Powrót

Dania - rynek i warunki rozwoju eksportu.

Kraj, gospodarka

Położenie i klimat

    Dania jest państwem skandynawskim położonym w Europie Północnej. Posiada granicę lądową z Niemcami, od Szwecji oddzielona jest Cieśniną Oresund a Cieśninami Kattegat i Skagerrak od Norwegii. Terytorium obejmuje Półwysep Jutlandzki oraz 405 wysp i wysepek, z których tylko 81 jest zamieszkałych. Największe z nich to Zelandia i Fionia. Kraj posiada powierzchnię 43 092 kilometrów kwadratowych. Większa część obszaru to tereny równinne, na których przeważają grunty uprawne i pastwiska oraz w znacznej części lasy i jeziora. Najwyższe wzniesienie ma 173 metry. Klimat jest łagodny, morski, z dużym oddziaływaniem ciepłego prądu morskiego Golfsztrom, ze średnią temperaturą 0° zimą i 17° C latem. Rzadko zdarza się by temperatura latem osiągała 30° C i bardzo rzadko występują zimy, kiedy temperatura spada poniżej -20° C.

    Dania liczy 5,3 milionów ludności, a gęstość zaludnienia wynosi 123 mieszkańców na 1 kilometr kwadratowy. Około 1,4 miliona ludzi mieszka w Kopenhadze i na jej przedmieściach a 0,6 miliona żyje w trzech innych największych miastach, którymi są: Odense na wyspie Fionia (177 tys.), Arhus (270 tys.) oraz Aalborg (152 tys.) na Półwyspie Jutlandzkim. Ogółem w miastach zamieszkuje 85% ludności. Ludność w wieku do 24 lat stanowi 30,4% populacji a 54,7 % mieszkańców znajduje się w wieku między 24 a 64 lat. Językiem urzędowym kraju jest język duński. Powszechna jest znajomość języka angielskiego (80% osób dorosłych) i w mniejszym stopniu języka niemieckiego, głównie w Południowej Jutlandii.

    W ramach Królestwa Danii znajdują się terytoria zamorskie: Grenlandia (2 175 600 km² i 56,1 tys. ludności) i Wyspy Owcze (1399 km² i 44,3 tys. ludności). Posiadają one dużą autonomię samorządową a mianowicie własne parlamenty i rządy oraz prawo do realizacji samodzielnej polityki gospodarczej a także własne flagi. Problemy polityki zagranicznej i obronnej odnoszące się do tych obszarów znajdują się w gestii rządu centralnego w Kopenhadze.

System polityczny

    Dania jest najstarszą monarchią w Europie. Od 1849 roku jest monarchią konstytucyjną z systemem parlamentarno-gabinetowym. Głową państwa jest królowa Małgorzata II panująca od 1972 roku. Jednoizbowy parlament Folketing liczy 179 posłów. Izbę wyższą zlikwidowano w 1953 roku. Po dwóch posłów wybieranych jest na Grenlandii i Wyspach Owczych. Obowiązuje proporcjonalny system wyborczy z 2% progiem uzyskanych głosów dla partii politycznych biorących udział w wyborach. Rząd jest formowany przez zwycięską partię polityczną lub koalicję partii politycznych a formalnie powołuje go królowa. Wybory odbywają się co cztery lata lub wcześniej jeśli rząd utraci poparcie w parlamencie. Obecny rząd został powołany w wyniku wyborów w dniu 11 marca 1998 roku przez partię Socjaldemokratyczną i Partię Radykalną, liczy 20 ministrów. Koalicja ta posiada 71 miejsc w parlamencie. Głównym aktem prawnym Danii jest konstytucja uchwalona w 1952 roku z późniejszymi poprawkami. Obowiązuje system prawa pisanego, stanowionego przez parlament lub przez niego promulgowanego. W strukturze Folketingu działają 24 stałe komisje, których głównym zadaniem jest przygotowanie aktów prawnych przyjmowanych w debacie plenarnej, w trzech czytaniach. Wiodącą rolę odgrywają: Komisja Finansów, w której dyskutowany jest rządowy projekt budżetu państwa i Komisja Europejska, na forum której cotygodniowo zatwierdzane jest duńskie stanowisko w sprawach dotyczących problematyki Unii Europejskiej.

    Dania, która przoduje wśród krajów UE w zakresie wdrażania ustawodawstwa związanego z jednolitym rynkiem europejskim jest jednocześnie krajem, który ma najwięcej obszarów wyłączonych z zakresu działania wspólnego dorobku Unii tzw. "opt-outs". Należy do nich polityka obronna, wspólna polityka imigracyjna, współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i sądownictwa oraz unia monetarna i walutowa.

    W Danii ukształtowała się tradycja polityczna rozstrzygania najważniejszych kwestii politycznych drogą referendum. W okresie powojennym odbyło się ich jedenaście. W drodze referendum decydowano w 1972 roku o kwestii członkostwa tego kraju we Wspólnotach Europejskich, dwukrotnie wypowiadano się w sprawie ratyfikacji traktatu z Maastricht (w 1992 i 1993 roku) oraz w sprawie ratyfikacji traktatu z Amsterdamu. 28 września 2000 roku obywatele tego kraju wypowiedzieli się w referendum przeciwko przystąpieniu Danii do unii monetarnej, mimo, że rząd i przeważająca większość ekonomistów była za przystąpieniem do strefy "euro". Obawy związane z "euro" mieli przede wszystkim przedstawiciele starszego pokolenia, a także kobiety. Grupy te obawiały się oprócz utraty tożsamości narodowej również negatywnego wpływu wspólnej waluty na funkcjonowanie duńskiego państwa socjalnego.

    W Danii działa Biuro Ombudsmana czyli odpowiednika polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik ten jest powoływany przez parlament. W 1974 roku powołany został rzecznik konsumentów, który nadzoruje przestrzeganie prawa w działalności gospodarczej i występuje w ochronie praw konsumentów.

Stosunki międzynarodowe

    Dania jest członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych, NATO, OECD, Rady Państw Morza Bałtyckiego i od 1973 roku Unii Europejskiej. Przedstawiciele tego kraju są bardzo aktywni w wielu agendach ONZ i innych organizacjach międzynarodowych. Dania udziela też znacznej pomocy międzynarodowej. Ocenia się, że pomoc międzynarodowa stanowi około 3% duńskich wydatków na cele publiczne.

    Dania aktywnie popiera poszerzenie UE o kraje bałtyckie oraz kraje Europy Środkowej i Wschodniej a sprawa ta znajduje się wśród priorytetów duńskiej polityki zagranicznej. Podkreśla się, że rozszerzenie Unii ma, niezależnie od aspektów ekonomicznych, doniosły wymiar polityczny, jakim jest zbudowanie zjednoczonej politycznie i gospodarczo Europy. Stanowisko to znajduje szerokie poparcie społeczeństwa duńskiego, które w porównaniu do pozostałych społeczeństw państw unijnych znajduje się na czele listy popierających nowych członków Unii Europejskiej. Wśród pozostałych priorytetów realizowanych przez Danię, od wielu lat niezależnie od charakteru politycznego rządu znajdują się problemy ochrony środowiska i zatrudnienia.

    W kołach politycznych i gospodarczych tego kraju uważa się, że Polska jest najważniejszym partnerem politycznym i gospodarczym spośród krajów z Europy Środkowej i Wschodniej co potwierdzają zarówno obroty handlowe Danii z Polską, jak i wielkość duńskiego kapitału zainwestowanego w naszym kraju.

Podział administracyjny kraju, samorząd terytorialny

    Dania jest państwem o dużym stopniu decentralizacji. Posiada dwustopniowy podział administracyjny. Kraj jest podzielony na 14 okręgów zwanych amtami, oraz dwa obszary metropolitalne na prawach okręgów: Kopenhaga i Frederiksberg i 275 gmin. (amt jest tłumaczony na język angielski jako hrabstwo, a na polski jako okręg lub województwo). Okręgi można porównać pod względem obszarowym jak i zakresu kompetencji do polskich województw przed wprowadzeniem reformy administracyjnej lub obecnych powiatów. Administracja państwowa obejmuje zakresem swojego działania cały kraj. Przedmiotem jej działania są stosunki międzynarodowe i polityka zagraniczna, problematyka obronności i bezpieczeństwa wewnętrznego, telekomunikacja i szkolnictwo wyższe typu uniwersyteckiego.

    Administrację samorządową stanowią wybierane na okres czterech lat rady amtów (okręgów) i rady gmin oraz stojący na ich czele merowie okręgów i burmistrzowie gmin. Na obydwu szczeblach administracji samorządowej znajdują się organy wykonawcze realizujące ustalenia władz samorządowych czyli rad okręgów i gmin. Administracja samorządowa uprawniona jest do podejmowania działań w granicach amtu lub gminy. W gestii amtów znajdują się następujące obszary kompetencyjne: szpitale, ochrona zdrowia, szkolnictwo średnie, budowa oraz utrzymanie autostrad i dróg, transport publiczny, planowanie regionalne, ochrona środowiska.

