Artykuły informacyjne z kraju i ze świata

Powrót

: Eksport

Finanse

Polska w strefie euro. Potencjalne skutki dla firm

Ewa Radomska
Kierownik Zakładu Ekonomii oraz wykładowca w Instytucie Ekonomii i Zarządzania POU - Polish Open University - http://www.pou.pl/
E-mail: ewa.radomska @ pou.pl

Zastąpienie waluty narodowej wspólną walutą europejską - euro - jest ważną, strategiczną decyzją powodującą daleko idące dla wszystkich uczestników rynku. Przyjęcie euro wiąże się z wieloma szansami dla krajowych podmiotów gospodarczych. Warunkiem ich wykorzystania jest odpowiednie przygotowanie się firm do nowej sytuacji.

Analizując konsekwencje konwersji złotego na wspólną walutę europejską dla krajowych przedsiębiorstw należy mieć świadomość, że już samo pojawienie się euro jako waluty krajów Unii Walutowej przyniosło wiele korzyści polskim firmom biorącym udział w wymianie handlowej z krajami strefy euro. Przede wszystkim, możliwość posługiwania się jedną walutą zamiast kilkoma czy kilkunastoma walutami narodowymi zredukowała koszty ponoszone przy zakupie i sprzedaży tych walut. Jednocześnie zmniejszyły się koszty transakcji zabezpieczających ryzyko kursowe.

Wprowadzenie wspólnej waluty w krajach Unii Walutowej pozwoliło krajowym firmom na zastąpienie rachunków prowadzonych w kilku różnych walutach jednym rachunkiem - w euro. Zmniejszyło to koszty prowadzenia rachunkowości oraz uprościło zarządzanie nadwyżkami środków. W konsekwencji przedsiębiorstwa mogły również poczynić pewne oszczędności poprzez racjonalizowanie zatrudnienia w pionach księgowo-finansowych.

Z uwagi na stosunkowo niskie oprocentowanie, euro stało się dla polskich przedsiębiorców atrakcyjną walutą finansowania działalności, poprzez zaciąganie kredytów dewizowych lub denominowanych w euro. Jednak przedsiębiorcy posiadający kredyty w euro narażeni są nadal na ryzyko walutowe.

Dodatkowo, wprowadzenie jednolitej waluty w krajach Unii Monetarnej doprowadziło do większej przejrzystości cenowej, co ułatwia polskim przedsiębiorcom wybór korzystniejszych cenowo ofert importowych.

Korzyści

1. Eliminacja ryzyka walutowego

Bezpośrednim efektem zastąpienia złotego wspólną walutą europejską będzie eliminacja ryzyka walutowego w stosunku do euro. Ryzyko walutowe (kursowe) to niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany kursu walutowego (wzrostu lub spadku ceny jednej waluty wyrażonej w innej), w następstwie którego może nastąpić zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań wyrażonych w walutach obcych w przeliczeniu na walutę krajową.
Na ryzyko kursowe są szczególnie narażone firmy, które prowadzą wymianę towarów i usług z zagranicą lub dokonują transakcji pożyczkowych i kapitałowych na międzynarodowym rynku. Zwłaszcza, gdy transakcje te zawierane są w warunkach kredytowych (czyli, gdy występuje rozbieżność czasowa między momentem powstania należności czy zobowiązań w walucie obcej a momentem ich realizacji).
W wyniku aprecjacji (wzrostu wartości) waluty krajowej w stosunku do waluty obcej będącej walutą fakturowania i rozliczania transakcji zagranicznych zmniejszają się przychody eksporterów, a także zmniejszają zobowiązania importerów w przeliczeniu na walutę krajową. Zmniejsza się zatem opłacalność krajowego eksportu, natomiast zwiększa - importu. Sytuacja ta wygląda odwrotnie w przypadku deprecjacji (spadku wartości) waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej - rośnie opłacalność krajowego eksportu, zmniejsza się - krajowego importu.
Na eliminacji ryzyka walutowego w stosunku do euro zyskają przede wszystkim polskie przedsiębiorstwa prowadzące wymianę handlową z krajami należącymi do obszaru jednowalutowego oraz te firmy, dla których euro jest walutą fakturowania i rozliczania transakcji zagranicznych. Likwidacja ryzyka kursowego w stosunku do euro spowoduje wyeliminowanie możliwości poniesienia przez przedsiębiorstwa uczestniczące w handlu z krajami Unii Walutowej strat spowodowanych niekorzystnymi zmianami kursu złotego do euro .
W I kwartale 2008 r. do krajów strefy euro trafiło 51% polskiego eksportu. Dynamika sprzedaży do strefy euro wzrosła w I kw. o 10,6 proc. i wciąż stanowi najważniejszy punkt w bilansie handlowym Polski. Import z krajów strefy euro zmniejszył się w I kw. z 49,9% do 46,1% . Dane te świadczą o dużym udziale euro w międzynarodowych transakcjach handlowych polskich eksporterów i importerów. Z całą pewnością posiadanie tej samej waluty, co główni partnerzy handlowi ułatwi prowadzenie handlu oraz zwiększy możliwości jego rozwoju.

