Eksportujemy do Indonezii - 2004.

1. Podstawowe informacje o Indonezji

Oficjalna nazwa kraju : Republika Indonezji
Stolica : Dżakarta (Jakarta) około 9 milionów mieszkańców
Święto narodowe : 17 sierpnia (Dzień Niepodległości). Niepodległość Indonezji proklamowana została 17.08.1945 r.
Język urzędowy : indonezyjski
Jednostka monetarna : rupia indonezyjska
Kurs wymiany : 1 USD = około 8.500 rupii (dane z sierpnia 2003 roku)
Powierzchnia kraju : 1.919.440 km2. Indonezja składa się z około 17.600 wysp, w tym około
3.000 zamieszkanych.
Największe wyspy to Borneo, Sumatra, Irian Zachodni, Sulawesi, Jawa. Indonezja graniczy z Malezją i Papuą Nową Gwineą.
Podział administracyjny : 24 prowincje, 2 specjalne regiony i 1 specjalny dystrykt miejski.
Ludność : około 210 milionów
Grupy etniczne : Jawajczycy (45 %), Sundajczycy (14 %), Maduranie (7,5%), Malajowie
(7,5 %) oraz Chińczycy (5,0 %)
Religia : 87 % ludności wyznaje islam, 6 % protestantyzm, 3 % katolicyzm,
pozostali wyznają hinduizm i buddyzm.
Ustrój : Republika parlamentarna przy dominującej pozycji organów władzy wykonawczej w systemie rządów.
Prezydent : Dr. H. Susilo Bambang Yudhoyono
Wiceprezydent : Drs. H. Muhammad Yusuf Kalla
Władza ustawodawcza : Izba Przedstawicieli Ludowych (Dewan Perwakilan Rakyat, DPR)
Konsultatywne Zgromadzenie Ludowe (Majelis Permusyawaratan Rakyat - MPR)

Minister Spraw Zagranicznych: H.E. Dr. N. Hassan Wirajuda
Minister Handlu : H.E. Mrs. Marie Elka Pangestu
Minister Przemysłu : H.E. Mr. Andung Nitimiharja
Minister Finansów : H.E. Mr. Yusuf Anwar

Przedstawiciele Polski : Charge d'Affaires Ambasady RP w Dżakarcie,
Pan Wsiewołod Strażewski w Indonezji. I Radca, Kierownik WEH, Pan Mariusz Mariusz Wrześniewski

Sytuacja gospodarcza Indonezji w 2003 roku i prognozy na 2004 rok.

Założenia wewnętrznej polityki gospodarczej Indonezji nadal mają na celu likwidację skutków kryzysu azjatyckiego 1997/1998 r., utrzymanie osiągniętej w 2002 roku stabilności makroekonomicznej oraz zwiększenie dynamiki wzrostu gospodarczego. Główne działania rządu koncentrują się aktualnie na:

• przygotowaniach do realizacji programu gospodarczego przedstawionego przez rząd w II połowie 2003 roku (po raz pierwszy od kilku lat opracowanego bez udziału MFW), po podjęciu decyzji o zakończeniu realizacji uzgadnianego z MFW programu reform,
• prywatyzacji systemu bankowego i przedsiębiorstw państwowych oraz reformie sektora publicznego,
• restrukturyzacji zadłużenia przedsiębiorstw indonezyjskich,
• rozwoju sektora małych i średnich firm,
• pogłębianiu procesu integracji ASEAN w ramach Porozumienia o Wolnym Handlu (AFTA).

Zagraniczna polityka gospodarcza Indonezji ma na celu odbudowę pozycji gospodarczej Indonezji na rynkach światowych poprzez wspieranie eksportu, kontynuację redukcji stosunku zadłużenia zagranicznego kraju do PKB i, przede wszystkim, odzyskanie zaufania inwestorów zagranicznych. Indonezja zabiega o bardzo dobre stosunki gospodarcze i polityczne z potencjalnymi inwestorami i największymi partnerami gospodarczymi, to jest: Japonią, USA, Chinami, Indiami, Australią, Singapurem oraz krajami Unii Europejskiej. Ze względów polityczno-religijnych (Indonezja jest największym krajem muzułmańskim na świecie), zacieśniono też współpracę z krajami arabskimi.

Duży wpływ na koniunkturę gospodarczą w Indonezji oraz osiągnięcie stabilności makroekonomicznej miała realizacja uzgodnionego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym programu reform gospodarczych, od czego uzależnione były wpłaty kolejnych transz kredytu MFW w wysokości 5,3 mld USD. Ostatnie porozumienie z MFW - kończące realizację tego programu - zawarto na początku grudnia 2003.

Zakończenie realizacji programu MFW oznacza również utratę możliwości zawierania dalszych porozumień z Klubem Paryskim i Londyńskim, odnośnie dalszego odraczania spłat zaciągniętych przez rząd kredytów, co wymusi kontynuację polityki dyscypliny budżetowej oraz utrzymanie roli Grupy Konsultacyjnej ds. Indonezji, jako ważnego źródła atrakcyjnych kredytów, umożliwiających sfinansowanie deficytu budżetowego.

W roku 2003, podobnie jak i w 2002, założenia polityki gospodarczej udało się zrealizować jedynie częściowo. Dzięki systematycznej realizacji końcowego etapu programu reform wspieranego przez MFW, zawarciu z III Klubem Paryskim i z Klubem Londyńskim porozumień odraczających spłaty zadłużenia, konsolidacji polityki fiskalnej poprzez konsekwentną politykę redukcji subsydiów paliwowych, umocnieniu i stabilizacji kursu rupii w stosunku do dolara, ograniczeniu inflacji oraz spadkowi stosunku zadłużenia rządowego do PKB, gospodarce indonezyjskiej udało się utrzymać osiągniętą w 2002 roku względną stabilność ekonomiczną.

Nie udało się natomiast zdynamizować gospodarki poprzez radykalne zwiększenia tempa wzrostu w stosunku do osiąganego w poprzednich trzech latach. Obecne umiarkowane tempo wzrostu gospodarczego nie jest wystarczające nawet dla szybkiego odrobienia dramatycznego spadku PKB w 1998 roku i osiągnięcia porównywalnego dochodu na głowę mieszkańca. Wyższe tempo wzrostu bez poprawy klimatu inwestycyjnego jest jednak mało prawdopodobne.

PKB i przewidywana koniunktura gospodarcza

W pierwszych III kwartałach 2003 roku gospodarka indonezyjska w stosunku do analogicznych okresów 2002 rosła odpowiednio o 3,43, 3,76 i 4,14%. Tempo było więc bardzo podobne do uzyskanego w 2002 roku i - podobnie jak wówczas - trudno będzie osiągnąć nawet konserwatywnie przyjęte przez rząd założenie wzrostu o 4%. Już trzeci rok z rzędu wzrost osiągany jest w głównej mierze dzięki wzrostowi spożycia sektora publicznego i indywidualnego, choć dopiero od ok. 18 miesięcy wzrost ten następuje w warunkach stale spadających stóp procentowych. Spodziewane wyhamowanie tego spadku w 2004 roku spowoduje, że w najbliższym okresie przyspieszenie lub nawet utrzymanie wzrostu gospodarczego z lat ubiegłych będzie zależało w dużej mierze od faktu czy uda się przekroczyć poziom eksportu z rekordowego pod tym względem 2000 roku oraz od jednoznacznej poprawy klimatu inwestycyjnego.

Szybki wzrost eksportu będzie możliwy jedynie w przypadku znaczącej poprawy koniunktury na najważniejszych dla Indonezji rynkach tj. przede wszystkim w USA i Japonii. Ostatnie sygnały z tych rynków są raczej optymistyczne. Poprawa klimatu inwestycyjnego jest aktualnie najpoważniejszym wyzwaniem, przed którym stoi gabinet Prezydent Megawati Soekarnoputri. Od kryzysu azjatyckiego Indonezja należy do państw plasujących się na końcu rankingów oceniających kraje pod względem napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Ponieważ jednak rok 2003 - zadeklarowany przez rząd Indonezji Rokiem Inwestycji - nie przyniósł odczuwalnej poprawy klimatu, m.in. ze względu na bardzo spowolnione prace nad uchwaleniem w parlamencie nowego, korzystnego prawa inwestycyjnego i prawa pracy oraz na brak jasnego określenia podziału kompetencji w tym zakresie pomiędzy administracją centralną a lokalną, podjęcie w tym zakresie niepopularnych a korzystnych dla inwestorów działań w roku wyborczym wydaje się mało realne. W planie budżetu na 2004 rok, rząd indonezyjski zakłada tempo wzrostu PKB w wysokości 4,5%.

Budżet

Budżet na rok 2003 zakładał deficyt w wysokości 1,8% PKB a większość analityków, ze względu na realizację w stosunku do planów w latach 2001 - 2002, brała nawet pod uwagę zbilansowanie budżetu. Jednak według oświadczenia ministra finansów z sierpnia 2003, ze względu na zwiększenie wydatków na subsydia (wzrost cen ropy naftowej i pochodnych) i dofinansowanie budżetów regionalnych przy jednoczesnym zmniejszeniu wpływów z prywatyzacji, podatków i kredytów zagranicznych w stosunku do planowanych, deficyt budżetowy w 2003 roku może wynieść 2,0% PKB.

Plan budżetu na rok 2004, ogłoszony wraz z samodzielnie opracowanym przez rząd programem gospodarczym, przewiduje deficyt w wysokości 1,2% PKB, przede wszystkim dzięki ograniczeniom wydatków. Zmniejszenie deficytu w stosunku do 2002 roku było niezbędne, ze względu na ograniczone możliwości jego finansowania w wyniku utraty możliwości odraczania spłat zadłużenia zagranicznego. Po raz pierwszy budżet przewiduje emisję obligacji rządowych na rynku międzynarodowym, w celu częściowego sfinansowania deficytu.

Inflacja

Tendencja spadkowa inflacji utrzymuje się również w 2003 roku. W okresie wrzesień 2002 - wrzesień 2003 roczna inflacja wyniosła jedynie 6,20% i była stosunkowo najniższa w przypadku produktów spożywczych.

Kurs waluty

Stabilizacja sytuacji politycznej, osiągnięte w 2002 roku porozumienia z wierzycielami zrzeszonymi w Klubach Paryskim i Londyńskim, osłabienie dolara na międzynarodowym rynku walutowym oraz stosunkowo udana realizacja programu reform MFW to główne czynniki, które wpłynęły w latach 2002 - 2003 na stałe umacnianie się rupii indonezyjskiej w stosunku do dolara US. W ostatnich dwóch miesiącach 2003 roku kurs ustabilizował się na poziomie 8.400 - 8.500 IDR/USD.

Inwestycje

W I półroczu 2003, w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego, wartość projektów zagranicznych zatwierdzonych do realizacji wzrosła o 43,9% i wyniosła 4,37 mld USD. Jednak w większości dotyczyło to przejęć i fuzji istniejących podmiotów przez zagraniczne firmy i nie wiązało się z tworzeniem nowej infrastruktury i miejsc pracy. Wartość zatwierdzonych nowych przedsięwzięć spadła o 34%. Tymczasem wartość projektów krajowych zatwierdzonych do realizacji spadła o 36% w stosunku do I półrocza 2002 i wyniosła 8,17 biliona Rp (ok. 1 mld USD). Pomimo ogłoszenia roku 2003 rokiem inwestycji, nowe (wg zapowiedzi rządowych korzystne dla inwestorów) prawo inwestycyjne nie zostało przedłożone w parlamencie do grudnia 2003 włącznie.

Indonezja jest jedynym krajem ASEAN wykazującym negatywne saldo FDI w okresie pokryzysowym. Negatywne saldo utrzymuje się od 1998 roku włącznie. W 2002 roku Bank Indonesia wykazał negatywne saldo w wysokości - 7,1 mld USD w porównaniu do - 5,9 mld USD w 2001, jednak zalicza on do tej pozycji spłaty kredytów dewizowych przez inwestorów zagranicznych, zamiast do pozycji "inne przepływy kapitałowe".

Pomoc zagraniczna i zadłużenie

Z dniem 31.12.2003 zakończono realizację uzgadnianego z MFW programu reform, w ramach którego Fundusz udzielił Indonezji kredytu w wysokości 5,3 mld USD. Ustalono, że rok 2004 będzie rokiem przejściowym we współpracy z MFW, a nadzór Funduszu przyjmie w tym czasie formę monitorowania porealizacyjnego (PPM).

Zawarte w 2001 i 2002 roku porozumienia z wierzycielami rządowymi zgrupowanymi w Klubie Paryskim II i III oraz z Klubem Londyńskim, dotyczące odroczenia spłat zadłużenia, którego termin spłaty miał przypadać na okres kwiecień 2000 - grudzień 2003, umożliwiły odsunięcie zagrożenia "zdławienia" gospodarki indonezyjskiej spiralą zadłużenia oraz zdecydowane zredukowanie deficytu budżetowego w 2002 i 2003 roku. W przypadku Klubu Paryskiego odroczono również spłaty odsetek, a okres odroczenia dla większości rat przekracza 20 lat.

Tzw. oficjalna pomoc zagraniczna w formie zwykłych kredytów rządowych, kredytów preferencyjnych i faktycznej pomocy bezzwrotnej udzielana jest Indonezji w zdecydowanej większości przez państwa (21) i instytucje międzynarodowe (11) zrzeszone w Grupie Konsultacyjnej ds. Indonezji (CGI).