    Gminy zajmują się na swoim terenie: szkolnictwem podstawowym, opieką społeczną, planowaniem lokalnym, oczyszczaniem ścieków i utylizacją śmieci, budową i utrzymaniem dróg lokalnych.

    Podstawowym źródłem finansowania wydatków samorządów są wpływy z podatków od dochodów osobistych, które mają charakter liniowy i wynoszą w zależności od okręgu od 27,6% do 35,8%. Przeciętnie podatek lokalny stanowi ok. 60% podatku dochodowego, a tylko 40% podatku trafia do budżetu centralnego.

    W kraju obowiązuje trójinstancyjny system sądownictwa. Sądy grodzkie jako sądy pierwszej instancji, sądy apelacyjne jako sądy drugiej instancji i Sąd Najwyższy. Ponadto działają oddzielnie sądy podatkowe i sądy gospodarcze.

Polityka społeczna, system oświaty i standard życia

    Dania jest krajem rozwiniętym gospodarczo o bardzo wysokim standardzie życia. Niezależnie od sposobów obliczania dochodu na głowę mieszkańca kraj ten sytuuje się wśród najbogatszych krajów świata. W studium przeprowadzonym przez Organizację ds. Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w 1999 roku na temat zdolności państwa do zapewnienia podstawowych potrzeb socjalnych i ekonomicznych Dania znalazła się na pierwszym miejscu wśród 160 badanych państw. Standard i zakres świadczeń socjalnych w Danii jest jednym z najwyższych na świecie, co wyraża się wysokimi nakładami na poszczególne dziedziny opieki socjalnej i na spożycie zbiorowe. Od wielu lat w tym kraju realizowany jest program państwa socjalnego, z szeroko rozwiniętymi świadczeniami w zakresie ochrony zdrowia, opieki medycznej, pomocy rodzinie, z bezpłatnym szkolnictwem na wszystkich szczeblach i szeroko rozbudowanym systemem stypendialnym dla uczącej się młodzieży, świadczeniami na wypadek bezrobocia, rozbudowanym systemem opieki społecznej dla niepełnosprawnych i ludzi w podeszłym wieku.

    Szeroko rozbudowany program świadczeń socjalnych jest pokrywany z relatywnie wysokich podatków od dochodów osobistych, które niwelują różnice w dochodach. Obciążenia podatkowe należą do jednych z najwyższych w Europie. Jak wykazują badania opinii publicznej społeczeństwo godzi się na wysokie podatki pod warunkiem efektywnego funkcjonowania systemu zabezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia i edukacji.

    Bardzo dobrze zaspokajane są potrzeby mieszkaniowe, ponad 60% ludności Danii mieszka w domach jednorodzinnych. Bogato wyposażone są gospodarstwa domowe. W kraju tym powszechne są tendencje egalitarne i dlatego eksponowanie zamożności jest oceniane krytycznie.

    Dania posiada rozwinięty system szkolnictwa na wszystkich szczeblach. Na naukę i oświatę przeznacza się około 9 % wydatków publicznych. W 1997 roku 38,4% ludności legitymowało się wykształceniem podstawowym, a pozostała część wykształceniem średnim i wyższym. Dania posiada 5 uniwersytetów: w Kopenhadze, Arhus, Odense, Aalborgu i Roskilde, oraz uczelnie uniwersyteckie techniczne, rolnicze i medyczne. Ponadto w kraju istnieje cały szereg uczelni wyższych, przygotowujących specjalistów w zakresie biznesu, technicznym i w wielu innych.

Religia

    Oficjalnym kościołem państwowym jest duński kościół luterański. Należy do niego około 90% mieszkańców, którzy płacą podatek kościelny. Dania jest krajem tolerancyjnym i przekonania religijne uczestników życia gospodarczego są ich prywatną sprawą i nie wpływają na działalność gospodarczą.

Infrastruktura

    Infrastruktura w Danii uważana jest za najbardziej rozwiniętą w świecie a kraj ten według opinii specjalistów posiada najlepszą w Europie sieć dystrybucji. Przesyłki pocztowe docierają do adresatów w ciągu 24 godzin.

    Duńczycy uważają, że przyjęcie Szwecji i Finlandii do Unii Europejskiej w 1995 roku, przemiany ustrojowe w Polsce, Rosji i krajach nadbałtyckich oraz otwarcie się tych krajów w stronę Europy Zachodniej spowodowało, że Dania stała się faktycznym centrum Europy Północnej. Kosztem olbrzymich nakładów inwestycyjnych oddano do użytku w czerwcu 1998 roku most drogowo-kolejowy łączący Zelandię z wyspą Fionią umożliwiający bezpośredni transport drogowy z Niemcami i Europą Zachodnią. W lipcu roku 2000 tunel i most kolejowo-drogowy połączył Kopenhagę i Malmő - miasto szwedzkie w południowej Skanii. Obydwa połączenia pozwolą na bezpośredni transport drogowy z Finlandii, Szwecji i Norwegii do Europy Zachodniej. Dania posiada 11 lotnisk. Największe znajduje się w Kopenhadze i obsługuje wszystkie najważniejsze połączenia międzynarodowe i jest jednym z najbardziej efektywnie obsługujących loty tranzytowe portów lotniczych w Europie. W 1997 przewinęło się przez ten port lotniczy 13,8 miliona pasażerów komunikacji międzynarodowej i 2,8 miliona komunikacji krajowej. Poza lotniskiem kopenhaskim na Jutlandii, Fionii i Bornholmie znajduje się 10 lotnisk obsługujących połączenia lotnicze krajowe i zagraniczne. Największe na Jutlandii lotnisko Billund obsłużyło 1,9 miliona pasażerów. Dania posiada również dużą liczbę portów morskich zdolnych do przyjęcia wszelkiego rodzaju morskich jednostek pływających. Porty duńskie wyposażone są w nowoczesne urządzenia do przeładunku towarów, w tym specjalne dla transportów cargo.

    Dania posiada również rozwiniętą sieć połączeń drogowych i kolejowych. W tym niewielkim kraju jest 71.437 km dróg publicznych z czego 843 km wysokiej jakości autostrad. Linie kolejowe łączą wszystkie większe miasta kraju.

    Dzięki tak rozwiniętej infrastrukturze i uruchomionym ostatnio mostom Duńczycy uważają, że kraj ten, a zwłaszcza Kopenhaga staje się głównym ośrodkiem koordynacji działalności gospodarczej zarówno na terenie Skandynawii jak i w rejonie morza Bałtyckiego i jednym z bardziej dynamicznie rozwijających się regionów w Europie Północnej.

Sytuacja gospodarcza Danii

    W latach 60-tych i 70-tych Dania dokonała bardzo szybkiej transformacji gospodarki z opartej na rolnictwie na zdominowaną przez przemysł i usługi. Jeszcze w 1955 roku wyroby przemysłowe przynosiły zaledwie 30% wpływów z eksportu. Choć już w 1965 roku wartość eksportu wyrobów przemysłowych była większa niż eksport towarów rolnych, to jeszcze w 1980 r. raport Komisji Europejskiej określał gospodarkę Danii jako bazującą głównie na rolnictwie. Obecnie rolnictwo wytwarza tylko 3,7% wartości dodanej, przemysł 17,5% a sektor usług prawie 80%. Choć mięso i przetwory mięsne to nadal jedna z najważniejszych pozycji w duńskim eksporcie, to firmy duńskie znalazły dla siebie wiele nisz rynkowych w takich dziedzinach, jak: farmaceutyki, wysoko przetworzone wyroby metalowe, elektronika, zabawki, meble czy przetworzone produkty rolne. Około połowa produkcji przemysłowej Danii jest przeznaczana na eksport, co stanowi niemal 80% wartości całego duńskiego eksportu. Liczne firmy duńskie (na ogół małe i średnie, które zatrudniają niemal 90% osób) są dostawcami części i komponentów dla wielu producentów wyrobów finalnych w Niemczech, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

    Dania jest krajem prowadzącym od lat otwartą gospodarkę - wartość wymiany towarowej z zagranicą to ok. 68% PKB. Jest to wynikiem z jednej strony ograniczonego rynku wewnętrznego - tylko niewiele ponad 5 mln ludzi, a z drugiej strony położenia geograficznego - u wrót do Bałtyku, Skandynawii.

    Przyjęty przez Danię model państwa socjalnego sprawia, że rola sektora publicznego jest bardzo duża. Zatrudnia on ok. 35% siły roboczej obejmując swym zakresem szeroko pojętą sferę usług dla ludności. Jednocześnie udział państwa w sektorze produkcyjnym jest niski w porównaniu z innymi krajami UE, a polityka przemysłowa mało aktywna. Model duński to także spłaszczona struktura dochodów ludności, wyrównywana transferami z budżetu państwa, bardzo wysokie podatki, najwyższe w krajach OECD i wysoki poziom cen, przekraczający o 26% średni poziom cen w krajach UE. Obciążenia podatkowe są ponoszone głównie przez pracowników. Podatek dochodowy od przedsiębiorstw wynosi 30% i jest jak na warunki europejskie niski. Również obciążenia pracodawców na ubezpieczenia socjalne i zdrowotne w wysokości 1% funduszu płac są jednymi z najniższych w krajach OECD.

