Artykuły informacyjne z kraju i ze świata

Powrót

: Polska

Prawo

Prawo patentowe

Początki ochrony własności przemysłowej w Europie sięgają XV wieku (Ustawa Wenecka, "Patent Letters" w Wlk. Bryt.). Podstawowym aktem prawnym o międzynarodowym charakterze, który stanowi bazę dla dalszych regulacji w dziedzinie patentów jest Konwencja Paryska z 1883 roku o ochronie własności przemysłowej. Normy paryskie stały się źródłem dla powstania Konwencji o Patencie Europejskim (EPC). Obecnie można wyodrębnić trzy grupy traktatów, które regulują kwestie związane z ochroną własności przemysłowej na poziomie ponad narodowym. Są to:

1. Traktaty ustanawiające podstawową ochronę np. Porozumienie Madryckie z 19991 r. o zwalczaniu fałszywych oznaczeń;
2. Traktaty ułatwiające zgłoszenie i uzyskanie ochrony np. Porozumienie haskie z 1925 r. dotyczące międzynarodowego depozytu wzorów przemysłowych;
3. Traktaty ustanawiające międzynarodowe klasyfikacje np. Traktat sztrasburski z 1971 r. o międzynarodowej klasyfikacji patentowej.

W Polsce chronione są trzy grupy dóbr zaliczanych do własności przemysłowej:

• wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe
• znaki towarowe i oznaczenia geograficzne
• topografie układów scalonych.

Na dobra własności przemysłowej udzielana jest ochrona w postaci patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Może mieć ona charakter czasowy (od 10 do 25 lat) lub bezterminowy (oznaczenia geograficzne). Uprawnionemu z tytułu własności przemysłowej przysługuje wyłączne prawo do korzystania z niej w sposób zarobkowy lub zawodowy na terytorium RP.

Własność przemysłowa

O uznanie danego dobra za własność przemysłową i objęcie jej ochroną może ubiegać się twórca. W niektórych sytuacjach prawo to przysługuje jednak innym podmiotom. Z prawa do ochrony własności przemysłowej w postaci patentu może korzystać na przykład przedsiębiorca, na rzecz którego - w ramach obowiązków wynikających ze stosunku pracy lub realizacji innej umowy - twórca dokonał wynalazku. Przedsiębiorca występując w roli pracodawcy lub zamawiającego, uzyskuje pierwszeństwo w egzekwowaniu swoich praw do patentu. Jeśli dodatkowo, wynalazek powstał przy wykorzystaniu środków przedsiębiorcy może on dowolnie nim rozporządzać we własnym zakresie. W przypadku oznaczeń geograficznych prawo ubiegania się o przyznanie ochrony przysługuje organizacjom reprezentującym interesy producentów. Prawa własności przemysłowej są zbywalne i podlegają dziedziczeniu. Stanowią jeden z przedmiotów obrotu gospodarczego i jako takie podporządkowane są rygorom prawa kontraktowego (cywilnego). W przypadku transakcji kupna - sprzedaży nabywca wstępuje w ciąg praw i obowiązków przysługujących zbywcy. Z chwilą umocowania kontraktu staje się jedynym podmiotem uprawnionym do dalszego rozporządzania przejętym dobrem.
Własność przemysłowa może być także przedmiotem umowy licencyjnej, która nie powoduje tak daleko idących skutków prawnych. Korzystanie z niej ma wówczas charakter ograniczony nie tylko czasowo, ale i rzeczowo czy terytorialnie. Licencja może być odpłatna lub nie i nie wyłącza praw innych podmiotów. Licencjodawca pozostaje uprawnionym z tytułu patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, zaś licencjobiorca dysponuje przedmiotem licencji na zasadach i w sposób określony umową.