W grudniu 2003, kraje i instytucje zrzeszone w CGI zadeklarowały pomoc na rok 2004 w wysokości 2,8 mld USD (na lata 2003 i 2002, odpowiednio: 2,7 mld USD i 3,1 mld USD). Ponadto państwa - członkowie CGI zadeklarowały zarezerwowanie środków w wysokości 600 mln USD na kredyty eksportowe oraz pomoc techniczną dla samorządów regionalnych i organizacji pozarządowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że ze względu na opóźnienia w realizacji programu reform oraz brak środków na współfinansowanie, znaczna część środków jest wykorzystywana ze znacznym opóźnieniem.

Wg danych Bank Indonesia, w końcu grudnia 2002 r. całkowite zadłużenie zagraniczne Indonezji wynosiło USD 131,34 mld, tj. 76,9% PKB, a więc zmniejszyło się o 1,7% w stosunku do zadłużenia w końcu 2001 r. Złożyło się na to zadłużenie rządowe - USD 74,66 mld - ok. 43,3% PKB (wzrost o 3,9% względem 2001 r.) oraz długi sektora prywatnego (łącznie z bankami i przedsiębiorstwami państwowymi) - USD 56,68 mld (spadek o 8,2%), w tym papiery wartościowe w posiadaniu podmiotów zagranicznych - USD 1,47 mld. Ogółem, w 2002 roku Indonezja spłaciła USD 20,983 mld zadłużenia zagranicznego, w tym USD 16,950 mld w ratach kapitałowych, a USD 4,033 mld tytułem obsługi. Z tego rząd spłacił USD 7,374 mld, a sektor prywatny - USD 13,609 mld.

Wg wstępnych danych Bank Indonesia na koniec sierpnia 2003, całkowite zadłużenie zagraniczne Indonezji wynosiło USD 129,55 mld, w tym zadłużenie rządowe - USD 75,28 mld i długi sektora prywatnego - USD 54,27 mld.

Szacunki Business Monitor International przewidują, że wysokość całkowitego łącznego zadłużenia Indonezji na koniec 2003 roku wyniesie ok. USD 126,0 mld, tj. 57% PKB.

Zadłużenie krajowe rządu Indonezji wyniosło na koniec 2002 Rp 650,7 bln (wartość nominalna), tj. ok. USD 73 mld.

Wymiana handlowa z zagranicą

Na bazie wyników handlu zagranicznego za okres styczeń - paŹdziernik 2003 podanych przez Indonezyjski Urząd Statystyczny BPS, można stwierdzić, że utrzymuje się tendencja wzrostowa zarówno w eksporcie z Indonezji jak i w imporcie do Indonezji, przy wartościach mierzonych w USD. Ponieważ jednak dzieje się to w warunkach silnego osłabienia kursu dolara również w stosunku do IDR, eksport nadal nie ma większego wpływu na wzrost PKB. W okresie styczeń - paŹdziernik 2003 wyeksportowano towary indonezyjskie o wartości 50,73 mld USD (o 6,15% więcej niż w analogicznym okresie 2002 roku), a wartość towarów przywiezionych do Indonezji wyniosła 26,87 mld USD (o 5,84% więcej niż w analogicznym okresie 2002 roku). Jednak główną przyczyną wzrostu obrotów handllowych z zagranicą (oprócz słabości USD) był wzrost cen ropy i produktów ropopochodnych. Biorąc pod uwagę produkty inne niż ropa naftowa, gaz i ich pochodne, wartość towarów wywiezionych za granicę wzrosła jedynie o 3,39%, a towarów importowanych o 2,52% w stosunku do pierwszych 10 miesięcy 2002.

Nadal największymi odbiorcami indonezyjskich towarów innych niż ropa naftowa, gaz i ich pochodne pozostają Stany Zjednoczone, Japonia i Singapur. W strukturze wymiany handlowej w tym okresie nie zaszły znaczące zmiany w porównaniu z rokiem 2002.

Dwustronna współpraca gospodarcza polsko-indonezyjska.

Uwarunkowania prawne

• Umowa o współpracy naukowej i technicznej z dnia 10 października 1961 r.,
• Umowa o transporcie lotniczym z dnia 13 grudnia 1991 r.
• Umowa o wspieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji z dnia 6 października 1992 r. weszła w życie w dniu 1 lipca 1993 r.
• Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z dnia 6 października 1992 r. - weszła w życie w dniu 25 sierpnia 1993 r.

Umowy handlowa z dnia 5 lipca 1974 r. oraz o rozwoju współpracy gospodarczej i technicznej z dnia 11 lipca 1986 r., zostały wypowiedziane w listopadzie 2002, z propozycją uznania za wygasłe w dniu wejścia w życie Traktatu w sprawie akcesji RP do UE.

Kwestia współpracy pomiędzy Ministerstwem Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej a Ministerstwem Przemysłu i Handlu została uregulowana Deklaracją Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej Rzeczpospolitej Polskiej i Ministra Przemysłu i Handlu Republiki Indonezji w sprawie współpracy dwustronnej.

Stan współpracy handlowej, gospodarczej i inwestycyjnej

Obroty Handlowe

Według danych polskich (GUS) w mln USD

                   1998   1999   2000   2001   2002   2003

Eksport (fob)       8,0   12,8   14,1    6,5   15,9   18,4

Import (cif)      204,0  195,3  204,7  194,7  224,0   266,6

W 2003 roku wzajemne obroty handlowe wg danych GUS osiągnęły 285,0 mln USD (wzrost o 18,8% w stosunku do roku 2002) i były najwyższe przynajmniej od połowy lat sześćdziesiątych, a najprawdopodobniej w historii stosunków dwustronnych. Główny wpływ na tak wysoki poziom obrotów miała rekordowa wartość importu z Indonezji do Polski (266.6 mln USD - wzrost o 19,0% w stosunku do roku 2002), choć do osiągnięcia tego poziomu przyczynił się także duży wzrost eksportu z Polski do Indonezji, który osiągnął najwyższą wartość (18,4 mln USD - wzrost o 15,7% w stosunku do roku 2002) od przedkryzysowego roku 1997.

Obroty handlowe wg danych BPS wyniosły 110,1 mln USD i były niższe od obrotów w roku 2002 o 15,4%. Eksport z Indonezji do Polski wyniósł 96,2 mln USD, co stanowi spadek o 13,45% w stosunku do roku 2002. Natomiast nasz eksport do Indonezji osiągnął 13,9 mln USD, a więc o 24,2% mniej niż w roku poprzednim. Polski deficyt handlowy również uległ zmniejszeniu o 11,4%, tj. do 82,3 mln USD.

Obraz wykazywany przez dane statystyczne partnera prowadzi, więc do całkowicie odmiennych wniosków odnośnie dynamiki dwustronnej wymiany handlowej niż dane GUS.

Wśród 27 państw Europy Środkowo-Wschodniej i WNP, Polska utraciła utrzymywaną do 2002 roku pozycję najważniejszego odbiorcy indonezyjskich towarów (bazując na danych BPS), i została wyprzedzona przez Rosję (110,1 mln USD), Bułgarię (103,1 mln USD) i Węgry (97,5 mln USD), choć różnice w wartości indonezyjskiego eksportu do tych krajów są niewielkie. W przypadku Bułgarii, ruda miedzi stanowiła 80% wartości wszystkich zakupów w Indonezji. Z kolei wzrost dostaw do Rosji jest w głównej mierze skutkiem rozpoczęcia realizacji transakcji zakupu przez Indonezję w barterze 4 myśliwców bojowych Su-27 i Su-30 oraz 2 helikopterów Mi-35.

Stąd jedną trzecią wartości wszystkich dostaw do Rosji stanowi olej palmowy (36 mln USD). Węgry natomiast stały się głównym regionalnym importerem indonezyjskich maszyn do automatycznego przetwarzania danych (60% wszystkich dostaw z Indonezji na Węgry), z nawiązką przejmując import tych urządzeń od Polski (najważniejsza pozycja w eksporcie z Indonezji do Polski w 2002 roku), co może być efektem polityki międzynarodowych koncernów elektronicznych. Pod względem dynamiki zakupów wśród pierwszej dziesiątki regionalnych odbiorców indonezyjskich towarów, pierwsze miejsce zajęła Rumunia (wzrost o 72,3% w stosunku do 2002 roku), następnie Rosja (65,9%), Chorwacja (47,7%), Ukraina (44,6%) i Bułgaria (43,2%).

W 2003 roku Polska spadła ponownie na piąte miejsce w regionie w klasyfikacji odzwierciedlającej wartość zrealizowanych dostaw do Indonezji, tracąc trzecią pozycję na rzecz Kazachstanu i Czech. Rosja i Ukraina utrzymały stosunkowo wysoką pozycję na liście eksporterów do Indonezji, zamieniając się na pierwszych dwóch miejscach dzięki dalszemu dynamicznemu wzrostowi wartości ukraińskiego eksportu wlewek stalowych (82% wartości ukraińskiego eksportu do Indonezji, stanowiących surowiec dla indonezyjskich stalowni oraz pojawieniu się w statystyce ukraińskiego zboża (15%). Sprzedaż rosyjskich towarów spadła znacząco w stosunku do 2002 roku, ze względu na utratę rynku wlewek na rzecz Ukrainy. Kazachski eksport do Indonezji w 2002 roku to prawie w całości zboża (93%). Również w przypadku Czech najważniejszą pozycję stanowił eksport zbóż (35%), tradycyjnie znaczący był też eksport materiałów wybuchowych (17%); dostarczono też wielolufowe wyrzutnie za 2,7 mln USD.

Eksport z Indonezji do Polski, wg danych partnera, stanowił w 2003 r. 0,158% indonezyjskiego eksportu ogółem, podczas gdy import z Polski do Indonezji zaledwie 0,043% indonezyjskiego importu ogółem.

Spadek wartości eksportu do Polski w porównaniu do 2002 roku, został przede wszystkim spowodowany gwałtownym zmniejszeniem wywozu maszyn do automatycznego przetwarzania danych (spadek wartości o 22 mln USD), które aktualnie dostarczane są na rynek węgierski.

Z kolei mniejszy (wg BPS) import z Polski jest rezultatem drastycznego spadku wartości przywozu chemikaliów innych niż kosmetyki i wyroby perfumeryjne oraz maszyn i urządzeń innych niż energetyczne i elektryczne.

Struktura polsko indonezyjskich obrotów handlowych w 2003 roku.

Eksport do Polski z Indonezji w 2003 r. (wg danych BPS - grupy wg SITC /tłustym drukiem - sekcje/):

• kauczuk naturalny - 23,6 mln USD (24,5% eksportu do Polski ogółem - wzrost o 35,4% w stosunku do 2002 r)
• tkaniny z włókien chemicznych - 9,7 mln USD (10,1% - wzrost o 4,9%)
• urządzenia do nagrywania dźwięku - 6,2 mln USD (6,5% - wzrost o 44,9%)
• kawa i jej pochodne - 6,1 mln USD (6,3% - spadek o 12,3%)
• chemikalia i produkty pokrewne - 5,8 mln USD (6,1% - spadek o 26,2%)
• przędza włókiennicza - 4,8 mln USD (5,0% - wzrost o 82,3%)
• herbata - 4,3 mln USD (4,5% - wzrost o 53,5%)
• fornir i sklejka - 4,1 mln USD (4,2% - wzrost o 56,5%)
• meble i ich części - 3,7 mln USD (3,9% - wzrost o 34,7%)
• inna aparatura i urządzenia elektr. - 3,0 mln USD (3,1% - wzrost o 87,1%)
• inny sprzęt telekomunikacyjny - 2,2 mln USD (2,3% - spadek o 50,2%)
• maszyny do automat. przetw. danych - 2,2 mln USD (2,3% - spadek o 90,2%)
• produkty z drewna - 1,7 mln USD (1,8% - wzrost o 30,0%)
• obuwie - 1,7 mln USD (1,7% - spadek o 4,8%)
• oleje i tłuszcze roślinne stałe surowe (olej palmowy) - 1,7 mln USD (1,7% - spadek o 70,9%)
• wyroby cukiernicze - 1,3 mln USD (1,4% - wzrost o 2,3%)
• inna odzież z tkanin i dzianin - 1,3 mln USD (1,3% - wzrost o 29,1%)

W wyniku spadku cen kawy, na krótko (w 2002 roku) najważniejszą pozycję w eksporcie indonezyjskim do Polski zajęły maszyny do automatycznego przetwarzania danych (w 2003 roku gł. odbiorcą tych maszyn w regionie zostały Węgry). Drastyczny spadek eksportu tych urządzeń był głównym powodem zmniejszenia się eksportu do Polski. W wyniku konsekwentnego wzrostu zakupów kauczuku w Indonezji, może on być głównym produktem kupowanym w Indonezji przez kilka najbliższych lat. Również trwała wydaje się pozycja kawy, herbaty i mebli. W 2005 roku, po rezygnacji przez UE z obowiązującego systemu kwot w handlu tekstyliami, znaczna część polskiego rynku może zostać przejęta przez dostawców chińskich. Generalnie, w 2003 roku odwrócona została tendencja spadającego udziału towarów tropikalnych w przywozie z Indonezji (ponownie blisko 40%). Ponownie w statystyce indonezyjskiej raptownie spadł eksport do Polski oleju palmowego, stanowiącego ważną pozycję w 2002 roku. Natomiast kolejny rok szybko wzrasta eksport przędzy włókienniczej.