Likwidacja wahań kursów walut obniży niepewność przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z krajami strefy euro co do przyszłego poziomu przychodów i kosztów. Niepewność związana z ryzykiem zmian kursów walut powoduje trudności w podejmowaniu decyzji o dłuższym horyzoncie czasowym. Zredukowanie niepewności co do przyszłego poziomu przychodów i kosztów umożliwi przedsiębiorcom ustalanie długookresowych strategii działania, zwiększy trafność podejmowanych decyzji inwestycyjnych oraz przyczyni się do bardziej efektywnej alokacji kapitału.

2. Zmniejszenie kosztów transakcyjnych

Dzięki przystąpieniu Polski do Unii Walutowej, wyeliminowane zostaną koszty transakcyjne w odniesieniu do euro. Koszty te można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich należą bezpośrednie koszy finansowe. Mają one formę marży między kursem kupna i sprzedaży obcej waluty, opłat towarzyszących operacjom wymiany oraz kosztów zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym. Druga grupa obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty gospodarcze w wyniku zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych. Są to koszty zarządzania ryzykiem walutowym, dodatkowe nakłady na sprawozdawczość finansową, koszty alternatywne z tytułu mniejszej efektywności zarządzania środkami pieniężnymi rozproszonymi na różnych rachunkach bankowych oraz dłuższego czasu trwania transferu walut obcych . Bez wątpienia eliminacja kosztów transakcyjnych obniży koszty działalności gospodarczej przedsiębiorstw uczestniczących w handlu z krajami strefy euro.

Warto zwrócić uwagę, że niekwestionowana korzyść dla przedsiębiorców w postaci eliminacji kosztów transakcyjnych będzie kosztem dla banków. Krajowe banki utracą przychody w postaci sprzedaży/zakupu euro, prowizji od przewalutowania, wysokich opłat pobieranych za transfer pieniędzy do krajów strefy euro oraz transakcji zabezpieczających ryzyko walutowe w stosunku do euro. Banki są jednak podmiotami silniejszymi kapitałowo i w zakresie rentowności niż przedsiębiorstwa (zwłaszcza mikro, małe i średnie), dlatego korzyści z likwidacji kosztów wymiany euro na złotego i odwrotnie w ogólnym rozrachunku będą większe niż utrata dochodów z tego tytułu przez banki.

3. Cenowa przejrzystość rynku

Efektem wprowadzenia będzie cenowa przejrzystość rynku. Ceny w Polsce zostaną wyrażone w tej samej walucie, co ceny w krajach Unii Walutowej. Przedsiębiorcom łatwiej będzie porównywać oferty zagranicznych dostawców i odbiorców oraz wybierać te najkorzystniejsze. Z drugiej strony cenowa przejrzystość rynku uwidoczni różnice cen jednakowych produktów w poszczególnych krajach, ułatwiając konsumentom wybór najkorzystniejszego cenowo miejsca zakupu. Przedsiębiorcy posiadający wysokiej jakości produkty i usługi w konkurencyjnych cenach zyskają nowych klientów. Pozostali przedsiębiorcy, chcąc pozostać konkurencyjnymi, będą zmuszeni do obniżenia cen oraz poprawy jakości oferowanych produktów i usług.