    Jedną z cech charakterystycznych gospodarki duńskiej jest długoletnia tradycja samorządu gospodarczego. Stowarzyszenia branżowe mają bardzo silną pozycję, a ich wewnętrzne regulacje w zakresie poszczególnych zawodów i branż są często ważniejsze niż oficjalna legislacja rządowa. Stowarzyszenia są zaangażowane w ustalanie wspólnych norm, cen, warunków dostępu do wybranych zawodów, kontrolują sprawy wewnętrznej konkurencji między członkami, w tym reklamowanie towarów czy sieci handlowych. Stwarza to sytuację, w której pomimo formalnej otwartości duńskiej gospodarki dostęp do wielu segmentów rynku, w tym zwłaszcza do sektora usług zdominowanych przez przedsiębiorstwa publiczne jest bardzo trudny.

    Dania jest także jedynym krajem Unii Europejskiej, gdzie stosunki pracy nie są uregulowane przepisami prawa lecz umowami zbiorowymi, zawieranymi między związkami zawodowymi a związkami pracodawców. Warunki pracy wynegocjowane w tych umowach obejmują wszystkich pracowników niezależnie od tego, czy są członkami związków zawodowych, czy nie. W efekcie tworzy to trudną do pokonania barierę dostępu do miejscowego rynku usług nawet dla firm z krajów Unii Europejskiej, których obywatele nie muszą ubiegać się o zezwolenie na pobyt i podjęcie pracy.

    W ostatnim przeglądzie OECD Dania została określona jako kraj prowadzący mało aktywną politykę przemysłową, realizowaną przede wszystkim za pomocą instrumentów horyzontalnych. Konkurencja na rynku wewnętrznym została uznana za niedostateczną, zarówno w sektorze prywatnym, jak i szeregu usług publicznych, głównie z powodu wielu ograniczeń w dostępie do rynku, związanych z silną koncentracją w wielu dziedzinach produkcji, powszechną w Danii sytuacją, że wiele dziedzin gospodarki nie ma szczegółowych uregulowań prawnych, tylko opiera się na przepisach opracowanych przez izby i stowarzyszenia przemysłowe, istniejącą siecią nieformalnych porozumień, silną pozycją organizacji branżowych. Mała skala rynku duńskiego i wysokie koszty dostępu do niego są też przyczyną tego, że brak konkurencji wewnętrznej nie jest kompensowany konkurencją firm zagranicznych. Za dziedziny o najbardziej ograniczonej konkurencji uznane zostały produkcja żywności i napojów, przemysł tytoniowy i produkcja materiałów budowlanych. Niedostateczna konkurencja jest też w części przemysłu chemicznego, elektronicznego, aparatury medycznej oraz publikacji książek, czasopism i gazet. W zakresie usług do dziedzin o niedostatecznej konkurencji należą handel hurtowy i detaliczny, instalowanie urządzeń elektrycznych i gazowych, transport i niektóre wolne zawody. W tych dziedzinach poziom cen jest od 15 do 43% wyższy, niż w 9 krajach UE o najwyższych dochodach. Rząd podjął w 2000 r. pewne działania, mające na celu złagodzenie istniejącej sytuacji. Z uwagi jednak na silne w Danii przywiązanie do tradycji i mocną pozycję organizacji branżowych kompleksowe rozwiązanie tego problemu będzie możliwe dopiero w dłuższym okresie czasu. Przede wszystkim zmieniona została ustawa Prawo Konkurencji z 1 stycznia 1998 r. Poprawki, które weszły w życie 1 października 2000 roku umacniają pozycję Urzędu ds. Konkurencji, dając mu prawo kontroli fuzji i przejęć przedsiębiorstw zgodnie z artykułami 81 i 82 Traktatu o UE. Urząd, który do tej pory był tylko ciałem opiniodawczym uzyskał prawo do podejmowania decyzji administracyjnych i nakładania kar. Zmienione zostało także rozporządzenie o czasie pracy sklepów. Od 1 lipca 2001 r. sklepy będą miały prawo handlu przez 5 niedziel w roku (dotychczas jedna), a roczny limit obrotów dla sklepów, które nie podlegają przepisom o godzinach otwarcia został podniesiony z 14,6 mln DKK (bez VAT) do 23 mln DKK (z VAT).

    Inne dotychczasowe kroki podjęte w celu poprawy konkurencji to ograniczenie monopolu aptek na sprzedaż leków "bez recepty", a także deregulacja rynku książek wraz ze zwiększeniem możliwości sprzedaży książek w supermarketach.

    Jak więc widać podjęte przez rząd pod naciskiem Komisji Europejskiej i raportów OECD działania na rzecz zwiększenia konkurencyjności i przełamania dotychczasowych praktyk i zwyczajów są dosyć nieśmiałe. Nie podjęto jak na razie żadnych kroków by zwiększyć poziom konkurencyjności w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, gdzie poziom cen jest bardzo wysoki, jakość często jest nie najwyższa, a na utrudniony dostęp do rynku uskarżają się także firmy z krajów UE. Niezakłócona jest jak na razie niemal monopolistyczna pozycja takich firm jak ARLA - mleczarstwo, czy Danish Crown - mięso i wędliny. Wydaje się, że Dania w dającym się przewidzieć okresie będzie skutecznie bronić swoich specyficznych rozwiązań, opartych na tradycji i nieformalnych powiązaniach.

    Aktualna sytuacja gospodarcza Danii jest dobra. W latach 1999-2000 udało się skutecznie przezwyciężyć napięcia strukturalne, związane z szybkim wzrostem gospodarczym w latach 1993 - 1997, którego efektem był nadmierny wzrost konsumpcji i związanego z nią importu. Napięcia strukturalne zostały wzmocnione przez strajk na przełomie kwietnia/maja 1998 r., związany z niepowodzeniem negocjacji zbiorowych między pracodawcami i związkami zawodowymi oraz przez kryzysy azjatycki i rosyjski. W efekcie rok 1998 r. zamknął się deficytem rachunków bieżących w wysokości 1,2% PKB. Przyjęty w 1998 r. pakiet posunięć gospodarczych (tzw. "Pinse pakke"), nakierowany na zwiększenie skłonności do oszczędzania, liberalizację rynku pracy i stopniowe zmniejszanie obciążeń podatkowych z jednoczesnym ograniczeniem ulg podatkowych, związanych z kredytami mieszkaniowymi, okazał się bardzo skuteczny. W 1999 r. konsumpcja znacznie się zmniejszyła, czego wynikiem była znaczna poprawa wyników handlu z zagranicą, a rachunek obrotów bieżących zamknął się dodatnim saldem w wysokości ok. 1% PKB. Zadłużenie sektora publicznego zmniejszyło się do 52,5% PKB, a budżet zamknął się nadwyżką w wysokości 3% PKB. W 2000 r. realizacja założeń umiarkowanego wzrostu gospodarczego 1,6 % została w znacznym stopniu zakłócona przez wysokie ceny ropy naftowej i niski kurs "euro", a w efekcie związanej z nim korony duńskiej, do dolara, a także przez skutki huraganu z grudnia 1999 roku. W efekcie działań tych czynników wzrost gospodarczy wyniósł ok. 2,4% wg oceny Ministerstwa Gospodarki (2,9% w ocenie ekonomistów Danske Bank) ułatwiając realizację podstawowych założeń polityki gospodarczej rządu, takich jak dodatnie saldo budżetu /3%/ i dodatni wynik rachunku bieżącego /2,7%/, niskie bezrobocie /5,3%/ i umiarkowana inflacja /2,9%/.

    Sytuację gospodarczą Danii w 1999 i 2000 r. obrazuje poniższa tabela:

Źródło: Dane Ministerstwa Gospodarki Danii

Wyszczególnienie	1999	2000
PKB na 1 mieszkańca (tys. DKK)	228,6	233,1
Wzrost PKB ( wzrost w %)	2,1	2,9
Stopa inflacji (wzrost w %)	2,5	3,0
Wzrost inwestycji (%)	0,0	6,3
Dług publiczny - mld DKK - % PKB	639,7 52,6	607,0 46,3
Saldo budżetu państwa - mld DKK - % PKB	37,8 3,1	32,1 2,4
Saldo rachunku bieżącego - mld DKK - % PKB	20,6 1,7	25,1 1,9
Bezrobocie - tys. osób - (%)	158,0 5,6	150,0 5,3
Wzrost zatrudnienia w procentach	0.9	0.9
Eksport towarów i usług (wzrost w %)	9,7	9.8
Import towarów i usług (wzrost w %)	2,2	10,2
Wydajność pracy w sektorze prywatnym pozarolniczym (wzrost w %)	2.9	3.7
Godzinowa stawka (w ramach umów zbiorowych) - wzrost w %	4,2	3,9
stopy procentowe 10-letnie obligacje rządowe 30-letnie kredyty hipoteczne	4,9 6,7	5,7 7,4

    Wpływ na stabilną sytuację gospodarczą Danii ma niewątpliwie fakt, że kraj ten, który przez długie lata był importerem energii i boleśnie odczuł skutki kryzysów naftowych lat 70-tych obecnie, po odkryciu i przystąpieniu do eksploatacji znacznych złóż ropy i gazu na Morzu Północnym, jest jej eksporterem (w 2000 r. ropa i produkty naftowe były drugim co do wielkości towarem eksportowym Danii - po maszynach i wyposażeniu dla przemysłu, a przed mięsem i farmaceutykami).