Wartość kilograma wyeksportowanych do Polski towarów indonezyjskich wyniosła w 2003 r. USD 1,25 i była o 1,4% wyższa niż w 2002 r.

Import z Polski do Indonezji w 2003 r. (wg danych BPS - grupy wg SITC):

• pszenica i mieszanki - 4,50 mln USD (32,4% importu z Polski ogółem - spadek o 2,6% względem 2002 r.)
• mleko i śmietana w proszku - 2,18 mln USD (15,7% - spadek o 6,2%)
• inna aparatura i urządzenia elektryczne - 1,63 mln USD (11,7% - wzrost o 1,3%)
• perfumeria i kosmetyki - 1,45 mln USD (10,4% - wzrost o 100,1%)
• kotły energetyczne i ich części - 1,11 mln USD (8,0% - wzrost o 24,6%)
• wyroby z metali - 0,36 mln USD (2,6% - wzrost o 22.900%)
• zawory, kurki i armatura do rur - 0,23 mln USD (1,7% - wzrost o 141,3%)
• poliacetale i poliwęglany - 0,21 mln USD (1,5% - w 2002 r. nie wystąpiły)
• inne surowce nieprzetworzone - 0,21 mln USD (1,5% - wzrost o 344,6%)
• elektryczne urządzenia energetyczne - 0,18 mln USD (1,3% - wzrost o 177,5%)
• drewno obrobione i podkłady kolejowe - 0,17 mln USD (1,2% - wzrost o 175,0%)
• instrumenty medyczne - 0,16 mln USD (1,2% - wzrost o 12.447%)

W porównaniu z rokiem 2002, statystyka indonezyjska odnotowała spadek importu z Polski. Jednak w dalszym ciągu jest to poziom ponad dwukrotnie wyższy niż w 2001 roku. Cieszy stabilny poziom importu mleka w proszku i zbóż (choć zdecydowanie większych zakupów Indonezja dokonywała w Kazachstanie i w Czechach, żeby wspomnieć jedynie kraje regionu), raptownie wzrastający import wyrobów perfumeryjnych i kosmetyków, oraz urządzeń wykorzystywanych w energetyce. Martwi prawie całkowite wyeliminowanie z dostaw do Indonezji polskich chemikaliów innych niż kosmetyki, choć jest to głównie spowodowane polityką polskich firm, które wolą sprzedawać na inne rynki produkty, których podaż jest w Polsce ograniczona; zanikła też sprzedaż urządzeń mechanicznych, maszyn dla przemysłu tytoniowego i urządzeń gospodarstwa domowego.

Wartość kilograma zaimportowanych do Indonezji towarów polskich wyniosła w 2003 r. USD 0,44, czyli tyle samo, co w 2002 r. Jest to spowodowane przede wszystkim niskim stosunku ceny do wagi importowanych zbóż.

Poziom konkurencyjności polskiego eksportu, stopień zainteresowania lokalnego biznesu współpracą z Polską. Problemy we współpracy z Polską, zgłaszane przez przedsiębiorców kraju urzędowania oraz ich postulaty

3. Warunki dostępu do rynku.

3.1. Przepisy regulujące inwestycje zagraniczne

Z uwagi na konieczność odbudowy kraju po kryzysie z końca lat 90, Indonezja w dalszym ciągu potrzebuje dużej ilości kapitału zagranicznego, zarówno w formie bezpośrednich, jak również pośrednich inwestycji zagranicznych. Dlatego też, prawo indonezyjskie przewiduje szereg preferencji i przywilejów przeznaczonych dla zagranicznych inwestorów, gotowych podjąć działalność gospodarczą w Indonezji.

Dla przykładu można wymienić następujące prawa, przewidziane dla inwestorów zagranicznych:

• Prawo do odszkodowania w przypadku wywłaszczenia,
• Prawo do transferu zysków z działalności operacyjnej, finansowej i dywidend, pod warunkiem że są one przekazywane zgodnie z obowiązującymi regulacjami Banku Indonezja oraz władz centralnych,
• Prawo do swobodnego transferu środków pochodzących z zakończonego postępowania likwidacyjnego,
• Prawo do posiadania rachunków dewizowych.

Ponadto Indonezja jest pełnoprawnym członkiem Agencji Wielostronnych Gwarancji Inwestycyjnych (MIGA). Agencja (MIGA) jest instytucją członkowską Grupy Banku Światowego, powstałą 12 kwietnia 1988 r.

Jej celem jest zachęcanie do inwestowania w krajach rozwijających się w drodze zapewnienia gwarancji inwestycyjnych związanych z ryzykiem transferów walutowych, wywłaszczenia, wojen i niepokojów społecznych oraz zerwania kontraktów rządowych. Inwestycje przeprowadzane przy asyście (MIGA) są ubezpieczone od wszelkiego ryzyka. Polska jest członkiem (MIGA) od 1988 roku.

Indonezja jest również stroną umów o promowaniu i ochronnie inwestycji zagranicznych z 54 krajami świata, w tym również z Polską (Umowa o popieraniu i ochronie inwestycji z dnia 06.10.1992).

3.1.1. Działalność instytucji indonezyjskich na rzecz przysparzania inwestycji zagranicznych

Rada Koordynacji Inwestycji (BKPM)

Utworzona w 1973 roku Rada Koordynacji Inwestycji jest agencją rządową, podległą bezpośrednio Prezydentowi Indonezji. BKPM ma następujące zadania w zakresie inwestycji zagranicznych i krajowych:

• ocena i formułowanie narodowej polityki inwestycyjnej,
• koordynacja i prowadzenie działalności promocyjnej w zakresie inwestycji,
• koordynacja poszczególnych zadań i funkcji w zakresie tej działalności,
• koordynacja działalności inwestycyjnej pomiędzy instytucjami,
• zarządzanie planowaniem, administrowaniem, organizacją, personelem, finansami, archiwami i logistyką.

BKPM zatwierdza wszystkie nowe inwestycje zagraniczne i krajowe z tym, że w sektorze górnictwa naftowego i gazownictwa wymagana jest akceptacja Ministerstwa Zasobów Mineralnych i Energetyki, w sektorze bankowym - banku centralnego, w sektorze usług finansowych - Ministerstwa Finansów, a w zakresie inwestycji kapitałowych - Agencji Nadzoru Rynku Kapitałowego. BKPM negocjuje i zatwierdza inwestycje kapitałowe w imieniu poszczególnych ministerstw, od momentu złożenia aplikacji do chwili wdrożenia projektu inwestycyjnego. BKPM monitoruje również w późniejszym okresie czy prowadzona działalność odpowiada warunkom zawartym w zezwoleniu. BKPM wydaje również zgodę na przyznanie ulg podatkowych oraz wszelkich innych preferencji, przeznaczonych dla inwestorów zagranicznych.

W celu realizacji ww. zadań, w tym promocji inwestycji zagranicznych, BKPM wykonuje następujące usługi:

• udostępnianie inwestorom informacji o potencjale i możliwościach inwestycyjnych w kraju i w poszczególnych regionach, poprzez publikacje wydawnictw określających profil inwestycyjny poszczególnych prowincji i sektorów z uwzględnieniem sugerowanych projektów,
• "matchmaking" pomiędzy zainteresowanymi zagranicznymi i krajowymi inwestorami a ich potencjalnymi indonezyjskimi partnerami,
• udzielanie informacji o polityce inwestycyjnej rządu oraz przepisach regulujących działalność w tym zakresie,
• wydawanie biuletynów i informatorów z aktualnymi danymi statystycznymi dotyczącymi inwestycji,
• udzielanie pomocy i doradzanie inwestorom w składaniu wniosków o zatwierdzenie, dotyczących nowych inwestycji, rozszerzania dotychczasowych inwestycji i wprowadzania zmian do złożonych wniosków,
• monitorowanie i ocena postępu projektów inwestycyjnych oraz pomoc inwestorom w przezwyciężaniu problemów i przeszkód napotkanych w trakcie wdrażania projektów.

Promocji inwestycji zagranicznych służy też organizowanie w Dżakarcie licznych forów inwestycyjnych przez samorządy poszczególnych prowincji i powiatów. Aktywna w tym zakresie jest też Frakcja Przedstawicieli Samorządowych, tworząca wraz z członkami parlamentu Zgromadzenie Narodowe. Organizuje ona doroczne "Indonesian International Regional Investment Forum", na którym przedstawiciele poszczególnych prowincji eksponują zalety swoich regionów oraz ew. projekty inwestycyjne na stoiskach oraz w trakcie towarzyszących wystąpień konferencyjnych.

Ponadto, specjalistyczne firmy organizują pod patronatem instytucji rządowych wystawy typu "Franchise & Investment Expo", na których firmy indonezyjskie przedstawiają odwiedzającym propozycje dotyczące wspólnych inwestycji, lub inwestycji wspomagających ich dotychczasową działalność.

BKPM posiada przedstawicielstwa w Tokio, Melbourne i w Londynie.

Efekty powyższych działań promocyjnych są jednak znacznie mniej imponujące niż w przypadku promocji eksportu. Winić należy jednak przede wszystkim nie tyle skuteczność samej promocji, ile brak jasnych regulacji prawnych, mało korzystne dla pracodawców prawo pracy i aktualną słabość strukturalną indonezyjskiej gospodarki. Nowa ustawa o inwestycjach, która ma jasno określić rozdział kompetencji pomiędzy centralnymi i regionalnymi instytucjami, usunąć sprzeczności w dotychczasowych przepisach oraz zawierać wiele udogodnień i nowych ulg dla inwestorów, jest obecnie w trakcie uzgodnień międzyresortowych a przedłożenie rządowe w parlamencie powinno nastąpić jeszcze w 2003 roku.

3.2. Ograniczenia w dostępie do rynku.

3.2.1. Inwestycje zagraniczne - lista negatywna.

Lista negatywna zawiera wykaz obszarów gospodarki indonezyjskiej niedostępnych dla inwestorów zagranicznych oraz dziedzin, w których ich dzia3alnooa jest ograniczona.

Nowa "lista negatywna" wprowadzona została dekretem prezydenckim w dniu 16 sierpnia 2000 r. Dekret prezydencki nr 96/2000 z dnia 20 lipca 2000 oraz 118/2000 z 16 sierpnia 2000 zmieniają zapisy dotychczasowych rozporządzeń i zapisów konstytucyjnych w tym zakresie. Ograniczenia mają zastosowanie jedynie do inwestycji bezpośrednich i nie dotyczą zakupu udziałów w firmach notowanych publicznie, na krajowym rynku kapitałowym. Obszary gospodarki, nie ujęte w liście są dostępne dla inwestorów zagranicznych chyba, że prawo stanowi inaczej. Lista negatywna jest ważna przez okres trzech lat z możliwością dokonania wcześniejszych zmian.

Zmiana polityki inwestycyjnej i jej liberalizacja podyktowana została w głównej mierze zobowiązaniami podjętymi przez Indonezję w zakresie liberalizacji handlu (zobowiązania w stosunku do Międzynarodowego Funduszu Walutowego)

Dekret prezydencki z lipca 2000 zakazywał m.in.: inwestycji zagranicznych w sektorze multimedialnym, wliczając usługi internetowe, zdominowanym przez zagraniczne korporacje. Inwestycje zagraniczne zostały również znacznie ograniczone w sektorze telekomunikacyjnym i usług lotniczych przewozów czarterowych (maksymalny udział 49 %). Pod naciskiem międzynarodowych organizacji w sierpniu 2000 wprowadzona została poprawka znosząca zakaz inwestycji w sektorze multimedialnym oraz zwiększająca udział zagranicznych inwestorów w sektorze lotniczych usług czarterowych do 95 %.

Nowa lista negatywna otwiera szereg sektorów, które dotychczas były zamknięte dla inwestorów zagranicznych. Przykładem może być np. "uwolnienie" sektora usług medycznych, produkcji i dystrybucji wody pitnej oraz hodowli ryb, które po spełnieniu określonych warunków (działalność w formie spółki joint-venture z partnerem indonezyjskim) dostępne są również dla podmiotów zagranicznych.

Lista negatywna obejmuje cztery grupy obszarów działalności gospodarczej:

Dziedziny całkowicie zakazane (także dla inwestorów miejscowych):

• uprawa konopii indyjskich i innych roślin narkotycznych,
• wykorzystywanie rafy koralowej do celów komercyjnych,
• wykorzystanie drewna mangrowego,
• produkcja węglanów chloru i wodoru, freonu (CFC), DDT, metylu, halonu i chloroformu,
• produkcja gazów bojowych,
• produkcja uzbrojenia i amunicji,
• produkcja napojów alkoholowych,
• prowadzenie kasyn i domów hazardu,
• wydobycie minerałów radioaktywnych,
• kontrola ruchu powietrznego,
• kontrola zakresu fal radiowych i ruchu satelitów.

Strefy gospodarki niedostępne dla firm z kapitałem mieszanym:

• produkcja nasienia zwierzęcego,
• wyrąb lasów,
• usługi kontraktorskie przy pozyskiwaniu bogactw leśnych,
• usługi transportowe (taksówki miejskie),
• obsługa żeglugi przybrzeżnej,
• usługi radiowo-telewizyjne,
• kinematografia,
• dystrybucja filmów,
• projekcja filmowa oraz publikacja prasy,
• usługi handlowe i usługi związane z handlem, za wyjątkiem: handlu hurtowego, handlu masowego (supermarkety), prowadzenia badań rynkowych, usług dotyczących jakości oraz obsługi magazynów portowych.

