W latach 1999 - 2001.

Dane finansowe przemysłu elektromaszynowego wskazują, że znacznie lepiej w obecnych warunkach radzą sobie działy obejmujące produkcję maszyn i aparatury elektrycznej oraz produkcję instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków niż grupy przedsiębiorstw zajmujące się produkcją różnego typu maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowanych - ocenia Departament Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki. Główną przyczyną takiej sytuacji jest fakt, że producenci tego ostatniego działu wytwarzają asortyment dla przemysłów oraz sektorów, które w znacznej mierze odczuły załamanie handlu zagranicznego w 1999 r. (produkcja maszyn dla metalurgii, przemysłu lekkiego), jak i tegoroczne spowolnienie polskiej gospodarki (produkcja maszyn dla rolnictwa i leśnictwa). Przemysł elektroniczny czy precyzyjny znacznie łagodniej zareagowały na pogorszenie klimatu koniunktury, choć część działających w ich ramach przedsiębiorstw przeżywa poważne trudności finansowe.

Przemysł elektromaszynowy to jeden z najbardziej rozbudowanych sektorów polskiego przemysłu i bardzo trudno dać jednoznaczną ocenę jego kondycji ekonomicznej. W jego ramach działa wiele branż, których problemy są tak różne, że wielokrotnie poprawa sytuacji w jednej z nich może stanowić zagrożenie dla innej. Każdy z działów boryka się ze specyficznymi zagrożeniami, ale wszystkie odczuwają pogorszenie ogólnej koniunktury gospodarczej w Polsce, oddziałujące na ich kondycję w sposób bezpośredni - przez wzrost kosztów i w sposób pośredni - przez sytuację odbiorców produktów finalnych. Skutkuje to mniejszymi zamówieniami, zwiększeniem kosztów magazynowania produktów, spadkiem ich cen. Jednocześnie wiele działów jest w trakcie realizacji programów restrukturyzacyjnych, w wyniku których mają szansę na dostosowanie struktury produkcji do oczekiwań rynku i bieżących warunków, ale warunkiem koniecznym dla pobudzenia ich rozwoju jest wzrost krajowego i zagranicznego popytu na ich wyroby.

Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana (PKD 29) - to jeden z bardziej pojemnych działów przemysłu elektromaszynowego, który obejmuje zarówno produkcję maszyn dla rolnictwa i leśnictwa, jak i produkcję obrabiarek i narzędzi mechanicznych oraz maszyn dla metalurgii, górnictwa, kopalnictwa i budownictwa. Zalicza się tu również produkcję maszyn stosowanych w przetwórstwie żywności, tytoniu i produkcji napojów oraz produkcję maszyn dla przemysłu lekkiego. W ramach tego działu obecnie prowadzi działalność 779 firm zatrudniających powyżej 49 osób. Jest to znacznie mniej niż podają statystyki na koniec 1999 r. i 2000 r. (odpowiednio 838 i 848).

W produkcji maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych dodatni wynik finansowy brutto po raz ostatni zanotowano w 1998 roku. Na koniec kolejnych lat oraz po dziewięciu miesiącach roku bieżącego dział ten rejestrował ujemny wynik finansowy brutto. Firmy tego działu zarówno w wyniku podstawowej działalności - sprzedaży produktów, towarów i materiałów, jak i działalności operacyjnej nie notowały strat, a więc o tak znacznej stracie na poziomie brutto zadecydowało pogorszenie salda operacji finansowych. Ujemne wyniki finansowe brutto przesądziły również kwestię wyników na poziomie netto. W 1999 r . przedsiębiorstwa działu poniosły stratę w wysokości minus 577 mln zł (zysk netto ok. 470 mln zł, przy stracie netto 1.043 mln zł), w 2000 r. minus 445 mln zł (zysk netto 494 mln zł, strata netto 939 mln zł), a po trzech kwartałach br. minus 336 mln zł (zysk netto 369 mln zł, strata netto 705 mln zł). W okresie trzech kwartałów pogorszyła się również rentowność firm tego działu.

Wartość majątku obrotowego przedsiębiorstw produkcji maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych od trzech lat wzrasta w tempie kilkuprocentowym, jednak nie wyższym niż inflacja. Jego struktura jest ustabilizowana, choć coraz większą część stanowią należności i roszczenia, których udział na koniec 1999 r. wynosił ok. 48 proc., a po trzech kwartałach br. - 52,7 proc. W wyniku wyraźnie niższej dynamiki obniża się udział zapasów w wartości majątku obrotowego ogółem.

Dynamika zobowiązań krótkoterminowych w omawianym okresie była wyższa niż dynamika majątku obrotowego, niejednokrotnie o kilkadziesiąt procent, co miało wpływ na zwiększenie udziału zewnętrznego kapitału krótkoterminowego w finansowaniu majątku obrotowego i oznacza finansowanie zobowiązaniami krótkoterminowymi nie tylko całego majątku obrotowego, ale i części majątku trwałego.

Na sytuację finansową sektora miał niewątpliwy wpływ wysoki poziom zadłużenia (w 2000 r. 8.480 mln zł, w okresie I-IX 2001 r. - 8.753 mln zł), którego dynamika obniżyła się w stosunku do poprzednich okresów, ale nadal była wyższa od 100 proc. Dynamika zadłużenia krótkoterminowego związanego z finansowaniem bieżącej działalności przedsiębiorstw znacznie przekraczała dynamikę zobowiązań długoterminowych, które z reguły przeznacza się na działalność inwestycyjną. Jednocześnie przedsiębiorstwa działu coraz mniej przeznaczają na inwestycje. Wartość nakładów inwestycyjnych w okresie ostatnich trzech lat z roku na rok była coraz niższa (w 1999 r. spadek o 4,4 proc., w 2000 r. o 1,9 proc., a w okresie I-IX 2001 r. o 7,3 proc.). Produkcja sprzedana działu po spadku w 1999 r. o 3,5 proc., w 2000 r. wzrosła o 2,9 proc. (pełna zbiorowość podmiotów, ceny stałe). W okresie I-IX 2001 r. wartość produkcji sprzedanej przedsiębiorstwo liczbie pracujących powyżej 49 osób wyniosła 14.438,2 mln zł i była niższa niż przed rokiem o 0,5 proc.