    Na najbliższe lata rząd duński zakłada kontynuowanie polityki umiarkowanego wzrostu gospodarczego, ok. 2% rocznie. Zakłada się stałe utrzymywanie nadwyżki budżetowej w wysokości 2% PKB, ograniczenie realnego wzrostu wydatków rządowych do 1% rocznie, utrzymywanie bezrobocia na poziomie 5%, zwiększenie aktywności zawodowej poprzez ograniczenie przechodzenia na wcześniejsze emerytury i skrócenie okresu podejmowania pracy przez absolwentów, obniżenie zadłużenia zagranicznego z obecnych 25% do 16% PKB w 2005 r. oraz zmniejszenie długu publicznego do 34% PKB w 2005 r.

Krótka charakterystyka podstawowych sektorów gospodarki

Rolnictwo i przemysł spożywczy

    Choć Dania już od wielu lat jest krajem zindustrializowanym, to jednak rolnictwo i przemysł z nim związany nadal odgrywają znaczną rolę w gospodarce tego kraju. W Danii użytki rolne obejmują 61,5% powierzchni kraju, na których znajduje się ok. 60 tys. farm (przeciętna pow. 47,1 ha), a przemysł spożywczy zajmuje pierwsze miejsce w gospodarce Danii dostarczając 24,3% produkcji przemysłowej. Duńskie rolnictwo uważane jest za jedno z najbardziej nowoczesnych na świecie. W pełni korzysta ono z możliwości, jakie stwarza Wspólna Polityka Rolna zapewniająca znaczne i stabilne dochody rolnikom. W rolnictwie dominuje hodowla. Produkcja zwierzęca, głównie mięso wieprzowe oraz mleko i jego przetwory to ok. 70% wartości sprzedaży, a produkcja roślinna to pozostałe 30%. Duńskie rolnictwo charakteryzuje trwałe powiązanie rolników z odbiorcami ich produktów, mające korzenie w rozwiniętym jeszcze w XIX wieku ruchu spółdzielczym. W ostatnim czasie po stronie przemysłu spożywczego nastąpiła olbrzymia koncentracja produkcji. Dominują wielkie firmy, powstałe w wyniku wieloletniego procesu fuzji i koncentracji, mające nadal formę prawną spółdzielni. Danish Crown po ostatniej fuzji z Vestjyske Slagteriet dominuje na rynku mięsnym i jest trzecią co do wielkości sprzedaży firmą duńską. Na rynku mlecznym firma Arla, powstała w wyniku fuzji dwóch największych mleczarni duńskich i podobnej (wywodzącej się ze spółdzielczości) firmy szwedzkiej opanowała ponad 90% rynku mleka i jego przetworów. Rynek napojów jest zdominowany przez Carlsberga, który przejął wiele lokalnych browarów. Ta niemal monopolistyczna struktura pozwala na przeznaczanie przez wielkich producentów żywności znacznych środków na prace badawcze i rozwojowe, których wyniki, skoordynowane z wymaganiami firm przetwórczych, są wdrażane przez rolników. Obecnie np. wdraża się normy z serii ISO 9000 dla całego cyklu produkcji i sprzedaży produktów spożywczych - od farmy do lady chłodniczej w sklepie. Taka sytuacja powoduje z jednej strony uzależnienie rolników od firm przetwórczych, dając im z drugiej strony gwarancję odbioru produktów spełniających wymagania przemysłu spożywczego. Rynek produktów spożywczych w Danii jest trudny do przeniknięcia dla dostawców z zewnątrz, zwłaszcza w tradycyjnie duńskich dziedzinach, jak mięso, mleko czy ziemniaki, a także piwo i napoje. Istotne znaczenie ma tu fakt, że oprócz historycznie ukształtowanych powiązań, wywodzących się z ruchu spółdzielczego, wzmocnionych tym, że znaczna część tych powiązań jest wyłączona spod działania ustawy o konkurencji, istnieją silne powiązania producentów żywności z sieciami handlu detalicznego, w tym z największą, wywodzącą się także z ruchu spółdzielczego FDB, piątą co do wielkości sprzedaży firmą duńską. Rynek napojów chroniony jest zakazem sprzedaży napojów w puszkach, wprowadzonym wprawdzie w celu ochrony środowiska, ale skutecznie chroniącym producentów duńskich przed zagraniczną konkurencją.

Przemysł

    Dania jest krajem ubogim w surowce mineralne i w związku z tym rozwój przemysłu, który nastąpił dopiero po II wojnie światowej nie był, w przeciwieństwie do wielu innych krajów uprzemysłowionych, związany z występowaniem konkretnych surowców. Tradycyjne gałęzie przemysłu duńskiego, które rozwinęły się najwcześniej, to te związane z obsługą rolnictwa, rybołówstwa i żeglugi, a także przemysł tekstylny i odzieżowy. Ostatnie lata przyniosły tym przemysłom stagnację, a nawet recesję, podczas gdy dynamicznie rozwijały się przemysły związane z wyspecjalizowanym przetwórstwem (tworzywa sztuczne i metale), wykorzystujące nisze rynkowe, a także wiedzo- i nauko-chłonne, jak specjalne chemikalia i farmaceutyki, elektronika profesjonalna i projekty inżynierskie. Najważniejsze przemysły Danii to:

Wydobycie ropy i gazu

    Po odkryciu w latach 70-tych złóż ropy i gazu w duńskim sektorze Morza Północnego Dania osiągnęła samowystarczalność w tej dziedzinie w 1992 r. Wraz z wydobyciem rozwinął się przemysł towarzyszący tej dziedzinie, w tym budowa platform wiertniczych, a także nowoczesne techniki poszukiwań i wydobycia ropy i gazu jak np. wiercenie horyzontalne. Utworzona została krajowa sieć dystrybucji gazu. Od 1997 r. niewielkie ilości ropy i gazu Dania eksportuje do Niemiec i Szwecji. Głównymi firmami działającymi w tej dziedzinie są państwowy koncern DONG i Marsk Olie og Gas, filia największego konglomeratu duńskiego A.P. Moller.

Przemysł stoczniowy

    Duński przemysł stoczniowy swoje lata świetności ma już za sobą. Wprawdzie lista firm zajmujących się budową pełnomorskich jednostek pływających liczy 32 pozycje, to są to w większości małe stocznie rybackie lub jachtowe, lub produkujące wyspecjalizowany sprzęt jak platformy wiertnicze, holowniki czy sprzęt do robót podwodnych. Dwie największe stocznie duńskie Burmeister & Wein (w hali której jest obecnie największe w Europie kryte pole golfowe) i Arhus Flydedok, a także wiele mniejszych jak stocznie w Helsingor i Nakskov zostały zamknięte. Obecnie w Danii jest jedna duża stocznia - Odense Staalskibsvarft, budująca m.in. wielkie zbiornikowce o podwójnym kadłubie, stocznia wojskowa Danyard w Aalborgu i stocznia Orskov Christensens Staalskibsvarft we Frederikshavn, produkująca statki rybackie, promy i statki specjalistyczne (holowniki, pożarnicze).

Przemysł odzieżowy i obuwniczy

    Duński przemysł tekstylny i odzieżowy zajmował w przeszłości silną pozycję na europejskim rynku. W ostatnich latach, na skutek silnej konkurencji krajów o niskich kosztach siły roboczej (Europa Środkowa i Wschodnia, Azja), produkcja w Danii została znacznie ograniczona. Obecnie duńskie firmy większość swoich wyrobów wytwarzają w swych filiach zagranicznych lub zlecają do przerobu usługowego. Np. w znanej firmie obuwniczej "ECCO" na ponad 8 tys. pracowników ponad 6 tys. pracuje w jej filiach za granicą, głównie w Indonezji, Tajlandii i Portugalii. Podobnie jest w przypadku firm odzieżowych. W Danii pozostała na ogół produkcja wyspecjalizowana, krótkie serie ekskluzywnej odzieży, specjalne ubrania ochronne i robocze, np. dla marynarzy, rybaków, czy nurków oraz specjalne materiały, jak np. włókniny o dużej chłonności na podpaski i pieluchy. Przemysł tekstylny i odzieżowy jest od wielu lat dziedziną o najbardziej intensywnych kontaktach gospodarczych między Polską a Danią. Wiele firm duńskich założyło swoje filie w Polsce. Liczne są też powiązania kooperacyjne (przerób usługowy). Odzież to zdecydowanie największa pozycja w polskim eksporcie do Danii, w połowie lat 90-tych równa prawie 30% eksportu. Obecnie wartość polskiego eksportu odzieży ustabilizowała się na poziomie ok. 200 mln USD, a jej udział w całości polskiego eksportu spadł do ok. 24%. Nadal jednak istnieją w tej dziedzinie możliwości rozszerzenia współpracy, gdyż z jednej strony firmy duńskie są pod silną presją obniżenia kosztów swoich produktów, z drugiej zaś strony liczne są w Danii firmy zajmujące się tylko projektowaniem nowych kolekcji, a produkcję zlecają swoim poddostawcom. Ciągle liczne są zgłaszane do Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP zapytania firm duńskich w sprawie potencjalnych partnerów w Polsce.