Strefy gospodarki dostępne dla firm z kapitałem mieszanym, przy zachowaniu określonej proporcji udziałów:

Udział kapitału zagranicznego maksymalnie do 95%:

• budowa i obsługa portów morskich,
• wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucja energii elektrycznej,
• żegluga morska, wytwarzanie i dystrybucja wody pitnej,
• kolejnictwo,
• energia atomowa,
• usługi medyczne (obsługa szpitali, klinik, laboratoriów, produkcja i dystrybucja sprzętu medycznego).

Udział kapitału zagranicznego maksymalnie do 49%:

• telekomunikacja i usługi multimedialne,
• transport lotniczy towarowy.

Strefy gospodarki dostępne dla firm z kapitałem mieszanym przy spełnieniu określonych warunków:

• Hodowla i połowy ryb słodkowodnych: dotyczy wyłącznie gatunków nila, sidat, labi-labi, bandeng, tilapia oraz żab i krewetek, przy spełnieniu warunku współpracy z lokalnymi spółdzielniami hodowlanymi lub rybackimi.
• Połowy ryb morskich: na wszystkich wodach Indonezji, za wyjątkiem Morza Arafura i cieśniny Malaka.
• Produkcja celulozy drzewnej pod warunkiem, że surowiec pochodzi z importu i podczas produkcji nie jest stosowane siarczynowanie z użyciem chlorku (Cl2).
• Produkcja innej celulozy - warunki jak wyżej.
• Produkcja chlorków alkalicznych pod warunkiem, że nie jest stosowana rtęć.
• Produkcja drewna mangrowego - wyłącznie pochodzącego z plantacji.
• Druk znaków pieniężnych oraz druków ściśłego zarachowania i znaczków pocztowych- wyłącznie po uzyskaniu zgody banku centralnego (Bank Indonesia) oraz urzędu ochrony państwa (BOTASUPAL - BAKIN).
• Przetwórstwo mleka (produkcja mleka w proszku i mleka skondensowanego słodzonego) pod warunkiem, że proces obejmować będzie produkcję rzeczywistą, a nie przepakowanie.
• Produkcja sklejki - wyłącznie w prowincji Papua (d. Irian Zachodni).
• Produkcja tarcicy - w prowincji Papua pod warunkiem wykorzystania drewna już ściętego.
• Produkcja alkoholu etylowego - wyłącznie do dalszej przeróbki.
• Produkcja materiałów wybuchowych (w tym sztucznych ogni i petard) - po uzyskaniu zgody Ministerstwa Obrony.
• Obsługa i zarządzanie elektrowniami: geotermicznymi - do 50 MW, węglowymi - do 100 MW, dieslowskimi - do 55 MW, obsługa stacji przekaźnikowych - powyżej 500 KV i linii przesyłowych - powyżej 500 KV.
• Wydobycie ropy naftowej i gazu: wyłącznie na platformach morskich przy współpracy z firmami indonezyjskimi.
• Wytwarzanie energii elektrycznej - poza wyspami Jawa, Bali i Madura.
• Usługi hotelowe i restauracyjne - wyłącznie w regionach określonych jako turystyczne.

Przy omawianiu listy negatywnej należy również wspomnieć, że w Indonezji istnieje również lista 37 dziedzin działalności gospodarczej, zarezerwowanych dla małych przedsiębiorstw krajowych.

3.2.2. Bariery w dostępie do rynku usług

Świadczenie usług prawnych

W przypadku świadczenia usług prawnych firmy zagraniczne nie mogą działać w Indonezji na zasadzie przedstawicielstwa bezpośredniego. Do wykonywania usług prawnych upoważnieni są jedynie obywatele indonezyjscy, którzy uzyskali odpowiednie stopnie naukowe w Indonezji. Zagraniczni specjaliści mogą działać w Indonezji jedynie w charakterze oficjalnego konsultanta i muszą posiadać stosowne zaświadczenia, wydane przez indonezyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości.

Zagraniczny podmiot gospodarczy zainteresowany świadczeniem usług prawnych na rynku indonezyjskim musi nawiązać współpracę z lokalną kancelarią prawną. Z uwagi na ograniczoną ilość profesjonalnych kancelarii, działających na miejscowym rynku wyżej wymieniony wymóg stanowi poważną barierę dla nowych uczestników. W efekcie rynek usług prawnych zdominowany jest przez kilka podmiotów, których udziałowcami są największe międzynarodowe kancelarie prawne.

Dystrybucja

W chwili obecnej nie ma w Indonezji praktycznie żadnych ograniczeń odnośnie świadczenia usług dystrybucyjnych (wyjątek przemysł filmowy). Zniesione zostały monopole firm krajowych. Zarówno handel detaliczny jak i hurtowy dozwolony jest na równych prawach wszystkim uczestnikom rynku (warunkiem dopuszczającym jest zawiązanie joint-venture z małym przedsiębiorstwem indonezyjskim).

Wyjątek stanowi dystrybucja filmów i kaset wideo, która zabroniona jest dla zagranicznych operatorów. Dostęp do rynku filmowego obciążony jest dodatkowo licencjami oraz wysokimi opłatami (cła, podatki etc.)

Usługi medyczne

Podobnie jak w przypadku usług prawnych świadczenie usług medycznych w Indonezji dozwolone jest tylko i wyłącznie obywatelom indonezyjskim. Zagraniczni specjaliści mogą działać w Indonezji jedynie w charakterze oficjalnego konsultanta i muszą posiadać stosowne zaświadczenie, wydane przez indonezyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości.

Stosownie do zmian legislacyjnych z sierpnia 2000 roku niektóre usługi medyczne mogą być świadczone przez zagranicznych specjalistów (projekty z 95 % udziałem kapitału zagranicznego), na podstawie bardzo restrykcyjnych przepisów dopuszczających.

Usługi finansowe, rachunkowe i bankowe

Świadczenie usług finansowych, poza sektorem bankowym, dozwolone jest w Indonezji wszystkim podmiotom gospodarczym, na równych prawach. Zagraniczne podmioty gospodarcze mają swobodny dostęp do rynku. W 1998 roku rząd Indonezji zniósł restrykcje ograniczające zakładanie filii banków zagranicznych w Indonezji.

Polisy ubezpieczeniowe muszą być zakupione w firmie indonezyjskiej lub joint-venture pomiędzy zagranicznym, a krajowym inwestorem.

Zagraniczne podmioty gospodarcze nie mogą bezpośrednio świadczyć w Indonezji usług rachunkowych. Zagraniczni specjaliści mogą pracować jedynie w charakterze konsultantów i nie mogą autoryzować audytów.

Usługi gastronomiczne i kateringowe.

Prowadzenie usług gastronomicznych lub kateringowych, przez firmy zagraniczne, dopuszczalne jest jedynie w miejscach o charakterze turystycznym lub na terenie hoteli.

Usługi telekomunikacyjne i handel elektroniczny.

Świadczenie usług telekomunikacyjnych dozwolone jest jedynie przez dwóch państwowych operatorów: PT. Indosat oraz PT. Telkom. Przewiduje się, że "uwolnienie" usług telekomunikacyjnych nastąpi odpowiednio: w 2002 roku (telefonia stacjonarna, lokalna) oraz w 2003 roku (połączenia zamiejscowe).

Nowe prawo telekomunikacyjne, które weszło w życie w sierpniu 2000, dopuszcza również udział zachodnich inwestorów w strukturze własności państwowych operatorów.

3.4. Formy prawne działalności gospodarczej

Podstawowymi jednostkami administracji publicznej, regulującymi podejmowanie działalności gospodarczej w Indonezji są:

• Rada Koordynacyjna ds. Inwestycji - BKPM (Badan Koordinasi Pernanaman Modal).
  Wszystkie nowe inwestycje, za wyjątkiem inwestycji w sektorze górnictwa naftowego i gazownictwa, bankowości oraz usług finansowych, wymagają wstępnej zgody Rady Koordynacyjnej ds. Inwestycji (BKPM). BKPM została powołana do negocjowania i zatwierdzania inwestycji kapitałowych w imieniu poszczególnych ministerstw, od momentu złożenia aplikacji, do chwili wdrożenia projektu inwestycyjnego. BKPM monitoruje również w późniejszym okresie, czy prowadzona działalność odpowiada warunkom zawartym w aplikacji. Inwestor samodzielnie negocjuje z BKPM wszelkie zgody, licencje w zakresie rozpoczęcia inwestycji i jej późniejszych modyfikacji. BKPM aprobuje również przyznanie ulg podatkowych oraz wszelkich innych preferencji, przeznaczonych dla inwestorów zagranicznych.
• Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, Departament ds. Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, które wydaje zgody na inwestycje w sektorze górnictwa naftowego i gazownictwa.
• Bank Indonesia, bank odpowiedzialny za regulowanie i administrowanie systemu bankowego i politykę monetarną. Wszelkie inwestycje zagraniczne wymagają zgody Banku Indonesia.
• Agencja Nadzoru Rynku Kapitałowego. Komisja aprobuje wnioski firm, zamierzających sprzedać swoje udziały za pośrednictwem rynku kapitałowego.
• Komisja ds. obrotu papierami wartościowymi i transakcji gotówkowych. Instytucja jest odpowiedzialna za administrowanie obrotem papierami wartościowymi oraz transfery gotówki.
• Ministerstwo Finansów, odpowiedzialne za wydawanie licencji na świadczenie usług bankowych oraz innych usług finansowych, nie związanych z bankowością.

Indonezyjski kodeks handlowy został zatwierdzony przez parlament w 1996 roku i z pewnymi późniejszymi poprawkami stanowi obecnie podstawę do tworzenia podmiotów gospodarczych w Indonezji. Działalność gospodarcza może być podejmowana przez zagranicznych inwestorów w formie spółki ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego lub też spółki joint-venture pomiędzy zagranicznym inwestorem a stroną indonezyjską.

Co najmniej 5 % udziałów w spółce joint-venture musi zostać objęta przez podmiot indonezyjski. Bezpośrednia inwestycja zagraniczna nazywana jest w Indonezji "PMA" (Penanaman Modal Asing). W przypadku spółek ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego wymaga się udziału co najmniej dwóch udziałowców. Udziałowcami mogą być zarówno dwie osoby fizyczne, dwie osoby prawne lub dowolna kombinacja powyższych. Spółka ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego lub spółka joint-venture przyjmują formę prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Perseroan Terbatas PT.), której siedziba musi znajdować się na terenie Indonezji i jest ona rejestrowana według prawa indonezyjskiego.

Przed rozpoczęciem procedury rejestracji spółki inwestor zagraniczny zobligowany jest do sprawdzenia czy profil przyszłej działalności nie znajduje się na tzw. "liście negatywnej". Lista negatywna stanowi wykaz dziedzin gospodarki indonezyjskiej niedostępnych dla inwestorów zagranicznych oraz dziedzin, w których ich dzia3alnooa jest ograniczona.

Kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy obszar przyszłej działalności nie jest zarezerwowany tylko i wyłącznie dla małych przedsiębiorstw indonezyjskich (według prawa indonezyjskiego, za małe przedsiębiorstwa uważa się spółki, których wartość aktywów nie przekracza 200.000.000,- rupii indonezyjskich oraz maksymalne roczne przychody ze sprzedaży nie przekraczają 1.000.000.000,- rupii indonezyjskich). Należy również sprawdzić, czy w przypadku zamierzonej działalności nie obowiązują inne, specjalne ograniczenia rządowe.

W zależności od profilu działalności oraz obranej strategii rynkowej, w Indonezji, wyróżniamy następujące formy prawne działalności gospodarczej, przewidziane dla inwestorów zagranicznych.

3.4.1. Spółka joint-venture

Jest formą prawną inwestycji zagranicznej "penanaman modal asing" (PMA), wymaganą przez prawo indonezyjskie, w przypadku podejmowania bezpośredniej działalności gospodarczej przez inwestorów zagranicznych. Przyjmuje ona strukturę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Perseroan Terbatas - PT.) Spółka może stanowić własność prywatną lub może być notowana na giełdzie papierów wartościowych.

Struktura własności

W zależności od struktury własności wyróżniamy:

• Spółkę joint-venture pomiędzy zagranicznym inwestorem, a partnerem indonezyjskim. Każda ze stron umowy spółki musi posiadać osobowość prawną (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub osoba prawna) Minimalny udział strony indonezyjskiej wynosi 5 %. Rząd przyznaje stałą licencję gospodarczą na okres 30 lat (po uzyskaniu zgody Rady Koordynacyjnej ds. Inwestycji wydawana jest tymczasowa licencja ważna przez okres trzech lat, tym niemniej wymagane jest posiadanie stałej licencji na prowadzenie działalności gospodarczej). Licencja może być przedłużona na okres kolejnych 30 lat, jeśli zachodzi taka konieczność i jeśli inwestor wywiązuje się ze swoich zobowiązań inwestycyjnych. Udział inwestorów zagranicznych w niektórych sektorach gospodarki wymaga kooperacji z partnerem indonezyjskim m.in.: publiczne usługi telekomunikacyjne, produkcja wody pitnej, hodowla ryb etc.
• Spółkę ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego. Inwestor zagraniczny zobligowany jest do przekazania części udziałów stronie indonezyjskiej w ciągu 15 lat od daty utworzenia spółki. Spółki ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego zobligowane są do posiadania, co najmniej dwóch udziałowców.
• Spółkę joint-venture z 51 % udziałem partnera indonezyjskiego lub spółki, w których strona indonezyjska posiada 45 % akcji, a pozostałe 20 % akcji dopuszczone zostało do obrotu na giełdzie papierów wartościowych.