Wynalazek

Wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe należą do grupy własności przemysłowej, której wspólnym mianownikiem jest nowatorstwo rozwiązania. Może mieć ono charakter techniczny (wynalazek), użytkowy lub multiplikacyjny (wzór przemysłowy). Mianem wynalazku określa się nowe rozwiązanie posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania. Dla uzyskania ochrony w postaci patentu konieczne jest spełnienie wszystkich wymienionych warunków łącznie. Punktem odniesienia dla określeń "nowy" oraz "poziom wynalazczy" jest bieżący stan techniki w danej dziedzinie. Wynalazek nie może być jego częścią ani, w sposób oczywisty dla znawców, z niej wynikać. O tym, czy wynalazek nadaje się do przemysłowego stosowania decyduje możliwość wykonania wg niego wyrobów lub wdrożenia metod działania na potrzeby dowolnej działalności gospodarczej, nie wykluczając rolnictwa. Do wynalazków nie zalicza się teorii, odkryć naukowych, planów i zasad dotyczących działalności gospodarczej, programów maszyn cyfrowych ani przedstawienia informacji. Zakres przedmiotowy ochrony, którą objęty jest wynalazek określają zastrzeżenia patentowe. Czas trwania patentu wynosi 20 lat i biegnie od daty zgłoszenia wynalazku do Urzędu Patentowego. Uprawniony z tytułu patentu może go zbyć lub przekazać do korzystania ustanawiając licencję. W obydwu przypadkach niezbędne jest zachowanie formy pisemnej kontraktu pod rygorem jego nieważności.

Wzór użytkowy

Wzory użytkowe (utility model) są to nowe i użyteczne rozwiązania o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Za podstawowy element specyfikujący wzór użytkowy, jako przedmiot własności przemysłowej, uznaje się jego znaczenie praktyczne. Jeśli, patrząc z punktu widzenia potrzeb wytwarzania lub korzystania z wyrobów, dany wzór pozwala na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie, może zostać objęty ochroną. Na wzór użytkowy udziela się prawa ochronnego na okres 10 lat od daty jego zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.

Wzór przemysłowy

Pod pojęciem wzoru przemysłowego (industrial design) kryje się nowa i oryginalna postać danego wytworu, przejawiająca się w jego kształcie, właściwościach powierzchni, barwie, rysunku lub ornamencie, którą można wielokrotnie odtwarzać. Nie powinna być ona uwarunkowana wyłącznie względami technicznymi lub funkcjonalnymi, lecz tworzyć nową jakość. Decydujące znaczenie ma tu brak cech podobieństwa do już istniejących wzorów. Oryginalność wzoru przemysłowego polega bowiem na tym, iż w sposób wyraźny różni się od wzorów znanych, a jego cechy nie są wyłącznie ich kombinacją. Za nowy zaś, uważa się wzór przemysłowy, który nie został, do chwili złożenia wniosku w Urzędzie Patentowym, ujawniony (podany do publicznej wiadomości), w sposób umożliwiający jego odtworzenie. Ochrona przyznana na wzór przemysłowy ma postać prawa z rejestracji i trwa przez okres 25 lat od daty zgłoszenia. Interesująca, z punktu widzenia prawa i potencjalnych korzyści ekonomicznych, jest sytuacja twórcy wzoru przemysłowego. Prawo z rejestracji nie jest bowiem tożsame z jego uprawnieniami wynikającymi z praw autorskich. Jeśli produkt wytworzony wg zastrzeżonego wzoru przemysłowego, został wprowadzony do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji, twórcy wzoru nie przysługują żadne autorskie prawa majątkowe.