Przemysł farmaceutyczny

Duński przemysł farmaceutyczny jest bardzo nowoczesny, rozwija się dynamicznie i odnosi sukcesy na całym świecie. Oprócz firm dużych, jak przede wszystkim NovoNordisk, wytwarzającej niemal 50 % światowej produkcji insuliny, H. Lundbeck, filii Astra Zeneca czy Roche'a jest tu wiele małych firm, wykorzystujących niewielkie nisze rynkowe. Specjalność duńskiego przemysłu, to oprócz insuliny leki psychotropowe i antybiotyki. Rozwój przemysłu farmaceutycznego i biotechnologicznego jest jednym z priorytetów duńskiej polityki przemysłowej. W oparciu o bazę naukową w Kopenhadze (Uniwersytet, Państwowy Instytut Serologiczny) i w Lund w Szwecji, przy wsparciu władz samorządowych jest realizowany projekt "Medicon Valley", którego celem jest wsparcie rozwoju nowych, dynamicznych i innowacyjnych firm w tej dziedzinie. Utworzony też został duńsko-szwedzki fundusz inwestycyjny typu "venture capital" o nazwie "Medicon Valley Capital". Obecnie w tym rejonie, oprócz gigantów jak "Novo Nordisk" czy "H.Lundbeck" funkcjonują 94 firmy biotechnologiczne, zatrudniające 6500 osób, w tym ok. 2000 naukowców, co przekształciło ten region w miejsce o największym nasyceniu firm biotechnologicznych w Europie. W ostatnim okresie czołowe duńskie instytucje finansowe utworzyły w pełni prywatny fundusz inwestycyjny o kapitale 250 mln "euro" dla wspierania inwestycji w tych sektorach. Do funduszu tego przystąpili też inwestorzy zagraniczni, m.in. Crédit Lyonnais. Oprócz leków duński przemysł specjalizuje się w produkcji sprzętu medycznego, w tym urządzeń dla niedosłyszących. Farmaceutyki są również najbardziej dynamicznie rosnącą pozycją duńskiego eksportu do Polski (w ciągu 10 lat ich udział wzrósł z 1% do prawie 9%). Duńskie firmy rozbudowały w Polsce sieć sprzedaży, jednak na razie bez poważniejszych inwestycji produkcyjnych.

Przemysł maszynowy

Duński przemysł maszynowy charakteryzuje daleko posunięta specjalizacja. Największe firmy to Danfoss, światowy lider w produkcji układów klimatyzacyjnych, systemów ciepłowniczych i kompresorów i Grundfoss, jeden z największych na świecie producentów pomp. Firmy duńskie specjalizują się także w produkcji urządzeń dla ochrony środowiska (FLS), maszyn i urządzeń dla rolnictwa i przemysłu spożywczego (APV, Kongskilde, Skako), elektrownie wiatrowe (Vestas, NEG Micon, ponad 50% światowej produkcji), a także urządzeń chłodniczych (York Refrigeration, Vestfrost). Jednak o sile duńskiego przemysłu świadczy przede wszystkim duża ilość małych i średnich firm, oferujących specjalistyczne produkty na najwyższym poziomie światowym.

Przemysł elektroniczny

Duński przemysł elektroniczny jest również przykładem daleko posuniętej specjalizacji. Praktycznie nie wytwarza się tu produktów masowych. W elektronice konsumpcyjnej duńska firma Bang&Olufsen jest znana na całym świecie ze swego oryginalnego wzornictwa i wysokich cen, na pewno nie zorientowanych na kieszeń przeciętnego konsumenta. Dania jest też największym w Europie producentem kolumn głośnikowych (firma JAMO) i głośników, które montowane są w kolumnach wszystkich firm światowych (ScanSpeak/Vifa, Dynaudio, Peerless). Jednak najsilniejszą pozycję ma Dania w zakresie elektroniki profesjonalnej. Prawie 30% produkcji to elektronika medyczna, znaczną część zajmuje aparatura pomiarowa i zelektronizowany sprzęt laboratoryjny. Duński przemysł elektroniczny eksportuje ponad 75% swojej produkcji i przeznacza równowartość ponad 10% obrotów na prace badawcze i rozwojowe.

Budownictwo

Wprawdzie Dania nie jest krajem wieżowców i wielkich metropolii, to jednak ten sektor odgrywa dużą rolę w życiu gospodarczym tego kraju. Już krótki pobyt w Danii daje okazję do zapoznania się z wysoką jakością dróg i imponującymi mostami, łączącymi duńskie wyspy a także Danię ze Szwecją. Firmy duńskie, jak np. Hojgaard&Schultz, Monberg&Thorsen czy Per Aarsleff reprezentują najwyższy światowy poziom w dziedzinie budownictwa lądowego i są obecne na rynkach całego świata. Dania jest także światowym liderem w dziedzinie technologii wytwarzania cementu - firma F. L. Smidth & Co. na technologii której zostały zbudowane najnowocześniejsze polskie cementownie, a także producentem i eksporterem gotowych elementów budowlanych.

Usługi

    Ten dział gospodarki odgrywa w Danii bardzo dużą rolę, znajduje w nim zatrudnienie prawie 75% siły roboczej i tworzy on niemal 80% PKB. Dużą rolę odgrywa tu sektor państwowy, w którym zatrudniona jest niemal połowa osób zatrudnionych w usługach. Państwo jest głównym pracodawcą w rozbudowanym sektorze opieki socjalnej, lecznictwie, szkolnictwie i administracji publicznej. Jednak dużą rolę odgrywają też firmy prywatne. Znaczna część działalności największej duńskiej firmy, konglomeratu A.P.Moller związana jest z usługami, transportem (Marsk - największa kontenerowa firma świata) czy handlem (Dansk Supermarked). W Danii znajduje się także największa w Europie firma zajmująca się sprzątaniem - ISS International Service Systems, której pracownicy są obecni niemal wszędzie, czy Sophus Berendsen, gigant na rynku usług pralniczych. Światową renomę mają także duńskie firmy doradcze i projektowe jak COWI Consult, Ramboll czy Niras. Dania z pomocą oficjalnego programu rządu "Invest in Denmark" stawia zdecydowanie na dalszy rozwój usług, w tym na lokalizację w tym kraju centrów logistyczno-dystrybucyjnych, rozwój usług software'owych oraz kompleksowe świadczenie usług, tzw. "Shared Service Centers".

---

Samorząd gospodarczy w Danii

    Samorząd gospodarczy ma w Danii bardzo silną pozycję mimo, że przynależność do niego jest dobrowolna, w odróżnieniu od sąsiednich Niemiec. Duńskie organizacje samorządu gospodarczego są bardzo aktywne w życiu politycznym Danii, zwłaszcza przy opracowywaniu nowych ustaw i innych regulacji prawnych związanych z działalnością gospodarczą i ocenie polityki gospodarczej rządu. Organizacje te reprezentują duńskie środowisko gospodarcze w negocjacjach ze związkami zawodowymi na temat umów zbiorowych oraz na forum międzynarodowym, w tym w Unii Europejskiej i OECD, a także opracowują szereg publikacji dla swoich członków i świadczą im szeroką gamę usług. Źródłem finansowania tych organizacji są składki członkowskie i nie otrzymują one dotacji rządowych na swą działalność statutową.

Konfederacja Pracodawców Duńskich - DA ( www.da.dk )

Główna organizacja duńskich pracodawców, zrzeszająca 16 organizacji pracodawców prywatnych z sektorów: przemysłu, handlu, transportu, budownictwa i usług. Jej głównym zadaniem jest reprezentowanie interesów pracodawców na forum politycznym oraz koordynacja i pomoc w wypracowaniu wspólnego stanowiska przedsiębiorców w czasie negocjacji umów zbiorowych. Głównym celem Konfederacji jest zapewnienie przedsiębiorcom takich warunków działania, które wzmacniałyby ich zdolność do konkurowania na otwartym europejskim rynku. DA reprezentuje środowisko przedsiębiorców na forum parlamentu, w kontaktach z rządem i lokalną administracją oraz organizacjami pracobiorców. DA ma swoje biuro w Brukseli, którego celem jest prowadzenie lobbingu w interesie swoich członków oraz śledzenie zgłaszanych propozycji i podejmowanych działań w zakresie rynku pracy przez Komisję Europejską, Radę Europy i Międzynarodową Organizację Pracy.