Tego typu spółki, przy podejmowaniu określonych czynności prawnych, traktowane są jako spółki krajowe. Pozwala to spółce dokonywać dystrybucji swoich własnych produktów i finansować bieżącą działalność krótkoterminowym kapitałem krajowym, w formie kredytów zaciąganych w państwowych bankach indonezyjskich.

3.4.2. Procedura założenia spółki joint-venture

Obcokrajowiec lub firma zagraniczna może założyć spółkę joint-venture, tylko i wyłącznie po uzyskaniu zgody Rady Koordynacyjnej ds. Inwestycji - BKPM (Badan Koordinasi Penanaman Modal), według schematu i zasad określonych dla inwestycji zagranicznych w Indonezji. Specjalne procedury, warunkujące podejmowanie działalności przez zagranicznych inwestorów zawarte są w informatorze rządowym (Petunjuk Teknis Pelaksanaan Penanaman Modal/PTPPM).

Decyzja o rozpoczęciu działalności może zostać wydana przez Radę Koordynacyjną ds. Inwestycji BKPM (Badan Koordinasi Penanaman Modal) w Dżakarcie, Radę Koordynacyjną ds. Inwestycji danej prowincji lub poprzez indonezyjskie placówki zagraniczne (ambasady, konsulaty).

Inwestor może złożyć aplikację w jednym z wyżej wymienionych organów administracji publicznej za wyjątkiem wniosku o podejmowanie działalności w specjalnej strefie ekonomicznej. W takim przypadku aplikacja musi zostać złożona w biurze BKPM prowincji na terenie, której znajduje się strefa.

Wniosek o udzielenie zgody na rozpoczęcie działalności inwestycyjnej musi być złożony w dwóch egzemplarzach wraz z następującymi dokumentami:

Strona zagraniczna do wniosku załącza:

• Akt założycielski spółki, przetłumaczony (tłumacz przysięgły) na język angielski lub indonezyjski,
• Kopię ważnego paszportu (dla osób fizycznych)

Strona indonezyjska do wniosku załącza:

• Akt założycielski spółki,
• Numer identyfikacji podatkowej

Ponadto do wniosku należy dołączyć:

• Schemat procesu produkcyjnego oraz wymagań odnośnie surowców naturalnych, potrzebnych do planowanej produkcji,
• Opis działalności gospodarczej, w przypadku działalności usługowej,
• Pełnomocnictwo do podpisania aplikacji, jeśli strona reprezentowana jest przez osobę trzecią,
• Inne, dodatkowe dokumenty przewidziane przy podejmowaniu działalności w określonych sektorach gospodarki

W zależności od przyjętej formy prawnej przedsiębiorstwa, do wniosku należy dołączyć:

Umowę spółki joint-venture (każda strona umowy parafowana przez inwestora i udziałowca indonezyjskiego) zawierającą m.in. nazwę i siedzibę stron, zasady spółki, prawa i obowiązki stron oraz zakres pomocy udzielanej firmie indonezyjskiej,

W przypadku spółki joint-venture z małą firmą indonezyjską strona indonezyjska zobligowana jest dołączyć do wniosku oświadczenie potwierdzające, że spełnia ona kryteria przewidziane w ustawie numer 9 z 1995 roku (warunki klasyfikujące daną firmę w sektorze małych przedsiębiorstw).

Wniosek o wyrażenie zgody na rozpoczęcie działalności gospodarczej powinien zostać rozpatrzony przez właściwy organ administracyjny w terminie 10 dni roboczych.

Na podstawie zgody Rady Koordynacyjnej ds. Inwestycji BKPM (Badan Koordinasi Penanaman Modal) oraz przedłożonych dokumentów właściwa terytorialnie jednostka administracyjna, wydaje następujące zgody/licencje:

• Zgodę na import, oraz możliwość skorzystania z preferencji celnych i podatkowych
• Ograniczoną licencję importera (Angka Pengenal Importir Terbatas - APIT)
• Zgodę na zatrudnienie obcokrajowców (Rencana Penggunaan Tenaga Kerja Asing Pendatang - RPTKA)
• Stałą licencje na prowadzenie działalności gospodarczej (Izin Usaha Tetap - IUT)
• Zgodę na zatrudnienie dla obcokrajowców ( Izin Kerja Tenaga Warga Negara Asing Pendatang - IKTA)
• Inne, w zależności od rodzaju podejmowanej działalności.

Po otrzymaniu zgody inwestor zagraniczny dokonuje rejestracji firmy zgodnie z obowiązującymi w Indonezji przepisami prawnymi. Rejestracja musi zostać dokonana w formie aktu notarialnego (wymagana forma czynności prawnej pod rygorem nieważności). Następnie na podstawie otrzymanych dokumentów należy wystąpić z wnioskiem o : nadanie numeru identyfikacji podatkowej (Nomor Pendaftaran Wajib Pajak NPWP), numer potwierdzający objęcie procedurami podatku VAT (Nomor Pengukuhan Pengusaha Kena Pajak - NPPKP) , o udzielenie wizy pobytowej oraz inne pozwolenia wymagane w danym obszarze działalności gospodarczej.

Po otrzymaniu przedmiotowych pozwoleń inwestor występuje o zgodę na: przyznanie lokalizacji pod inwestycję, prawa własności do gruntu, zgodę na zabudowę terenu oraz inne wymagane prawem pozwolenia i licencje.

3.4.3. Przedstawicielstwo

Zagraniczne przedsiębiorstwo może otworzyć w Indonezji swoje przedstawicielstwo. W zależności od profilu działalności wymagane jest uzyskanie stosownej licencji Ministerstwa Przemysłu i Handlu (działalność promocyjna) lub Ministerstwa Zamówień Publicznych (wykonywanie inwestycji o charakterze publicznym)

3.4.4. Przedstawicielstwo ogólne

Prowadzenie działalności gospodarczej, a właściwie reprezentowanie swoich interesów poprzez przedstawicielstwo, jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych form działalności gospodarczej, stosowanych przez inwestorów zagranicznych w Indonezji.

Za wyjątkiem przedstawicielstw zarejestrowanych w Ministerstwie Zamówień Publicznych, działalność pozostałych jednostek ograniczona jest tylko i wyłącznie do działań promocyjnych. Przedstawicielstwa, zarejestrowane w Ministerstwie Przemysłu i Handlu (dla działalności innej niż realizacja publicznych zamówień w sektorze budowlanym) nie mogą wykonywać żadnych czynności handlowych, akceptować zamówień, składać ofert, być stroną w przetargach oraz importować i eksportować towarów. Wniosek o wydanie licencji na prowadzenie przedstawicielstwa składany jest w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Właściwy merytorycznie departament, na podstawie przedłożonych dokumentów, zobligowany jest do wydania decyzji w ciągu 4 tygodni. Na czas rozpatrywania wniosku wydawana jest tymczasowa, 3- miesięczna licencja, na prowadzenie przedstawicielstwa.

W przypadku pozytywnej opinii, wraz z decyzją wydawana jest stała licencja na prowadzenie przedstawicielstwa przez okres 2 lat. Okres ten, na wniosek inwestora, podlega cyklicznemu odnawianiu. Zwyczajowo, przedstawicielstwo zobligowane jest do składania półrocznych raportów w zakresie przeprowadzonych działań gospodarczych, stanu zatrudnienia pracowników, etc.

3.4.5. Przedstawicielstwo na czas wykonywania określonych zamówień publicznych

Ministerstwo Zamówień Publicznych wydaje licencje na prowadzenie przedstawicielstwa przez zagraniczne firmy, zainteresowane wykonywaniem inwestycji budowlanych w ramach zamówień publicznych oraz usług konsultingowych z tym związanych. Przy współpracy z indonezyjskim partnerem inwestor zagraniczny może wykonywać następujące czynności:

• badania rynkowe w sektorze budowlanym i konstrukcyjnym,
• udział w przetargach,
• składanie kompletnych ofert
• realizacja inwestycji "pod klucz"

3.4.6. Przedstawicielstwo regionalne

Inwestor zagraniczny, który uzyskał zgodę na prowadzenie działalności gospodarczej w jednym z większych miast Indonezji, może założyć regionalne przedstawicielstwo. Zgodę na utworzenie biura regionalnego wydaje Rada Koordynacyjna ds. Inwestycji.

3.4.7. Działalność na podstawie umowy agencyjnej

Zagraniczny podmiot prawny może podpisać umowę agencyjną lub dystrybucyjną z indonezyjską osobą prawną lub fizyczną. Przedmiotem umowy może być zarówno świadczenie usług agencyjnych, jak również dystrybucyjnych na rynku indonezyjskim.

Firma indonezyjska, świadcząca usługi agencyjne ma prawo do zatrudnienia personelu zagranicznego.

Fakt ustanowienia agenta wymaga zgłoszenia do Ministerstwa Przemysłu i Handlu oraz wpisu do rejestru działalności gospodarczej. Umowa agencyjna nie ogranicza w żadnym stopniu działalności akwizycyjnej strony indonezyjskiej. Agent może być stroną kontraktów zawieranych przez firmę zagraniczną lub tylko pośrednikiem. Może także być jednocześnie agentem kilku firm zagranicznych, nawet konkurujących ze sobą na rynku indonezyjskim, o ile umowa nie stanowi inaczej.

3.4.8. Spółka handlowa inna niż joint-venture.

Udział zagranicznych inwestorów w indonezyjskich spółkach, w formie innej niż joint-venture, jest jedynie teoretyczny i w praktyce tego typu formy prawne nie występują w Indonezji.

3.4.9. Zagraniczny oddział przedsiębiorstwa.

Prawo indonezyjskie dopuszcza możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w Indonezji w formie zagranicznych oddziałów przedsiębiorstw. W praktyce przepisy mają zastosowanie jedynie w sektorze bankowym oraz w określonych sektorach przemysłu wydobywczego. 3.5. Ulgi inwestycyjne

Celem zwiększenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych, Indonezja wprowadziła szereg preferencji dla inwestorów. Do najważniejszych z nich zaliczyć można:

• zwolnienia i ulgi celne,
• zwolnienia z opłat skarbowych,
• zwolnienia z obowiązku płacenia podatku VAT, podatku od luksusu oraz od towarów kupowanych na rynku krajowym, przeznaczonych do produkcji i dalszego eksportu,
• zwrot cła należnego w chwili importu towarów, przeznaczonych do produkcji eksportowej,
• nieograniczony import materiałów do produkcji, które nie są dostępne w Indonezji,
• zwrot wydatków ponoszonych na badania i rozwój, szkolenia, edukację oraz utylizację odpadów.

Przedmiotowe koszty odliczane są od podatku dochodowego.

Podmiot zagraniczny, który zainwestował kapitał w określonym sektorze gospodarki może otrzymać następujące preferencje podatkowe:

• obniżenie kwoty przychodów, stanowiących podstawę opodatkowania o maks. 30 % kwoty zainwestowanej,
• przyśpieszona amortyzacja oraz obniżanie wartości środków trwałych,
• niższa stawka podatku od dywidendy lub możliwość zastosowania indywidualnej stawki, zawartej w obowiązującej umowie podatkowej.

Inwestor zagraniczny może również skorzystać z innych preferencji, odnoszących się do inwestycji w określonych obszarach kraju np.:

Dla inwestycji ulokowanych na terenie wschodniej Indonezji przedsiębiorcy przysługuje 50 % obniżka kwoty podatku od gruntu i nieruchomości, przez okres 8 lat.

Dla firm, które prowadzą działalność gospodarczą w sektorach o szczególnym znaczeniu społecznym lub gospodarczym (22 sektory gospodarki) państwo pokrywa kwoty należnych podatków przez minimum trzy lata. Całkowity okres zwolnień podatkowych, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności nie może przekroczyć 10 lat.

3.6. Pozostałe przepisy prawne

Znaczna część indonezyjskiego prawa handlowego oparta jest w dalszym ciągu na starych przepisach holenderskich z połowy ubiegłego wieku, które nie ujmowały w swej treści nowoczesnych mechanizmów rynkowych. Dlatego też, szczegółowe przepisy wykonawcze oraz zapisy ustawy głównej zostały w ostatnim okresie znacznie zmienione tak, aby umożliwić przedsiębiorcy prowadzenie działalności gospodarczej według standardów światowych. Cześć zmian legislacyjnych podyktowana była postępującą liberalizacją handlu światowego oraz naciskom międzynarodowych organizacji gospodarczych i finansowych.

Poniżej przedstawiono krótką analizę wybranych przepisów prawnych, mających istotny wpływ na prowadzenie działalności handlowej w Indonezji:

3.6.1. Prawo pracy

Stosownie do obowiązujących w Indonezji przepisów prawa pracy, pracownik powininen pracować nie więcej niż 40 godzin w tygodniu, osiem godzin dziennie od poniedziałku do piątku. Pewna cześć instytucji i biur otwarta jest w tygodniu przez siedem godzin, a pozostałe pięć godzin odpracowywane jest w soboty.