Znak towarowy

Znaki towarowe i oznaczenia geograficzne należą do grupy własności przemysłowej o indywidualizującym charakterze. Ich wspólną cechą jest zdolność do odróżniania czy wyróżniania produktów w obrocie gospodarczym. Znakiem towarowym (trademark) może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które da się w sposób graficzny wyrazić. Może to być wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, a także forma towaru lub opakowania, czy wreszcie melodia lub inny sygnał dźwiękowy. Istotą znaku towarowego jako przedmiotu własności przemysłowej jest zdolność do odróżniania ze jego pośrednictwem towarów pochodzących z różnych źródeł (z różnych przedsiębiorstw). Na znak towarowy przyznawane jest prawo ochronne. Czas trwania ochrony biegnie od chwili zgłoszenia znaku do Urzędu Patentowego i wynosi, zasadniczo, dziesięć lat. Istnieje jednak możliwość przedłużania prawa ochronnego na kolejne, dziesięcioletnie okresy. Korzystanie z praw ochronnych na znak towarowy obwarowane jest wymogiem jego rzeczywistego używania. Uprawniony powinien, w toku prowadzonej działalności, umieszczać znak na towarach, dokumentach i wykorzystywać go dla celów reklamowych. Reklamowanie znaku wyłącznie dla towarów niedostępnych na polskim rynku nie stanowi rzeczywistego używania znaku w rozumieniu ustawy. Przesłanką wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy jest jego nieużywanie przez okres 5 lat mierzony w sposób ciągły. Zarejestrowanie znaku towarowego nie wyłącza praw innych podmiotów, uczestników obrotu gospodarczego, do posługiwania się nim. Korzystanie z chronionego znaku bez ponoszenia dodatkowych opłat jest możliwe w sytuacji podobieństw nazewnictwa lub z uwagi na marginalne znaczenie gospodarcze. Pierwszy przypadek zachodzi, gdy przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą, pod taką samą nazwą jak zarejestrowany znak, a nie używa jej dla oznaczania towarów. Skutkiem powstałej zbieżności nie może być wprowadzenie konsumentów w błąd, co do pochodzenia towarów (byłoby to naruszeniem zasad uczciwej konkurencji). Drugi przypadek dotyczy osób prowadzących lokalną działalność gospodarczą, w niewielkim rozmiarze. Jeśli w trakcie jej wykonywania, używały one, w dobrej wierze, oznaczenia zarejestrowanego później jako znak towarowy na rzecz innego podmiotu, zachowują prawo do dalszej bezpłatnej jego eksploatacji, w niewiększym niż dotychczas zakresie.
Przeniesienie prawa ochronnego do znaku następuje wraz z przeniesieniem przedsiębiorstwa, chyba że nie zachodzi przesłanka wprowadzenia konsumentów w błąd co do pochodzenia towarów, ich jakości itp.

Oznaczenie geograficzne

Oznaczenia geograficzne są to oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju, które identyfikują towary, jako pochodzące ze wskazanego terenu. Oznaczenie geograficzne może zostać objęte ochroną jeżeli jakość, dobra opinia lub inne cechy opatrzonego nim produktu, są przypisywane pochodzeniu geograficznemu. Ochrona w postaci prawa z rejestracji ma charakter bezterminowy. Korzystać z niej może każdy przedsiębiorca, którego produkty spełniają wymogi określone we wniosku o rejestrację . Jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą nie wypełnia nakładanych przez oznaczenie geograficzne standardów, nie może go na danym terenie używać. Przedsiębiorcy, którzy używali, w dobrej wierze, oznaczenia geograficznego, objętego następnie ochroną, a których towary nie spełniają stawianych wymagań, zachowują prawo do korzystania z nich, przez okres jednego roku od chwili rejestracji . Podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku o rejestrację oznaczenia geograficznego jest organizacja reprezentująca interesy producentów z danego terenu.

Topografia układów scalonych

Topografie układów scalonych (layout-design (topography) of integrated circuit) stanowią ostatnią grupę chronionych przedmiotów własności przemysłowej. Są to rozwiązania polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego . Na topografie udziela się ochrony w postaci prawa z rejestracji. Uprawnionym do ubiegania się o przyznanie ochrony jest twórca topografii lub jego następca prawny. W przypadku gdy topografia powstała w ramach wykonywania przez twórcę obowiązków wynikających ze stosunku pracy, uprawnienie powyższe przechodzi na podmiot zatrudniający. Nie udziela się prawa z rejestracji dla topografii, które w okresie co najmniej dwóch lat przed złożeniem wniosku były w sposób jawny wykorzystywane w celach handlowych. Ochrona nie przysługuje także, jeśli od dokonania lub utrwalenia topografii - w dowolnej formie - minęło ponad 15 lat. Objęcie topografii ochroną nie wyłącza możliwości korzystania z niej, także kopiowania, przez osoby trzecie bez ponoszenia kosztów. Dotyczy to sytuacji, w których topografia użytkowana jest przez inne niż uprawniony podmioty w celach wyłącznie osobistych lub dla potrzeb naukowych ( oceny, analizy, badania, dydaktyka). Nawet wówczas, gdy skopiowana dla wymienionych wyżej celów topografia stanie się podstawą do opracowania innej, spełniającej wymogi oryginalności, działanie to nie narusza przepisów prawa.
Ochrona topografii wygasa po upływie 10 lat od daty wprowadzenia jej do obrotu lub od dnia zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.

Informacja: PARP

Powrót