie korzyści przemysłowi tekstylnemu i odzieżowemu, poprzez zorganizowanie wszystkich etapów produkcji w pobliżu rynków Unii Europejskiej.

Przemysł tekstylny w dotychczasowych państwach członkowskich w ciągu ostatnich dwóch dekad przeszedł poważną restrukturyzację i modernizację, co zwiększyło jego konkurencyjność na rynkach międzynarodowych, ale doprowadziło do znacznej utraty miejsc pracy. Przedsiębiorstwa z krajów kandydujących muszą przejść ten sam proces, aby poradzić sobie z naciskiem konkurencyjności i tendencjami rynku w Unii Europejskiej.

Przyjęcie unijnych przepisów polityki handlowej w chwili rozszerzenia może mieć ogromny wpływ na przedsiębiorstwa z tego sektora, a ich rynki zagrożone będą napływem produktów (głównie z Azji) bezpośrednio konkurujących z ich produktami o niskich i średnich cenach. Może to doprowadzić do dalszego przenoszenia przemysłu do krajów trzecich (np.: Bałkany, Ukraina, wybrzeże Morza Śródziemnego).

Firmy staną także przed wyzwaniem przyjęcia ustawodawstwa i regulacji unijnych w dziedzinie polityki konkurencyjności, praw autorskich, polityki socjalnej, a zwłaszcza zdrowia, bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska.

Źródło: Komisja Europejska: Dyrekcja Generalna do Spraw Przedsiębiorczości