W przypadku konieczności wykonania pracy ponad przyjęte w tym zakresie normy, pracodawca zobligowany jest do zapłaty pracownikowi następujących stawek godzinowych:

• 1,5 wartości normalnej stawki godzinowej, za każdą pierwszą nadgodzinę
• podwójnej wartości normalnej stawki godzinowej za każdą następną nadgodzinę
• za pracę w niedziele i święta pracodawca zobligowany jest do zapłaty podwójnej stawki (jeśli godziny pracy zawierają się w normalnym 8 godzinnym cyklu tygodniowym) oraz potrójną stawkę za pierwszą nadgodzinę i poczwórną stawkę za każdą następną nadgodzinę.

W Indonezji, w zależności od prowincji, obowiązują różne płace minimalne. Na przykład minimalna płaca miesięczna za pracę w Dżakarcie wynosi obecnie 426.250,- rupii indonezyjskich tj. około 185,- złotych polskich, na Molukach minimalna płaca jest niższa i wynosi 230.000,- rupii indonezyjskich tj. niewiele ponad 100,- złotych.

W roku kalendarzowym obowiązuje w Indonezji 13 świąt o charakterze oficjalnym.

Pracownikowi przysługuje w ciągu roku 12 dni płatnego urlopu.

Maksymalny okres przebywania na zwolnieniu lekarskim wynosi 12 miesięcy. Pracodawca zobligowany jest do odprowadzania za pracownika zaliczki na podatek dochodowy, płacenia tzw. "13" oraz pokrywania świadczeń medycznych i socjalnych (dodatek na środki czystości, napoje, etc.)

W przypadku zamiaru zwolnienia pracownika z pracy pracownikowi zwalnianemu przysługuje tzw. odprawa, w wysokości co najmniej 7 miesięcznych pensji. Dodatkowo, zwolnienie pracownika musi zostać poprzedzone trzy krotnym wręczeniem pisma informującego o zamiarze zwolnienia go z pracy. Zwolnienie pracownika z pracy wymaga dodatkowo zgody komisji ds. rozwiązywania problemów prawa pracy i w praktyce jest bardzo trudne do osiągnięcia.

3.6.2. Prawo antymonopolowe

W marcu 1999 rząd indonezyjski wydał rozporządzenie nr. 5/1999, odnoszące się do ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i zakazie nieuczciwej konkurencji. Celem wprowadzenia i egzekwowania nowych przepisów powołana została Rada Nadzoru Konkurencji Gospodarczej (KPPU). Wyżej wymienione przepisy zabraniają pojedynczym przedsiębiorstwom kontrolowania ponad 50 % krajowego rynku oraz w przypadku dwóch lub trzech podmiotów, posiadania 75 % udziału w rynku krajowym. Udział w rynku określa się na podstawie wartości sprzedaży, a nie ilości sprzedanych towarów.

Prawo zabrania również stosowania praktyk oligopolistycznych, ustalania cen minimalnych, funkcjonowania karteli oraz stosowania nieuczciwych praktyk przetargowych.

3.6.3. Prawo autorskie

Indonezja jest członkiem Międzynarodowej Organizacji Praw Autorskich (WIPO) oraz stroną konwencji paryskiej o ochronie praw autorskich

W 1997 roku Indonezja wprowadziła poprawki do obowiązującego prawa o ochronie praw autorskich, które zbliżyły obowiązujące przepisy do prawa międzynarodowego.

Aktualnie obowiązujące przepisy definiują użytkowanie programów komputerowych oraz produkcji filmowych i audiowizualnych, jako wykorzystywanie dzieł literackich. Dlatego też, w przypadku nielegalnego wykorzystywania praw autorskich do produkcji audiowizualnych oraz programów komputerowych, mają zastosowanie przepisy o ochronie praw do dzieł literackich.

Prawo ustanawia również licencje, prawo do ochrony nagrań i produkcji muzycznych. Okres ochrony praw autorskich został wydłużony do 50 lat.

Kary finansowe za nielegalne wykorzystywanie praw autorskich zostały zwiększone do kwoty 300.000.000,- rupii indonezyjskich, natomiast kara pozbawienia wolności została zwiększona do siedmiu lat. W praktyce w dalszym ciągu przepisy o prawie autorskim są notorycznie łamane.

Pirackie kopie programów komputerowych lub produkcji filmowych są ogólnie dostępne za równowartość około 2-3 USD,-

3.6.4. Prawo patentowe

W sierpniu 2001 Indonezja wprowadziła nowe, jednolite prawo patentowe (ustawa nr 14/2001), które zastąpiło dotychczas obowiązujące przepisy w tym zakresie (trzy odrębne ustawy). Wraz z uchwaleniem nowych przepisów wykonawczych ustanowiono niezależną komisję arbitrażową do rozwiązywania wszelkich sporów z zakresu praw patentowych.

Nowe prawo przewiduje ponadto m.in.: 20 letni okres ochronny dla wynalazków z możliwością przedłużenia go o kolejne 2 lata, rozpatrywanie spraw spornych przed sądem handlowym (poprzednio przed sądem cywilnym) oraz zwiększoną do 50.000,- USD karę za naruszenie prawa patentowego. Warunkiem uzyskania patentu jest jego użytkowanie lub produkcja w Indonezji. Patent może zostać anulowany jedynie w przypadku nie opłacenia rocznej składki.

3.6.5. Prawo o ochronie znaku towarowego

Podobnie jak w przypadku prawa patentowego, w sierpniu 2001 dokonano konsolidacji przepisów o ochronie znaku towarowego (ustawa nr 15/2001 z dnia 1 sierpnia 2001).

W przypadku prawa o ochronie znaku towarowego kwota kary za bezprawne używanie znaku handlowego podniesiona została do wysokości 95.000,- USD.

W celu określenia przynależności znaku towarowego przyjęto kryterium daty jego rejestracji, a nie okresu użytkowania danego wyrobu na rynku.

Postępowania sądowe o ochronę znaku towarowego są długotrwałe, a inwestorzy zagraniczni w dalszym ciągu skarżą się na nierzetelność i opieszałość urzędników.

Dodatkowym utrudnieniem jest wymóg złożenia sprawy o ochronę znaku towarowego do sądu przed upływem pięciu lat od chwili bezprawnego zarejestrowania danego znaku towarowego przez inny podmiot gospodarczy, co przy braku przejrzystości dokumentów sądowych i niejasnych procedurach z tym związanych jest trudne do uchwycenia.

3.7. Zagadnienia celno-importowe

3.7.1. Taryfa celna

Indonezyjska taryfa celna obejmuje 7.286 pozycji, pogrupowanych w oparciu o system Scalonej Nomenklatury Towarowej (HS - Harmonized System).

Taryfa celna zawiera 13 stawek celnych, zawierających się w przedziale od 0 do 100 %. Stosowane cła mogą być ad valorem ( liczone od wartości celnej towaru na bazie CIF) lub specyficzne (liczone od wagi netto lub ilości). Towary importowane zawarte zostały na dwóch listach ( towary, których import jest dozwolony oraz towary, których import jest zakazany). Lista towarów dopuszczonych do importu składa się z czterech grup towarów: A,B,C,D.

W grupie A ujęte zostały towary niezbędne, takie jak np.: ryż, mąka, bawełna, lekarstwa, maszyny rolnicze i przemysłowe etc. Stawki celne dla towarów, znajdujących się w przedmiotowej grupie zawierają się w przedziale od 0 do 10 %.

W grupie B znajdują się towary, których import jest istotny dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki, np.: surowce naturalne i części maszyn przemysłowych. Stawki celne dla towarów grupy B zawierają się w przedziale od 20 do 40 %.

W grupie C zawarte są towary o mniejszym znaczeniu, które dostępne są na rynku wewnętrznym i z uwagi na ochronę krajowego przemysłu, wymagane jest stosowanie wyższych stawek celnych. Stawki celne dla towarów grupy C zawarte są w przedziale od 50 do 70 %.

W grupie D zawarte zostały towary luksusowe, dla których stawki celne mogą wynosić nawet 100 %.

Lista II zawiera towary, których import do Indonezji jest zabroniony i zawiera m.in: samochody montowane w całości zagranicą, odbiorniki radiowo-telewizyjne.

67,4 procent indonezyjskich stawek celnych zawiera się aktualnie w przedziale od 0 do 5 %. Średnia wartość cła importowego wynosi 7,3 %, co stanowi znaczną obniżkę w stosunku do 20 % w roku 1994. Przewiduje się, że do końca 2003 roku wprowadzone zostaną trzy nowe poziomy stawek celnych importowych (0 %, 5 % i 10 %) oraz odrębne, wyższe stawki dla towarów luksusowych takich jak np: samochody, motocykle i alkohole. Ostatnia obniżka stawek celnych importowych miała miejsce w styczniu 2002 roku. W przypadku 1.279 pozycji taryfowych stawki zostały obniżone o 5 %. Większość stawek (769 pozycji taryfowych) została obniżona do poziomu poniżej 10 %.

3.7.2. Procedury celne

3.7.2.1.Procedura dopuszczenia do obrotu

Do dokonania odprawy celnej importowej upoważnione są firmy, które uzyskały uprzednio licencję Ministerstwa Przemysłu i Handlu API lub APIT. W przypadku importu niektórych towarów wymagane są również inne zgody i pozwolenia odpowiednich ministerstw.

Importer zobligowany jest do złożenia deklaracji celnej (Pemberitahuan Impor Barang -PIB). Deklaracja wypełniana jest przez importera w miejscu wprowadzenia towaru na indonezyjski obszar celny. Indonezyjska procedura celna, w zależności od rodzaju zgłaszanego towaru, przewiduje dwa tryby postępowania tzw. tryb zielony lub tryb czerwony.

W przypadku towarów specyficznych lub wymagających dodatkowej kontroli dokumentów stosowany jest tryb czerwony, polegający m.in. na dodatkowej kontroli celnej towaru i załączonych dokumentów. W przypadku towarów standardowych, importowanych cyklicznie przez rzetelnych importerów, posiadających stałą licencję importową, stosuje się procedurę uproszczoną - tryb zielony.

Importer lub jego przedstawiciel (agencja celna, spedytor) przygotowuje dokumenty dostawy oraz wypełnia deklarację celną (PIB). Deklaracja celna przekazywana jest do urzędu celnego w postaci wydruku komputerowego oraz zapisu elektronicznego (dyskietka lub transfer danych za pośrednictwem terminalu EDI "electronic data interchange"). Po opłaceniu kosztów związanych z odprawą celną, należnego cła i podatków, importer przedkłada cały komplet dokumentów (deklaracja celna, dokumenty dostawy, potwierdzenie wpłaty należności celnych) do urzędu celnego.

Dokumenty dostawy powinny zawierać m.in:

• fakturę handlową (oryginał + 3 kopie),
• świadectwo pochodzenia (wymagane jedynie w przypadku importu lekarstw i innych farmaceutyków) Świadectwa pochodzenia nie są w Indonezji bezwzględnie wymagane, gdyż nie stanowią podstawy do uzyskania preferencji celnych,
• konosament,
• inne, w zależności od towaru

Po przedłożeniu dokumentów dostawy urzędnik celny dokonuje ich wstępnej weryfikacji, tj. sprawdza pozwolenia i licencje, dokonuje transferu danych do systemu komputerowego, nadaje numer zgłoszenia celnego i przedkłada całość dokumentów do ostatecznej weryfikacji.

3.7.2.2.Odprawa celna czasowa

Indonezyjskie prawo celne dopuszcza dwie możliwości dokonania odprawy celnej czasowej;

• Odprawa celna czasowa z całkowitym zwolnieniem od cła (procedura stosowana w przypadku sprowadzania maszyn, urządzeń, próbek wyrobów w celu zaprezentowania ich na targach i wystawach)
• Odprawa celna czasowa, z częściowym zwolnieniem od cła (procedura stosowana w przypadku importu maszyn i urządzeń dla potrzeb realizacji określonej inwestycji). Inwestor, który sprowadza maszyny lub urządzenia płaci 2 % należnego cła i podatku miesięcznie, przez cały okres ich użytkowania.

W przypadku nie wyeksportowania towarów w określonym czasie lub nie wystąpienia o zmianę procedury (np. dopuszczenie do obrotu), urząd celny nalicza cło, należne podatki oraz dodatkowo wymierza karę w wysokości 100 % wartości należnych podatków i cła.

3.7.3 Strefy wolnocłowe oraz strefy wolnego handlu

Mając na uwadze potrzeby krajowego rynku oraz konieczność dostosowania obowiązujących przepisów do wymogów handlu światowego, Indonezja wprowadziła instytucję strefy wolnocłowej.

Na terenie strefy (miejsce znajdujące się pod dozorem celnym, spełniające określone ustawą wymagania) przedsiębiorca może konfekcjonować, przetwarzać i składować towary bez konieczności natychmiastowego opłacania należności celnych.