Konfederacja Przemysłu Duńskiego - Dansk Industri - DI ( www.di.dk )

Największa organizacja duńskiego samorządu gospodarczego - członek DA. Powstała w 1992 r. z połączenia Federacji Duńskiego Przemysłu ze Związkiem Pracodawców. Konfederacja składa się z 24 branżowych stowarzyszeń pracodawców, do których należy ponad 5800 firm. Członkostwo w Konfederacji daje również automatycznie członkostwo w 14 regionalnych organizacjach, które znajdują się w każdym okręgu (amcie). Konfederacja świadczy swoim członkom szereg usług konsultingowych w zakresie prawa pracy, ochrony środowiska, oszczędności energii, wzrostu produktywności, nowoczesnych technik produkcji i zarządzania oraz dostarcza informacje marketingowe i statystyczne. DI jest członkiem Europejskiej Konfederacji Pracodawców Przemysłu (UNICE), Międzynarodowej Izby Handlu Zagranicznego (ICC) oraz reprezentuje Danię w Doradczym Komitecie ds. Handlu i Przemysłu OECD (BIAC).

Duńska Izba Handlowa ( www.commerce.dk )

Jest organizacją zrzeszającą firmy handlowe i usługowe zainteresowane działalnością eksportową. Liczy ponad 4.000 firm, których łączne obroty handlowe przekraczają 500 miliardów koron. Izba oferuje swoim członkom informacje marketingowe i podstawowe dane statystyczne tak w zakresie rynków zagranicznych, jak i o rynku duńskim. Jest w stałym kontakcie z rządem duńskim i Komisją Europejską w zakresie warunków prowadzenia międzynarodowej działalności gospodarczej i jest regularnie konsultowana we wszelkich sprawach dotyczących zmian tych warunków, takich jak: stawki celne, kwoty i plafony oraz inne restrykcje pozataryfowe. W ubiegłym roku, w związku z otwarciem mostu między Kopenhagą a Malmö, Duńska Izba Handlowa wspólnie z Izbą Przemysłowo-Handlową Południowej Szwecji utworzyły Izbę Przemysłowo-Handlową dla regionu Cieśniny Oresund ( www.bgoresund.com ), której celem jest wspieranie integracji życia gospodarczego w tym regionie.

Zrzeszenie Agentów Handlowych i Wyłącznych Dystrybutorów ( www.commercial-agents.dk )

Organizacja ta jest integralną częścią Duńskiej Izby Handlowej. Zrzesza firmy kupieckie w następujących branżach: odzież, tekstylia, sport i rekreacja, szkło i porcelana, artykuły różne takie jak obuwie, żywność, wyroby z drewna, narzędzia i armatura. Zrzeszenie jest członkiem Nordyckiej Federacji Agentów Handlowych i Wyłącznych Dystrybutorów oraz Międzynarodowej Unii Agentów Handlowych i Brokerów /IUCAB/. Przedstawiciele Zrzeszenia zapewniają, że członkostwo otrzymują tylko firmy wiarygodne, godne zaufania, które reprezentują najwyższy standard etyki biznesowej. Z punktu widzenia polskiego przedsiębiorcy członkowie zrzeszenia mogą być traktowani jako potencjalni przedstawiciele na rynku duńskim.

Duńska Rada Rzemiosła ( www.hvr.dk )

Jest główną organizacją małych i średnich firm, działających w regionach zurbanizowanych. Założona w 1879 roku jako federacja cechów i organizacji rzemieślniczych od 1910 r. zajmuje się wyłącznie reprezentowaniem małych i średnich firm. Należy do niej 60 organizacji branżowych i 100 organizacji terytorialnych, które w sumie zrzeszają ponad 26 tys. firm. Od pewnego czasu rośnie także liczba firm "niezależnych", które są bezpośrednio członkami Rady. Jej zadaniem jest ochrona warunków działania małych firm i zakładów rzemieślniczych, których interesy Rada reprezentuje w licznych komitetach, radach i zespołach ekspertów zajmujących się sprawami polityki przemysłowej i handlowej, w tym wspierania eksportu, ochrony środowiska i oszczędności energii, budownictwa (dużo małych i średnich firm działa w tym sektorze) oraz szkolenia zawodowego. Rada reprezentuje Danię w Europejskim Stowarzyszeniu Rzemiosła i Handlu (UEAPME).

Duńska Rada Rolnictwa ( www.landbrug.dk )

Rada jest zrzeszeniem reprezentującym główne organizacje rolnicze, broniącym ich interesów wobec parlamentu, rządu, innych grup zawodowych i społecznych oraz zagranicy. Jest centralnym forum, na którym przygotowuje się, dyskutuje i koordynuje główne aspekty krajowej i zagranicznej polityki rolnej. Członkami Rady są: Federacja Związku Duńskich Rolników, Federacja Związku Posiadaczy Drobnych Gospodarstw, Związek Właścicieli Posiadłości Ziemskich, Związek Spółdzielni Duńskich i dziewięć kluczowych organizacji branż produkcji roślinnej i zwierzęcej.

PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W DANII

Regulacje prawne

    Dania należy do tej grupy państw, w których główną zasadą kierowania gospodarką jest wolny rynek, swobodna konkurencja i brak ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej. Oznacza to, iż wszystkie formy prawne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej dostępne są w jednakowym stopniu zarówno dla podmiotów krajowych jak i zagranicznych.. Najważniejsze z nich to:

• spółka akcyjna (aktieselskab - w skrócie A/S),
• spółka z o.o. (anpartsselskab - ApS),
• spółka jawna (interssentskab - I/S),
• spółka komandytowa (kommanditselskab - K/S),
• oddział firmy zagranicznej (filial af udenlandsk selskab),
• przedstawicielstwo firmy zagranicznej (salgskontor).

    Podejmowanie i prowadzenie działalności na terenie Danii określają następujące przepisy:

• Ustawa o Przedsiębiorstwach /The Danish Companies Act, tekst jednolity Nr 545 z 20 czerwca 1996 r./,
• Ustawa o Przedsiębiorstwach Prywatnych /The Danish Privat Companies Act, tekst jednolity Nr 378 z 22 maja 1996 r./,
• Ustawa o Rachunkowości Przedsiębiorstw /The Danish Company Accounts Act, tekst jednolity Nr 526 z 17 czerwca 1996 r./,
• Ustawa o Podejmowaniu i Prowadzeniu Działalności Gospodarczej w Celach Zarobkowych /The Danish Act on Undertakings Carrying on Business for Profit, tekst jednolity Nr 546 z 20 czerwca 1996 r./.

    Z punktu widzenia polskiego przedsiębiorcy korzystną formą prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Danii jest założenie oddziału. Utworzenie oddziału nie wymaga bowiem angażowania środków finansowych tak jak to jest w przypadku spółki akcyjnej /kapitał zakładowy 500.000,- DKK/ lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością /kapitał zakładowy 125.000,-DKK/.

    Firma polska może w Danii utworzyć oddział pod warunkiem, że jest zarejestrowana w kraju w formie prawnej zbliżonej /korespondującej/ z występującymi w Danii spółkami A/S i ApS /spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiednio/. Rejestracji oddziału dokonuje się w Duńskiej Agencji Przedsiębiorstw - agendy Ministerstwa Przemysłu i Handlu /Danish Commerce and Companies Agency, Kampmannsgade 1, 1780 Copenhagen V, tel 33307700, fax: 33307799, e-mail: eogs@eogs.dk, web: www.eogs.dk/. Jest to instytucja, która prowadzi rejestr wszystkich spółek A/S, ApS i oddziałów firm zagranicznych. Rejestracji dla celów podatkowych dokonuje się w zależności od miejsca prowadzenia działalności w jednym z regionalnych urzędów celno-podatkowych. Pełna lista dostępna jest w internecie na stronie Głównego Urzędu Ceł i Podatków www.toldskat.dk/adresser/regioner.htm.

    W skład kierownictwa oddziału firmy zagranicznej musi wchodzić co najmniej jedna osoba mieszkająca w Danii, kraju Unii Europejskiej lub kraju nordyckim. Istnieje możliwość odstępstwa od tej zasady, warunkowana jest ona jednak zgodą Ministra Przemysłu i Handlu. Oddziały podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu tj. mają obowiązek płacenia podatków od dochodów wypracowanych w Danii, przy czym obowiązują je takie same zasady przy naliczaniu, deklarowaniu i pobieraniu podatków jak spółki prawa handlowego. Bilans roczny firmy zagranicznej uwzględniający działalność oddziału w Danii winien być dostarczony do Agencji Przedsiębiorstw nie później niż sześć miesięcy po zakończeniu roku finansowego. Bilans roczny oddziału musi być natomiast przedstawiony w formie deklaracji podatkowej właściwemu ze względu na miejsce działalności urzędowi podatkowemu.