Kolejny, charakteryzowany przez Departament Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki dział, to produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, gdzie indziej nie sklasyfikowana (PKD 31). Obejmuje on obecnie 272 przedsiębiorstwa, w których pracuje ponad 76 tys. osób. Maszyny, urządzenia, aparatura elektryczna oraz inne wyroby produkowane w tym dziale wpływają na rozwój wielu gałęzi gospodarki narodowej oraz na poziom techniczny wyrobów w nich produkowanych, w tym finalnych, Cechuje je wysoki stopień przetworzenia i nowoczesności. Przeznaczone są one na potrzeby inwestycji, kooperacji i rynku konsumenckiego. Wpływają decydująco na energooszczędność wyrobów, w tym finalnych, szczególnie przy zastosowaniu urządzeń energoelektronicznych m. in. przy sterowaniu napędów.

Dział ten notuje dobre wyniki produkcyjne. Wartość produkcji sprzedanej w 1999 r. wzrosła o 14,3 proc., a w 2000 r. o 10,5 proc. (pełna zbiorowość podmiotów). W okresie styczeń-wrzesień 2001 r. wzrost produkcji wyniósł 3,5 proc. (o liczbie pracujących powyżej 49 osób).

Dział ten osiąga znacznie lepsze wyniki finansowe, niż omawiana wcześniej produkcja maszyn i urządzeń. Firmy odnotowują wzrost przychodów, dodatnie wyniki finansowe brutto i netto oraz charakteryzują się kilkuprocentową rentownością. Jednocześnie nie sposób nie zauważyć, że z roku na rok zmniejsza się dynamika tychże przychodów i jest niższa niż dynamika kosztów z całokształtu działalności. Wynik finansowy brutto w 1999 r. był niższy niż rok wcześniej o ok. 30 proc.; w 2000 r. miała miejsce kolejna jego redukcja o 8 proc. Zostało to spowodowane pogorszeniem wyników na pozostałych przychodach, w tym szczególnie na sprzedaży składników majątku trwałego. W roku bieżącym jego wartość też jest niższa niż w okresie trzech kwartałów roku poprzedniego. Pogarsza się również wynik finansowy netto (jedynie w 2000 r. w wyniku mniejszych obowiązkowych obciążeń był wyższy niż w 1999 r.). Zmiany te nie doprowadziły do poprawy rentowności sektora, która w 2000 roku uległa obniżeniu. Spadła rentowność obrotu zarówno brutto jak i netto. Nadal jednak oba wskaźniki kształtowały się powyżej średniej dla przemysłu.

Wartość majątku obrotowego w okresie grudzień 1998 - wrzesień 2001 r. wzrosła o 65,7 proc., największy na to wpływ miał dynamiczny wzrost zarówno należności i roszczeń, jak i zapasów.

Po 70-procentowym zwiększeniu w 1999 r., z roku na rok zmniejsza się dynamika przyrostu zadłużenia ogółem. W 2000 r. wzrost wyniósł 13,5 proc., a na koniec września 2001 r. zobowiązania były wyższe niż przed rokiem o 5,7 proc.

Eksport maszyn i urządzeń elektrycznych oraz ich części, rejestratorów i odtwarzaczy obrazu, dźwięku oraz części do nich wyniósł w 2000 r. 3.222,5 mln USD i był wyższy o około 15,5 proc. w stosunku do 1999 r., wobec wartości importu w wysokości 5.402,8 mln USD (wzrost o 6,8 proc.). W okresie dziewięciu miesięcy br. odnotowano nadal bardzo wysoki wzrost eksportu (o 14 proc.), podczas gdy w tym samym okresie wzrost importu wyniósł ok. 0,9 proc. Wśród głównych pozycji eksportowych należy wymienić izolowane druty i kable, urządzenia elektryczne dla przełączania i zabezpieczania obwodów elektrycznych. Importujemy głównie elektryczny sprzęt dla telefonii i telegrafii przewodowej. W ramach tego działu zawarte są produkty produkcji maszyn i aparatury elektrycznej ale nie stanowią całości tej agregacji.

Poniesione nakłady inwestycyjne w 2000 r. przez przedsiębiorców tego działu, w wysokości 1.022,4 mln zł były większe niż przed rokiem o 4,1 proc. W bieżącym roku doszło jednak do ograniczenia działalności inwestycyjne firm i wartość nakładów inwestycyjnych w okresie I-IX spadła o ok. 10 proc.

W sektorze elektrotechnicznym utrzymuje się wzrostowy trend ilości przedsiębiorców, którzy uzyskują certyfikaty systemów jakości wg norm ISO 9000 dla określonego zakresu swojej działalności. Wyroby przemysłu elektrotechnicznego prezentują średni i wysoki poziom europejski. Do wyróżniających się produktów można nadal zaliczyć: kable elektroenergetyczne, światłowodowe oraz teleinformatyczne kategorii 6, silniki elektryczne i transformatory mocy, w tym suche oraz akumulatory i baterie, sprzęt elektroinstalacyjny i oświetleniowy oraz aparaturę niskiego napięcia. Poziom i jakość wyrobów znalazł wyraz szczególnie we wzroście eksportu i sprzedaży krajowej.

Źródło: dane Ministerstwa Gospodarki