Pozwala to przedsiębiorcy uniknąć wysokich kosztów prefinansowania dostaw, ułatwia dystrybucję towarów dla potrzeb mniejszych odbiorców oraz przetwarzanie towarów przy wykorzystaniu taniej siły roboczej. W Indonezji funkcjonują dwie strefy wolnocłowe - na wyspie Batam, u wybrzeży Sumatry i w porcie Tanjung Priok w Dżakarcie. Strefa wolnocłowa na wyspie Batam (obejmuje również wyspy Rempang i Galang) o powierzchni 715 km2 jest większa nawet od Singapuru. Około 40 % powierzchni strefy zajmuje infrastruktura przemysłowa, pozostałe tereny wykorzystywane są dla celów turystycznych. W strefie wolnocłowej Tanjung Priok działalność gospodarcza koncentruje się na obsłudze ruchu kontenerowego

Strefy wolnocłowe oraz strefy wolnego handlu oferują inwestorom m.in:

• uproszczone procedury uzyskiwania pozwoleń i licencji na prowadzenie działalności oraz prawa do gruntu i nieruchomości,
• możliwość zatrudniania zagranicznych ekspertów i konsultantów,
• uproszczone procedury imigracyjne,
• system zawieszeń ceł importowych, akcyzy i podatku VAT

Po przetworzeniu towaru lub znalezieniu odbiorcy, przedsiębiorca występuje z wnioskiem o objęcie towaru procedurą celną i po uzyskaniu zgody urzędu celnego i zapłaceniu należnego cła może wyprowadzić towar ze strefy (sprzedaż na rynku krajowym lub jego dalszy eksport po przetworzeniu).

3.7.4. Zwolnienia celne w ramach ulg inwestycyjnych

W przypadku ściśle określonych produktów indonezyjskie prawo celne dopuszcza zwolnienie podmiotu z obowiązku opłacenia cła.

Istotną grupę towarów, korzystających z preferencji celnych, stanowią maszyny, urządzenia i surowce przeznaczone dla potrzeb nowych inwestycji:

Z preferencji celnych korzystają m.in:

• maszyny i urządzenia oraz ich części zamienne i wyposażenie (wartość części nie może przekraczać 5 % wartości całej maszyny).
• surowce naturalne przeznaczone do procesu produkcyjnego na okres pierwszych dwóch lat produkcji.

Zwolnienie celne przysługuje każdemu przedsiębiorcy, posiadającemu stosowną zgodę Rady Koordynacyjnej ds. Inwestycji BKPM.

Wniosek o objęcie ulgą celną powinien zawierać wykaz maszyn, opis procesu produkcyjnego etc. Dodatkowo przedsiębiorca zobligowany jest do ujęcia maszyn i surowców w księgach rachunkowych i utrzymywania pełnej dokumentacji importowej przez okres minimum dwóch lat.

Zwolnione z cła są również niżej wymienione towary:

• paczki, których wartość nie przekracza 50,- USD,
• przesyłka kurierska o wadze nie przekraczającej 20 kg i bez wartości handlowej,
• rzeczy do użytku zagranicznych misji dyplomatycznych,
• publikacje naukowe,
• rzeczy dla użytku osób niepełnosprawnych,
• broń i amunicja dla potrzeb obrony narodowej,
• próbki towarów, nie posiadające wartości celnej,
• rzeczy przeznaczone do użytku osobistego.

3.7.5. Logistyka dostaw

3.7.5.1.Standaryzacja

Żywność przetworzona oraz inne artykuły spożywcze, produkowane lokalnie lub importowane muszą zostać zarejestrowane w Ministerstwie Zdrowia. Przed dopuszczeniem produktu do obrotu ministerstwo wymaga dostarczenia próbki produktu, etykiety, ulotki informacyjnej oraz certyfikatu wydanego przez upoważniony organ kraju pochodzenia.

W przypadku produktów kosmetycznych obowiązują odrębne przepisy określające, sposób ich pakowania, oznakowania oraz rejestracji. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku napojów alkoholowych.

W przypadku importu lekarstw wymagana jest zgoda Dyrektoriatu ds. Kontroli Żywności i Leków w Ministerstwie Zdrowia. Wszystkie importowane lub sprzedawane lokalnie leki muszą być zarejestrowane i licencjonowane.

3.7.5.2. Pakowanie i znakowanie towaru

Importowane produkty żywnościowe muszą być oznakowane w języku angielskim lub indonezyjskim, z uwzględnieniem składu chemicznego, zawartości poszczególnych składników, wagi netto, nazwy i adresu producenta i numer rejestru, przyznanego przez Ministerstwo Zdrowia. Produkty łatwo psujące się, muszą posiadać na etykiecie datę przydatności do spożycia.

Przepisy indonezyjskie nie regulują w sposób szczególny zasad oznakowania towaru. Przyjęto, że wyrób powinien posiadać nazwę kraju pochodzenia oraz numer seryjny. Dopuszcza się stosowanie zagranicznych norm w tym zakresie.

Z uwagi na specyficzny, tropikalny klimat zaleca się, aby na czas transportu produkty były odpowiednio zabezpieczone przed działaniem wilgoci oraz wysokiej temperatury.

Indonezja nie stosuje przepisów fito-sanitarnych. Jedynie w przypadku importu produktów zakazanych, lub których import jest ograniczony, wymagane są określone certyfikaty.

3.8. System podatkowy

Indonezyjski system podatkowy nakłada na obywateli obowiązek płacenia podatków, klasyfikowanych w trzech kategoriach:

• Podatki krajowe "state taxes",
• Podatki regionalne,
• Cła importowe, podatek eksportowy i podatek akcyzowy

Do grupy podatków krajowych "state taxes" zalicza się: podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od wartości dodanej (VAT), podatek od sprzedaży dóbr luksusowych, opłatę skarbową, podatek od gruntów i nieruchomości oraz "exit tax" (podatek płacony przy każdorazowym wyjeździe z kraju).

Do grupy podatków regionalnych należą: podatek inwestycyjny "development tax" (pobierany w hotelach i restauracjach), podatek od użytkowania wód naturalnych, podatek od wydobywania surowców mineralnych, podatek komunikacyjny, oraz inne, np. podatek od posiadania gospodarstwa domowego, podatek drogowy, podatek od reklamy, podatek od działalności rozrywkowej, podatek od posiadania odbiorników radiowo-telewizyjnych. Podatki regionalne pobierane są bezpośrednio w danej prowincji. Część poborów przeznaczana jest na rozwój prowincji (np. 30 % poborów z tytułu podatku komunikacyjnego oraz 70 % poborów z tytułu podatku od użytkowania wód naturalnych), pozostałe kwoty przekazywane są organom centralnym. Zasady dystrybucji środków finansowych wewnątrz prowincji regulowane są przepisami danej prowincji.

W trzeciej grupie podatkowej znajdują się: podatek eksportowy, cła importowe oraz podatek akcyzowy.

Rok fiskalny w Indonezji pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Ustawa dopuszcza pewne odstępstwa w tym zakresie.

Nowa ustawa podatkowa, wprowadzona w lipcu 2000 roku, w sposób znaczący zmieniła dotychczasowe przepisy podatkowe. Zmienione zostały progi podatkowe podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, dokonano dywersyfikacji stawek podatku dochodowego, a także podwyższono jego górną granicę. W nowej ustawie rozszerzono klasyfikację płatników podatku, zmieniono zasady udzielania tzw. wakacji podatkowych, wprowadzono ulgi dla zadłużonych przedsiębiorstw.

Tym niemniej wiele przepisów w dalszym ciągu jest niespójnych, a ich interpretacja dość dowolna.

3.8.1. Podatek dochodowy od osób fizycznych

W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych prawo indonezyjskie wyróżnia dwie grupy podatników: "rezydentów" - osoby przebywające w Indonezji ponad 183 dni w dowolnym, 12-miesięcznym okresie czasu) lub zamierzające osiedlić się na stałe w Indonezji oraz tzw. "nierezydentów" - przebywających w kraju nie dłużej niż 183 dni.

Obywatele zagraniczni, stanowiący personel zagranicznych misji dyplomatycznych lub oficjalnych organizacji międzynarodowych, spełniający kryteria określone w ustawie nr 574/KMK.04.2000 nie podlegają ustawie podatkowej.

W przypadku obywateli krajów będących stroną umowy wzajemnej o podwójnym opodatkowaniu miejsce, w którym podatek jest należny określają warunki umowy zawartej pomiędzy krajami. Indonezja zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z ponad 30 krajami, w tym również z Polską. W przypadku osób fizycznych, osiągających wynagrodzenie z tytułu wykonywanej pracy, podatek potrącany jest automatycznie z pensji. Osoby prowadzące indywidualną działalność gospodarczą lub osoby, które posiadają kilka źródeł przychodów, odprowadzają podatki również w cyklu miesięcznym. W poprzednim systemie podatkowym osoby posiadające tylko jedno źródło przychodów zwolnione były z wypełniania zeznania podatkowego. Od stycznia 2001 wszystkie osoby fizyczne, których przychody przekroczą w danym roku określony próg podatkowy (kwota przychodów, od której pobierana jest zaliczka na poczet podatku dochodowego) zobowiązana jest do wypełnienia stosownej deklaracji podatkowej (formularz SPT 1770).

Aktualna skala podatkowa przedstawia się następująco:

Przychody roczne                   stawka podatkowa
       										
do kwoty   25.000.000,-   5 % 
od         25.000.000,-   do     50.000.000,-    10 %
od         50.000.000,-   do 	100.000.000,-    15 %
od        100.000.000,-   do 	200.000.000,-	 25 %
powyżej   200.000.000,-  35 %

Roczne przychody, które nie przekraczają kwoty 2.880.000,- rupii indonezyjskich są zwolnione od podatku. Roczne zeznanie podatkowe (formularz SPT 1770), za poprzedni rok podatkowy, powinno zostać złożone do 31 marca, a należny podatek powinien zostać zapłacony do 25 marca.

Przychody osób - tzw. "nierezydentów" - opodatkowane są 20 % liniowym podatkiem od dochodów brutto. W przypadku ww. podatku mają zastosowanie przepisy umów o unikaniu wzajemnego opodatkowania.

Podatnicy mają prawo do następujących odpisów podatkowych:

• od dochodów uzyskanych z tytułu wynagrodzenia za pracę - w wysokości 5 % dochodu brutto (nie więcej niż 1.296.000,- rupii indonezyjskich) oraz udokumentowanych wpłat na fundusz emerytalny.
• Osoba fizyczna jest również uprawniona do tzw. ulgi rodzinnej. Kwota ulgi rodzinnej zależy od ilość osób będących na utrzymaniu podatnika i wynosi maksymalnie 4.320.000,- rupii indonezyjskich.
• Prawo indonezyjskie nie przewiduje innych odpisów podatkowych.

W szczególnych przypadkach prawo indonezyjskie dopuszcza następujące odstępstwa od wyżej wymienionych zasad:

• aporty rzeczowe nie są przedmiotem opodatkowania, chyba że zostały wniesione przez podmiot, który nie podlega indonezyjskiemu prawu podatkowemu (np. przedstawicielstwo zagranicznej firmy)
• przychody z oprocentowania lokat bankowych są opodatkowane 20 % podatkiem, pobieranym na koniec roku obrachunkowego. Podobne rozwiązanie ma miejsce w przypadku: przychodów z tytułu najmu gruntu i nieruchomości (10 % od przychodów brutto), przychodu z obrotu papierami wartościowymi (0,1 % od przychodów brutto i 0,5 % od sprzedaży akcji założycielskich) oraz podatku od sprzedaży gruntów i nieruchomości ( 5 % od przychodów brutto).

Zagraniczni rezydenci zobligowani są do zarejestrowania we właściwym urzędzie podatkowym "BADORA" i składania rocznych zeznań podatkowych.

Celem zwiększenia wpływów z tytułu należnych podatków w przypadku niektórych transakcji, Indonezja wprowadziła rozbudowany system automatycznego pobierania podatków w formie zaliczki na poczet należnego podatku oraz w postaci podatku końcowego, według niżej wymienionych stawek procentowych:

• 6 % wynajem gruntu i nieruchomości dla firm i stałych organizacji (podatek końcowy) wynajem i inne płatności z tytułu użytkowania własności, inne niż grunty i nieruchomości, opłaty wyrównawcze z tytułu wykonania usług technicznych i ogólnego zarządu
• 7,5 % opłaty wyrównawcze przy świadczeniu usług specjalistycznych, z włączeniem porad prawnych i doradztwa podatkowego
• 10 % wynajem gruntów i nieruchomości dla osób fizycznych (podatek końcowy)
• 15 % dywidendy płatne osobom fizycznym, odsetki oraz tantiemy (royalties)

Osoby zagraniczne, nie posiadające statusu rezydenta, mogą skorzystać z obniżonych stawek podatkowych lub zwolnień podatkowych ( 20 % podatek liniowy od wartości brutto lub obniżone stawki podatkowe, wynikające z umów o unikaniu wzajemnego opodatkowania). Warunkiem skorzystania z preferencji jest przedstawienie indonezyjskiemu płatnikowi dokumentu potwierdzającego miejsce tzw. przynależności podatkowej.

3.8.2. Podatek dochodowy od osób prawnych

Osoby prawne, dla celów podatkowych klasyfikowane są jako "rezydenci" oraz tzw. "nierezydenci". Czynnikiem określającym status podatnika jest miejsce zarejestrowania działalności gospodarczej.

Rezydenci zobligowani są do płacenia podatku od całości przychodów, krajowych i zagranicznych. Osoby prawne nie posiadające statutu rezydenta płacą podatki tylko od dochodów osiągniętych na terenie Indonezji.

W przypadku stałych przedstawicielstw np. filia firmy zagranicznej, opodatkowaniu podlegają: dochody osiągnięte z działalności gospodarczej oraz majątku będącego ich własnością, dochody firmy macierzystej osiągnięte z działalności na terenie Indonezji (działalność zgodna z profilem działalności stałego przedstawicielstwa z siedzibą w Indonezji) oraz inne dochody osiągane przez firmę macierzystą mające związek z działalnością w Indonezji (dywidendy, odsetki, tantiemy, wynajem nieruchomości, etc.). Podatek odprowadzany jest przez firmy miesięcznie, do 15 dnia miesiąca. Każda należność podatkowa, wykazana na koniec roku podatkowego, musi być zapłacona do 25 marca roku następnego.