4. Łatwość rozwijania eksportu

Z chwilą akcesji Polski do strefy euro rynki traktowane do tej pory jako zagraniczne staną się tak samo dostępne jak rynek Polski. Wprowadzenie euro stworzy polskim przedsiębiorstwom, aktywnym dotąd na rynku krajowym, niepowtarzalną okazję do rozszerzenia obszaru działalności na rynki krajów Unii Walutowej. Z drugiej strony eliminacja ryzyka walutowego sprawi, że rynek polski stanie się atrakcyjniejszym dla przedsiębiorstw ze strefy euro. Dla firm krajowych oznacza to wzmożoną konkurencję. Z drugiej strony istnienie bariery w postaci zmiennego kursu wymiany złotego wobec euro, powstrzymującej zagraniczną konkurencję, pozwala na obecność na polskim rynku mało efektywnych firm oraz przyczynia się do nieoptymalnego wykorzystania czynników produkcji. Zatem wzrost konkurencji powinien spowodować lepszą alokację pracy oraz kapitału oraz efektywniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów.

5. Wzrost atrakcyjności polskich firm

Przyjęcie euro wpłynie na lepsze postrzeganie krajowych przedsiębiorców jako partnerów handlowych. Pozostawanie Polski poza obszarem euro czyni krajowe przedsiębiorstwa mniej atrakcyjnymi partnerami do współpracy handlowej i kapitałowej w porównaniu z przedsiębiorstwami znajdującymi się wewnątrz euro.

6. Obniżenie krajowych stóp procentowych

Jedną z największych korzyści przystąpienia Polski do Unii Walutowej będzie obniżenie krajowych stóp procentowych. Stopy procentowe w całej strefie euro są ustalane na jednakowym poziomie dla wszystkich krajów Unii Walutowej - znacznie niższe niż w Polsce . Obniżenie stóp procentowych spowoduje spadek oprocentowania kredytów . Kredyty oferowane przez banki krajowe powinny być tańsze również ze względu na większą konkurencję ze strony banków z krajów Unii Walutowej. Po przyjęciu przez Polskę euro kredytobiorcy, bez dodatkowego ryzyka będą mogli zaciągać kredyty w euro we wszystkich krajach Unii Walutowej. Ponadto zwiększona konkurencja przyczyni się do wzrostu jakości oferowanych usług oraz rozwoju nowych produktów bankowych.

7. Pełny dostęp do światowych rynków finansowych

Z chwilą przystąpienia Polski do strefy euro uzyskamy pełny dostęp do jednego z największych rynków finansowych na świecie. Dla krajowych firm oznacza to nowe, korzystniejsze cenowo możliwości pozyskania kapitału. Szerszy dostęp do źródeł finansowania działalności oraz niższy koszt uzyskania środków finansowych stworzy możliwości rozwoju wielu polskim przedsiębiorstwom.

8. Zwiększona swoboda inwestowania

Według G. Pożarlika (Instytut Europeistyki UJ) - "fundusze emerytalne, powiernicze, towarzystwa ubezpieczeniowe oraz zarządzający inwestycjami w firmach, którzy dotąd ze względów regulacyjnych musieli inwestować głównie w krajowe papiery wartościowe, będą mieli swobodę inwestowania w papiery wartościowe wyemitowane w całej strefie euro bez konieczności ponoszenia ryzyka walutowego".

9. Zwiększone obroty Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych stanie się częścią rynku finansowego strefy euro. Inwestorzy ze strefy euro będą mogli inwestować w akcje polskich spółek notowanych na WGPW bez ponoszenia ryzyka kursowego. Można liczyć na to, że polski rynek uznany zostanie nie już jako rynek wschodzący ale jeden z ustabilizowanych rynków europejskich.