Podatek dochodowy od osób prawnych

    Spółki prawa handlowego zarejestrowane w Danii podlegają zgodnie z postanowieniami Ustawy o Rachunkowości Przedsiębiorstw /The Danish Company Accounts Act/ nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, iż opodatkowaniu podlegają zarówno krajowe jak i zagraniczne dochody przedsiębiorstwa. Podatek dochodowy od osób prawnych wynosi 30 % przy czym dochód firmy stanowi przychód pomniejszony o koszty działalności i przewidziane prawem odpisy podatkowe oraz zyski kapitałowe.

    Oddziały firm zagranicznych podlegają tzw. ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oddziały mają obowiązek płacenia podatków od dochodów wypracowanych w Danii, przy czym obowiązują je takie same zasady przy naliczaniu, deklarowaniu i pobieraniu podatku jak spółki prawa handlowego. Obowiązek podatkowy dla oddziałów wchodzi w życie z chwilą rozpoczęcia działalności gospodarczej i trwa aż do rozwiązania oddziału.

    Przedstawicielstwa firm zagranicznych z zasady nie podlegają w Danii opodatkowaniu. Jednak w przypadku, gdy przedstawicielstwo posiada w Danii stałe miejsce działalności operacyjnej /permanent place of operation/ wówczas podlega ono ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, podobnie jak ma to miejsce w odniesieniu do oddziałów firm zagranicznych. Ocena, czy przedstawicielstwo posiada stałe miejsce działalności operacyjnej zależy od zakresu posiadanych pełnomocnictw /np. czy posiada możliwość zawierania wiążących umów w imieniu zagranicznego właściciela oraz od tego czy fakturowanie odbywa się w Danii, czy za jej granicami/.

Podatek od wartości dodanej i akcyzowy

    W Danii obowiązuje jednolita stawka VAT w wysokości 25%. Obejmuje ona wszystkie towary i większość usług. Nie ma stawek obniżonych, preferencyjnych czy specjalnych dla wybranych grup towarów. Wszystkie podmioty gospodarcze, których obrót roczny przekracza 20.000,- DKK są płatnikami VAT. Próg 20 tys. koron jest bardzo niski, wręcz symboliczny, gdyż odpowiada ²/₃ wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

    Zwolnionych z opodatkowania VAT jest szereg usług, a mianowicie:

• usługi pogrzebowe,
• obrót nieruchomościami,
• operacje finansowe,
• działalność ubezpieczeniowa,
• kultura,
• sztuka,
• transport osób,
• opłaty pocztowe,
• usługi biur podróży,
• świadczenia socjalne,
• gry,
• sport,
• opieka medyczna,
• oświata,
• działalność charytatywna.

    Na towary i usługi eksportowane, które podlegają obowiązkowi VAT-u, stawka jest równa 0%. Oznacza to w praktyce, iż nie należy naliczać VAT-u przy ich sprzedaży, ale nabywca zachowuje prawo do redukcji VAT-u przy nabywaniu tych towarów i usług.

    Stawka VAT-u równa 0% obejmuje następujące przypadki:

• Koszty wkładu pracy w towarze lub usłudze, który po wytworzeniu przewozi się do kraju nie należącego do UE przez tego, kto produkuje dany towar/usługę, albo jego współpracownika osiadłego w kraju docelowym.
• Koszty remontów, konserwacji i renowacji statków (od 5 ton brutto wzwyż) i samolotów a także ich stałego wyposażenia. Zwolnieniu od VAT-u nie podlegają samoloty sportowe, szybowce itp.
• Usługi transportowe dla placówek dyplomatycznych i konsularnych w krajach Unii Europejskiej, ale tylko dla osób zwolnionych z VAT-u w kraju, w którym pełnią misję.
• Usługi i towary dla organizacji międzynarodowych w krajach Unii Europejskiej, ale tylko dla tych, które są zwolnione od VAT-u w krajach, w których prowadzą działalność.
• Usługi, w tym usługi transportowe wraz z towarzyszącymi im transakcjami, które mają bezpośredni związek z wywozem towarów poza granice Unii Europejskiej.
• Usługi związane z wwozem towarów, podlegających odrębnym przepisom, takie jak:
  • przesyłki/ transporty związków i wspólnot,
  • towary do uszlachetniania,
  • towary wwożone na czas określony,
  • towary składowane w Kopenhaskiej Strefie Wolnocłowej, albo w składach celnych.

    Podatek akcyzowy (duń. punktafgift) jest w Danii nakładany na wiele towarów. Dania wdrożyła w tym zakresie wszystkie dyrektywy Unii Europejskiej, a oprócz tego wprowadziła liczne własne podatki akcyzowe. W 2001 r. podatek ten jest nakładany na następujące towary:

• baterie niklowo-kadmowe, zamknięte (pastylkowe),
• środki ochrony roślin (pestycydy),
• akumulatory ołowiowe (do rozruszników samochodowych i innych maszyn),
• torby na zakupy, papierowe i plastikowe,
• freony,
• czekolada i wyroby cukiernicze,
• cygara, cygara hawańskie i cygaretki - zgodnie z dyrektywą UE,
• bibułka papierosowa, tytoń do żucia, tabaka,
• papierosy i tytoń fajkowy - zgodnie z dyrektywą UE,
• opony samochodowe,
• energia elektryczna,
• opakowania do niektórych napojów (podatek od sztuki),
• opakowania do niektórych towarów (podatek od wagi),
• naczynia i sztućce jednorazowe,
• gaz ziemny i gaz płynny (LPG),
• lampy żarowe i bezpieczniki,
• kawa i herbata,
• płyn gaźnikowy - zgodnie z dyrektywą UE,
• lody spożywcze,
• węgiel i produkty z węgla (koks, koks naftowy itp.),
• azot w nawozach mineralnych,
• migdały, orzechy, ziarna itp., używane jako surowce,
• produkty z ropy naftowej (benzyna, olej napędowy, olej opałowy itp.), - akcyza od energii zgodnie z dyrektywą UE,
• woda mineralna, woda sodowa itp.,
• rozpuszczalniki, chlorany,
• PCW i ftalany (zmiękczacze),
• folia z PCW,
• piasek, żwir, kamienie, humus itp., używane jako surowce,
• oleje smarowe,
• alkohole - zgodnie z dyrektywą UE,
• wina i wino owocowe,
• stymulatory wzrostu i antybiotyki,
• piwo - zgodnie z dyrektywą UE.

    Podatki te zostały wprowadzone za pomocą odrębnych ustaw, które szczegółowo opisują zasady ich nakładania i ewentualne możliwości ulg. Wszystkie te dokumenty są dostępne tylko w języku duńskim.

    Od podatku akcyzowego zwalnia się pewną grupę specjalnych produktów ropopochodnych, używanych w przemyśle do celów takich, jak: czyszczenie chemiczne, produkcja farb i lakierów, itp. Produkty takie są objęte rejestracją i kontrolą zgodnie z przepisami podatkowymi dot. produktów ropopochodnych.

    Przedsiębiorstwa, które kupują lub sprzedają artykuły objęte podatkiem akcyzowym muszą być zarejestrowane w Urzędzie ds. Ceł i Podatków.

Rynek pracy w Danii

    W Danii nie ma jednolitego aktu prawnego - kodeksu pracy, który regulowałby relacje między pracodawcami i pracownikami wszystkich grup zawodowych. Większość rozwiązań w stosunkach pracodawca-pracownik w sektorze prywatnym takich jak: wymiar czasu pracy, minimalny czas urlopu, maksymalny wiek emerytalny, okres wypowiedzenia czy prawa do urlopów macierzyńskich przyjętych zostało w umowie głównej między Duńską Federacją Związków Zawodowych - Danish Federation of Trade Unions /LO/ a Duńską Konfederacją Pracodawców - Danish Employers' Confederation /DA/. Umowa ta podlega negocjacjom raz na cztery lata, natomiast w odniesieniu do warunków płacowych tj. poziomu wzrostu wynagrodzeń co dwa lata. Należy przy tym podkreślić, iż pozycja związków zawodowych w Danii jest bardzo mocna, należy do nich ponad 85 % zawodowo czynnych osób.

    Jeżeli chodzi o pracowników spoza Danii ich zarobki muszą kształtować się na poziomie zarobków pracowników duńskich, tj. nie mogą być niższe niż stawki przewidziane zbiorowymi układami pracy dla poszczególnych branż. Przykładowo w sektorze budowlanym układ zbiorowy przewiduje następujące minimalne stawki godzinowe:

• od 1 marca 2001 r.90,65 DKK,
• od 1 marca 2002 r.92,65 DKK,
• od 1 marca 2003 r.95,65 DKK.

    Zarówno dla pracowników sektora państwowego jak i prywatnego obowiązuje 37 godzinowy tydzień pracy. W zależności od danych umów zbiorowych pracownikom pracującym na drugą i trzecią zmianę mogą przysługiwać dodatkowe 2 godziny urlopu za każde 37 godzin pracy. Godziny ponad liczbowe płatne są na ogół według stawki 50 % więcej za pierwsze trzy godziny oraz 100% więcej za godziny następne i pracę w niedziele i święta państwowe.