Indonezyjskie prawo podatkowe dopuszcza następujące odpisy podatkowe:

• wydatki ponoszone w związku osiągniętym przychodem, za wyjątkiem rzeczy stanowiących przychód/korzyść osób prywatnych,
• rezerwy tworzone na poczet przyszłych strat z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej,
• wydatki ponoszone na rozwój, szkolenie i badania naukowe,
• odpisy amortyzacyjne - podmiot gospodarczy może dokonywać odpisów liniowo (dla okresu krótszego niż 20 lat) lub metodą tzw."double declining balance" ( za wyjątkiem nieruchomości). Przyjęta metoda musi być zgłoszona przez podatnika do właściwego organu podatkowego. Dokładne stawki amortyzacyjne dostępne są na żądanie),
• straty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (strata z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej może być wykazywana przez okres 5 lat, lub w przypadku działalności gospodarczej o szczególnym znaczeniu dla gospodarki kraju - np. tereny słabo rozwinięte gospodarczo, restrukturyzowane przedsiębiorstwa - przez okres 10 lat).

Stawki podatku dochodowego od osób prawnych kształtują się następująco:

• 10 % przy dochodach do 50.000.000,- rupii indonezyjskich
• 15 % przy dochodach pomiędzy 50.000.000,- a 100.000.000,- rupii indonezyjskich
• 30 % przy dochodach powyżej 100.000.000,- rupii indonezyjskich

3.8.3. Podatek od wartości dodanej (VAT)

W większości przypadków stawka podatku VAT dla towarów i usług w Indonezji wynosi 10 %. Prawo indonezyjskie dopuszcza możliwość zmiany podatku VAT. W zależności od decyzji rządu, wartość podatku powinna się zawierać w przedziale od 5 % do 15 %. Podatek jest pobierany przez tzw. "płatników VAT" tj. firmy uprawnione do pobierania i rozliczania podatku VAT ( w systemie miesięcznym).

Prawo indonezyjskie wyróżnia grupę produktów i usług zwolnionych z podatku VAT m.in: ropa naftowa, ryż, opieka zdrowotna, usługi bankowe i ubezpieczeniowe, edukacja, transport publiczny etc.

Firmy produkujące dobra powszechnego użytku, których przychody są mniejsze niż 180.000.000,- rupii indonezyjskich (usługi) oraz 360.000.000,- rupii indonezyjskich (produkty), mogą zostać zwolnione z obowiązku naliczania podatku VAT.

Podobnie jak w przypadku polskich regulacji towary eksportowane zwolnione są z podatku VAT.

3.8.4. Podatek od sprzedaży dóbr luksusowych

Sprzedaż dóbr luksusowych w Indonezji obciążona jest podatkiem od luksusu, wynoszącym od 10 do 75 %. W ostatnim okresie doszło do znacznej podwyżki stawek podatkowych (poprzednio maksymalna stawka wynosiła 50 %). Najwyższa, 75 % stawka podatkowa dotyczy m.in: samochodów o pojemności powyżej 3.500 cm3, likierów i win, luksusowych jachtów oraz biżuterii i pereł.

3.8.5. Podatek od gruntów i nieruchomości.

Aktualna stawka podatku wynosi 0,1 % wartości sprzedaży gruntu lub nieruchomości. Wyjątek stanowi sprzedaż nieruchomości, których wartość przekracza miliard rupii indonezyjskich. Przy tego typu transakcjach stawka wynosi 0,2 % wartości sprzedaży. Sprzedaż nieruchomości, których wartość nie przekracza 8.000.000,- rupii indonezyjskich, zwolniona jest z obowiązku opłacenia podatku.

3.8.6. "Exit tax"

Jest to podatek płacony przez rezydentów oraz zagraniczne podmioty, przebywające w Indonezji, bez względu na fakt czy opuszczają kraj, czy też wyjeżdżają tymczasowo. Stawka podatku wynosi aktualnie 1.000.000,- rupii indonezyjskich przy wyjeździe droga lotniczą, 500.000,- rupii indonezyjskich w przypadku drogi morskiej oraz 250.000,- rupii indonezyjskich przy opuszczaniu kraju drogą lądową. Przedmiotowy podatek odlicza się od kwoty podatku należnego z tytułu osiągniętych w danym roku przychodów.

3.8.9. Podatek akcyzowy

Podatek akcyzowy pobierany jest przy obrocie niżej wymienionymi substancjami i produktami:

• etanol, jego pochodne oraz produkty zawierające etanol,
• napoje alkoholowe,
• papierosy i wyroby tytoniowe

W przypadku importu towarów objętych obowiązkiem zapłaty podatku akcyzowego, akcyza płatna jest w chwili wprowadzenia towaru na indonezyjski obszar celny i wynosi ona 250 % wartości celnej towaru powiększonej o należne cło importowe lub 55% ceny detalicznej gotowego produktu.

Dla etanolu krajowego lub importowanego akcyza wynosi 2.500,- rupii indonezyjskich za litr. W przypadku substancji stanowiących koncentrat etanolu, akcyza wynosi 25.000,- rupii indonezyjskich za litr.

W przypadku obrotu towarami wewnątrz Indonezji akcyza płatna jest w chwili sprzedaży towaru przez producenta i wynosi 250 % ceny gotowego produktu (cena loco zakład produkcyjny) lub 55 % ceny detalicznej (rynkowej).

Płatność akcyzy może zostać dokonana w formie gotówkowej lub umieszczenia znaczków akcyzowych na gotowych produktach. W przypadku alkoholu etylowego płatności podatku akcyzowego dokonuje się w formie gotówkowej, zaś przy wyrobach tytoniowych w formie znaczków akcyzowych.

Prawo indonezyjskie dopuszcza zwolnienia z obowiązku opłacenia podatku akcyzowego dla niżej wymienionych produktów i substancji:

• tytoń uprawiany w Indonezji, który nie jest przeznaczony dla celów komercyjnych,
• napoje zawierające alkohol etylowy, otrzymane w wyniku procesu prostej fermentacji lub destylacji, wytworzony przez obywateli indonezyjskich, który nie jest przeznaczony dla celów komercyjnych,
• towary objęte procedurą tranzytową,
• towary eksportowane,
• towary zakupione przez fabrykę do celów produkcyjnych.

3.8.8. Ogólna ocena systemu podatkowego

System podatkowy w Indonezji jest skomplikowany, a jego właściwa interpretacja przysparza zarówno urzędnikom, jak również obywatelom wiele problemów.

Celem prawidłowej interpretacji przepisów ustawy podatkowej Ministerstwo Finansów wydało w ostatnim okresie szereg regulacji, okólników i nieformalnych interpretacji przepisów, co zdaniem niezależnych audytorów jeszcze bardziej skomplikowało egzekwowanie należności podatkowych.

Wiele problemów, szczególnie dotyczących obcokrajowców, w dalszym ciągu pozostaje nierozwiązanych i powoduje znaczne utrudnienia w funkcjonowaniu administracji podatkowej, m.in.: przepisy dotyczące opodatkowania strat z tytułu tzw. pasywnych źródeł przychodu (straty kapitałowe, straty z tytułu wynajmu gruntu i nieruchomości), zróżnicowanie przepisów odnośnie opodatkowania przychodów z wynajmu dla obywateli krajowych i zagranicznych, obowiązek miesięcznego rozliczania podatku (nieregularne źródła przychodu), brak angielskiej wersji formularzy podatkowych dla obcokrajowców, obowiązek rozliczania przychodów w walucie indonezyjskiej (wiele zagranicznych korporacji wypłaca wynagrodzenia w walucie obcej).

Ściągalność podatków bezpośrednich w Indonezji jest bardzo opóźniona i procentowo niewielka. Dlatego też, rząd wprowadził bardzo rozbudowany system podatków pośrednich, których zadaniem jest zapewnienie odpowiednich wpływów budżetowych.

Rozbudowana administracja podatkowa oraz powszechna korupcja urzędników państwowych stanowią dodatkowe zagrożenie dla funkcjonowania systemu podatkowego i powodują bardzo "elastyczną" interpretację przepisów podatkowych oraz brak jednolitych zasad w ściąganiu podatków od obcokrajowców i obywateli indonezyjskich.

3.9. Giełda Papierów Wartościowych

Agencja Nadzoru Rynku Kapitałowego (BAPEPAM) nadzoruje, reguluje i monitoruje działalność indonezyjskich rynków kapitałowych oraz chroni interesy inwestycji publicznych. W Indonezji funkcjonują dwie giełdy papierów wartościowych: The Jakarta Stock Exchange (JSX), w Dżakarcie oraz The Surabaya Stock Exchange (SSX).

W czerwcu 2000 r. wprowadzono nowe przepisy regulujące działalność na rynku kapitałowym. Przedmiotowe regulacje wprowadzają m.in: funkcjonowanie komisji ds. obrotu na rynku głównym oraz komisji ds. obrotu na rynku spółek rozwijających się oraz nakładają na spółki wymóg stosowania procedur dobrego zarządzania firmą.

Stosownie do aktualnych przepisów, spółki dopuszczone do obrotu publicznego klasyfikowane są w dwóch grupach:

• notowane na rynku głównym - firmy wykazujące zysk z działalności gospodarczej i posiadające ugruntowaną pozycję na rynku.
• notowane na rynku spółek rozwijających się - firmy, które mają dobre perspektywy rozwoju, ale nie wykazują jeszcze bieżących zysków.

Warunki kwalifikujące firmę do notowania na rynku głównym są następujące:

• minimum jeden milion akcji w obrocie publicznym,
• minimum 200 akcjonariuszy,
• zysk operacyjny oraz zysk netto za ostatnie dwa okresy obrachunkowe,
• wartość aktywów - minimum 30 miliardów rupii indonezyjskich oraz co najmniej 3 miliardy kapitału zakładowego

The Jakarta Stock Exchange posiada porozumienie z The Amsterdam Exchange (AEX) o wspólnych notowaniach spółek. Spółki notowane na giełdzie w Dżakarcie, według stanu na marzec 2000, są automatycznie notowane na giełdzie w Amsterdamie.

3.10. Zamówienia publiczne

W lutym 2000 roku rząd Indonezji wprowadził jednolite przepisy regulujące sferę zamówień publicznych. Przepisy te stanowią uzupełnienie obowiązujących zasad z roku 1994 (dekret prezydencko numer 16/1994) i regulują szczegółowo procedury zakupu towarów i usług finansowanych z budżetu państwa.

Przepisy regulują również zakupy finansowane kapitałem zagranicznym (kredyty oraz darowizny, tzw. "grants").

Przepisy o zamówieniach publicznych w sposób znaczący preferują krajowych dostawców towarów i usług. Powyższe preferencje mają na celu lepsze wykorzystywanie krajowych zasobów, rozwój małej przedsiębiorczości, oraz zwiększanie wpływów budżetowych z tytułu podatków.

Krajowi oferenci korzystają ponadto z preferencji cenowych (dla krajowych towarów cena ofertowa może być o 15 % wyższa od najniższej ceny oferenta zagranicznego, w przypadku usług różnica wynosi odpowiednio 7,5 %). Zakupy zagranicznych towarów lub usług są dopuszczalne jedynie jeśli krajowy przemysł ich nie produkuje, lub ich jakość znacznie odbiega od wymagań kupującego. Nawet w przypadku dopuszczenia dostaw z zagranicy, część towarów lub usług powinna być dostarczona z rynku wewnętrznego.

Obecne uregulowania wprowadzają szereg mechanizmów kontrolnych, których celem jest zapewnienie równych praw dla oferentów oraz ograniczenie powszechnej korupcji urzędników państwowych.

Stosownie do wyżej wymienionych przepisów, procedura zakupu towarów lub usług dla administracji publicznej lub przedsiębiorstw państwowych musi zostać zrealizowana w formie:

• przetargu nieograniczonego (dowolna liczba oferentów),
• przetargu ograniczonego (zaproszenie do składania ofert skierowane jest jedynie do określonej grupy dostawców),
• bezpośredniego wyboru dostawcy (dla zakupów doraźnych),
• samodzielnego wyboru wykonawcy przez firmę (jeśli kupujący zamierza wykorzystać własną siłę roboczą, własny sprzęt lub pracowników kontraktowych).

Ponadto oferent zobowiązany jest do wypełnienia określonych ustawą warunków dopuszczających i powinien posiadać środki finansowe gwarantujące należyte wykonanie usługi lub terminową dostawę. W stosunku do oferenta nie może toczyć się żadne postępowanie karne, cywilne lub upadłościowe. Oferent nie może również posiadać zaległości podatkowych lub innych zaległych płatności na rzecz instytucji rządowych.

Wszystkie postępowania przetargowe muszą zostać rozstrzygnięte w ciągu 36 dni roboczych od daty ogłoszenia przetargu. W szczególnych przypadkach okres może zostać wydłużony do 45 dni roboczych.

Uwagi końcowe

Powyższe informacje mają jedynie charakter informacyjny. W przypadku konieczności uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub sprawdzenia aktualnie obowiązujących przepisów prosimy o bezpośredni kontakt z wydziałem Ekonomiczno-handlowym Ambasady RP w Dżakarcie.

Źródło: Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Dżakarcie.