10. Zwiększony dostęp do europejskiego rynku obligacji

Przystąpienie Polski do obszaru jednowalutowego otworzy przed polskimi przedsiębiorstwami możliwość pełnego uczestnictwa w europejskim rynku obligacji, gdzie podmioty o niższej wiarygodności kredytowej oraz firmy z sektorów do tej pory nieobecnych na rynkach finansowych mają łatwiejszy dostęp do kapitału. Papiery dłużne wyemitowane przez polskie przedsiębiorstwa, pozbawione ryzyka kursowego staną się atrakcyjniejsze dla inwestorów ze strefy euro.

11. Uproszczona konsolidacja sprawozdań finansowych

Wprowadzenie w Polsce euro uprości procedury księgowania i raportowania dla firm ze strefy euro posiadających filie i odziały w Polsce (i odwrotnie). Obecnie firmy te prowadzą rachunkowość w dwóch walutach, następnie w celu konsolidacji sprawozdań są zmuszone przeliczać sprawozdania finansowe na walutę kraju, w którym zlokalizowana jest główna siedziba firmy.

12. Pozytywne zmiany w makroekonomicznym otoczeniu przedsiębiorstw

Nie należy również zapominać, że spełnienie przez Polskę kryteriów konwergencji z Maastricht spowoduje pozytywne zmiany w makroekonomicznym otoczeniu przedsiębiorstw. Niska inflacja to między innymi bardziej przewidywalne warunki podejmowania decyzji inwestycyjnych, z kolei niskie zadłużenie sektora publicznego oraz niski deficyt budżetowy to mniejsze obciążenia fiskalne dla przedsiębiorstw.

Koszty

1. Wzrost konkurencji ze strony firm strefy euro

Jednym z największych zagrożeń dla krajowych przedsiębiorstw związanych z przyjęciem przez Polskę wspólnej waluty europejskiej będzie wzrost konkurencji ze strony firm strefy euro (spowodowany eliminacją ryzyka kursowego oraz większą przejrzystością cenową). Może to doprowadzić do wyeliminowania mało konkurencyjnych (m.in. drożej produkujących) krajowych przedsiębiorstw. Aby sprostać spodziewanej konkurencji, polscy przedsiębiorcy będą zmuszeni do większej innowacyjności, poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych, obniżania kosztów, dostosowywania asortymentu do nowych warunków konkurencyjnych, podnoszenia jakości oferowanych usług i produktów itd.

2. Konieczność dostosowania się do nowej sytuacji

Zamiana złotego na euro stanie się źródłem wielu wymiernych kosztów, które będą musieli ponieść przedsiębiorcy, aby dostosować się do nowej sytuacji. Koszty te będą dotyczyły przede wszystkim:

• konieczności przystosowania do euro systemów informatycznych służących do prowadzenia księgowości, płatności elektronicznych, fakturowania, naliczania płac itp.;
• szkolenia kadr dotyczącego posługiwania się nową walutą, jej rozpoznawania, przeliczania pomiędzy pieniądzem narodowym a euro;
• dostosowania automatów wrzutowych, sprzedających artykuły spożywcze, bilety komunikacyjne, bilety parkingowe itp. do przyjmowania monet euro.

Ponadto:

• Wartości kontraktów, należności do zapłacenia, płac, udziałów w spółkach, rachunków w bankach itp. będą musiały zostać przeliczone na euro.
• Przedsiębiorcy będą musieli zadbać o to, aby kasy fiskalne podawały ceny w euro i drukowały paragony z symbolem euro. Terminale do obsługi kart płatniczych będą musiały zostać przystosowane do przyjmowania zapłaty w euro.
• Pewną niedogodnością dla przedsiębiorców będzie konieczność prezentowania w okresie przejściowym podwójnych cen na produktach, w cennikach oraz w katalogach. Dodatkowo, w okresie podwójnej cyrkulacji przedsiębiorstwa będą musiały akceptować oba środki płatnicze, a także księgować wpływy w obu walutach.
• Przeliczenie cen ze złotego na euro spowoduje zmiany tzw. cen psychologicznych (cen o końcówkach 99 groszy). Aby zachować efekt psychologiczny przedsiębiorcy będą dążyli do zaokrąglenia przeliczonych cen w górę do ulubionej końcówki. Oczywiście zaokrąglenia w górę zwiększą przychody przedsiębiorcy. Istnieje jednak obawa, że konsumenci nauczeni przykładem pierwszych krajów, które przyjęły euro, będą przywiązywać dużo większą uwagę do konwersji cen z walut narodowych na euro, wymuszając na firmach zaokrąglanie cen w dół.

Najszybciej pozytywne skutki przystąpienia Polski do Unii Monetarnej odczują polskie przedsiębiorstwa biorące udział w wymianie handlowej z krajami należącymi do obszaru wspólnej waluty oraz te firmy, dla których euro jest walutą rozliczeniową (płatności). Krajowe przedsiębiorstwa powinny być jednak świadome negatywnych konsekwencji wynikających z zastąpienia złotego wspólną walutą. Przede wszystkim będą one zmuszone do poniesienia nakładów inwestycyjnych związanych z przystosowaniem się do euro. Ponadto z przyjęciem wspólnej waluty związane jest zagrożenie wzrostu konkurencji ze strony firm należących do obszaru euro.

Polskie firmy postrzegające przyjęcie euro jako wydarzenie o znaczeniu strategicznym a nie jako zagrożenie dla funkcjonowania firmy, zmuszone będą do przeanalizowanie dotychczasowej działalności, co w efekcie powinno przyczynić się do jej usprawnienia.

Podsumowanie

Ekonomiści - mimo występujących rozbieżności opinii w niektórych kwestiach związanych z gotowością polskiej gospodarki do akcesji do Unii Walutowej - generalnie nie mają wątpliwości co do długookresowych korzyści przyjęcia euro. Ułatwienie dostępu do głębokiego, bardziej płynnego i przejrzystego rynku przyczyni się do zmniejszenia kosztów finansowania działalności gospodarczej oraz zwiększenia możliwości akumulacji kapitału i inwestycji. Wyeliminowane zostaną koszty transakcyjne oraz ryzyko kursowe w odniesieniu do euro, co powinno zaowocować wzrostem handlu z krajami Unii Walutowej oraz napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).
Były Prezes Narodowego Banku Polskiego - Leszek Balcerowicz uważa, że spełnienie przez Polskę kryteriów konwergencji oraz przyjęcie jednolitej waluty przyczynią się do szybszego rozwoju gospodarczego. Jeśli będziemy odkładać wejście do strefy euro, stracimy część nowych inwestycji zagranicznych na rzecz tych krajów naszego regionu, które przyjmą wspólna walutę wcześniej niż my.

Za wejściem Polski do strefy euro opowiadają się także przedsiębiorcy zwłaszcza uczestniczący w międzynarodowej wymianie handlowej, w szczególności z krajami strefy euro. Podkreślają oni najbardziej oczywiste korzyści wynikające z wprowadzenia wspólnej waluty: eliminację kosztów wymiany, ryzyka kursowego oraz konieczności zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany kursu złotówki w stosunku do euro.

Nie ulega wątpliwości, że polska gospodarka powinna wejść do strefy euro odpowiednio przygotowana, tzn. realnie spełniać kryteria konwergencji z Maastricht oraz posiadać alternatywny mechanizm w stosunku do wspólnej polityki pieniężnej EBC pozwalający na neutralizowanie negatywnych skutków wstrząsów asymetrycznych. To zadanie dla rządu i NBP. Jego realizacja wymaga większej niż dotychczas determinacji w podejmowanych działaniach. Od tego zależy miejsce Polski w Europie i na świecie oraz pozycja konkurencyjna naszego kraju w warunkach globalizacji gospodarki światowej.

Ewa Radomska

Powrót