    Wszystkim pracownikom przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze pięciu tygodni rocznie. Wynagrodzenie za okres urlopu pracownik pobiera z kasy urlopowej, do której pracodawca wnosi składkę w wysokości 12,5 % rocznego wynagrodzenia. Składka do kasy urlopowej wpłacana jest pod koniec każdego kwartału.

    System ubezpieczeń społecznych w Danii jest kompleksowy i składa się z następujących elementów:

• świadczenia emerytalne i zdrowotne pokrywane przez państwo,
• świadczenia dla bezrobotnych i niepełnosprawnych pokrywane przez państwo,
• świadczenia emerytalne pochodzące z dobrowolnych składek pracowników,
• obowiązkowe ubezpieczenie od wypadku w pracy,
• Gwarantowany Fundusz Pracowniczy finansowany głównie przez państwo.

    Obowiązek wnoszenia składek na ubezpieczenie społeczne nałożony został na wszystkich pracowników w jednakowej wysokości 9 % od płacy brutto. Jednocześnie osobom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy przysługuje z tytułu płaconej składki na ubezpieczenia społeczne odliczenie podatkowe w wysokości 74,55 DKK miesięcznie tj. 894, 60 DKK rocznie.

    Zgodnie z postanowieniami ustawy o zdrowiu i bezpieczeństwie w pracy /Health and Safety at Work Act/ oraz ustawy o ochronie pracowników /Workers' Protection Act/ pracodawcy są zobowiązani do ubezpieczenia pracowników od wypadku przy pracy. Składka ubezpieczenia waha się w zależności od wykonywanej pracy od 200,- DKK do 1.800,- DKK rocznie.

Zatrudnianie obcokrajowców

Prawodawstwo duńskie /§ 13 i 14 ustawy o cudzoziemcach - Aliens Act, tekst jednolity Nr 711 z 1 sierpnia 2001 r./ przewiduje, iż wszyscy obywatele z państw spoza Unii Europejskiej i krajów nordyckich przed podjęciem zatrudnienia w Danii muszą uzyskać pozwolenie na pobyt i pracę, które udzielane jest przez Duński Urząd Imigracyjny /Danish Immigration Service, Ryesgade 53, 2100 Copenhagen O, tel. 35366600, fax: 35361916, mep@udlst.dk, www.udlst.dk/. W odniesieniu do polskich pracowników wniosek o przyznanie prawa pobytu i pracy składany jest w ambasadzie duńskiej w Warszawie lub jednym z konsulatów w Gdańsku, Szczecinie, Poznaniu i Krakowie przed przyjazdem do Danii. Wniosek winien zawierać poza paszportem i fotografią kopię kontraktu lub umowy, informację na temat warunków płacowych i socjalnych oraz dokładny opis wykonywanej w Danii usługi.

    Wydanie zezwolenia wiąże się bezpośrednio z charakterem świadczonej przez obcokrajowca pracy. Przepisy duńskie mówią o zatrudnianiu pracowników z zagranicy w tych dziedzinach, w których wymaga tego interes gospodarczy państwa. Chodzi głównie o kadrę kierowniczą oraz specjalistów. Duński Urząd Imigracyjny przed wydaniem ostatecznej decyzji zasięga opinii jednego z regionalnych urzędów pracy /Regional Labour Market Council/ oraz właściwych ze względu na rodzaj wykonywanej pracy związków zawodowych. W przypadku prac budowlano-konserwatorskich jest to Związek Pracowników Przemysłu Drzewnego i Budowlanego /The Timber and Construction Industry Worker's Union, Mimersgade 41, 2200 Copenhagen N, tel. 35319599, fax: 35319450, e-mail: tib@tib.dk/. Na ogół opinia tych dwóch instytucji decyduje o przyznaniu lub nie prawa pobytu i pracy. Pozwolenie udzielane jest na okres taki jak we wniosku nie dłuższy jednak niż jeden rok. Pozwolenie może być przedłużone jeżeli odpowiedniej rekomendacji udzieli regionalny urząd pracy lub związki zawodowe oraz Urząd Imigracyjny uzna to za stosowne. Wniosek o przedłużenie składany jest bezpośrednio w Urzędzie Imigracyjnym w Kopenhadze lub posterunku policji, w zależności od miejsca pobytu, najpóźniej 15 dni przed upływem ważności posiadanego pozwolenia. Procedura przyznania prawa pobytu i pracy trwa około dwóch miesięcy. Odpowiedź udzielana jest przez ambasadę lub urząd konsularny, w którym wniosek został złożony. Od decyzji Urzędu Imigracyjnego przysługuje odwołanie za pośrednictwem duńskiej placówki dyplomatycznej do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych /Ministry of Interior, Christiansborg Slotsplads 1, 1218 Copenhagen K, tel. 33923380, fax: 33111239/.

    W roku 2000 udzielono 410 pozwoleń na pracę dla specjalistów z Polski, w tym również pozwolenia na prace montażowe. Ze statystki Duńskiego Urzędu Imigracyjnego oraz naszych doświadczeń wynika, iż niewielu polskich pracowników otrzymuje pozwolenia na pobyt i pracę. W latach 1993-99 udzielono Polakom 1.144 pozwoleń. Wynika to głównie z faktu, że na zatrudnienie mogą liczyć tylko te osoby, które posiadają wysokie kwalifikacje w rzadkiej specjalności poszukiwanej na miejscowym rynku pracy. W innych przypadkach związki zawodowe skutecznie bronią się przed napływem siły roboczej z zagranicy.

Prace montażowe

    Od wyżej opisanej zasady istnieje wyjątek dotyczący wykonywania prac montażowych na terenie Danii w okresie do 3 miesięcy. Regulowane jest to rozporządzeniem wykonawczym Ministra Spraw Wewnętrznych do ustawy o cudzoziemcach nr 181 z 20 marca 2001 roku. Zgodnie z tym rozporządzeniem zwolnieni z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę są monterzy, konsultanci i instruktorzy wjeżdżający w celu dokonania montażu, instalacji, naprawy lub kontroli maszyn, sprzętu, programów komputerowych lub tym podobnych jeżeli firma, z którą dany cudzoziemiec jest związany dostarczyła ww. maszyny, sprzęt, programy itp. lub jeśli cudzoziemiec podjął się wykonania tych prac w uzgodnieniu z taką firmą.

    W związku z licznymi przypadkami mylnej interpretacji postanowień rozporządzenia nr 181 zarówno przez firmy zagraniczne, jak i duńskie, Urząd Imigracyjny opracował w maju br. informację w sprawie stosowania art. 33, ust. 2, nr 4 ww. rozporządzenia, dot. prac montażowych. Zaleca w nim firmom chcącym wykonywać prace montażowe nawiązywanie bezpośredniego kontaktu z Urzędem w celu uzyskania pisemnej opinii, czy zakres prac, przewidzianych do wykonania w ramach danego kontraktu, jest zgodny z postanowieniami rozporządzenia nr 181. Brak takiej pozytywnej opinii w przypadku kontroli policji naraża firmę na przerwanie prac i zatrzymanie pracowników w areszcie do ostatecznego wyjaśnienia sprawy w Urzędzie Imigracyjnym.

    Zwykłe prace budowlane, instalacyjne i rzemieślnicze, w tym montaż prefabrykowanych domów drewnianych, a także prace związane z demontażem maszyn i urządzeń nie są objęte ww. rozporządzeniem i każdorazowo wymagają uzyskania zezwolenia na pracę.

Podatek dochodowy od osób fizycznych

    Pracownicy zagraniczni zatrudnieni przez okres dłuższy niż 6 miesięcy podlegają pełnemu obowiązkowi podatkowemu w Danii. Podatek dochodowy od osób fizycznych składa się z dwóch części, podatku liniowego na rzecz gminy, średnia dla Danii wynosi 31,7 % oraz podatku progresywnego na rzecz skarbu państwa. Podstawowa stawka tego podatku wynosi 6,25 % plus 6 % jeżeli dochody roczne przekraczają 177.900,- DKK oraz następnie 15 % jeżeli dochody roczne przewyższają 276,900,- DKK. Każdego roku ustala się pułap obciążeń podatkowych, tj. górną wysokość podatku, który może być płacony na rzecz państwa i gminy. W 2001 roku górna granica podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi 59 %. Każdego roku ustalana jest również kwota wolna od podatku. W roku 2001 wynosi ona 34.600,-DKK, a od osoby poniżej 18 roku życia 24.800,- DKK. Prawodawstwo duńskie przewiduje możliwość płacenia przez cudzoziemców czasowo zatrudnionych w Danii podatku dochodowego w wysokości 25 % przy spełnieniu następujących warunków:

• osoba taka musi pracować dla podmiotu duńskiego podlegającego pełnemu obowiązkowi podatkowemu lub dla oddziału firmy zagranicznej,
• musi mieć podpisany kontrakt na okres minimum 6 miesięcy lecz nie dłużej niż 3 lata. Zatrudnienie może być przedłużone do 4 lat pod warunkiem, że pracownik zagraniczny przez okres powyżej 36 miesięcy podlegał będzie ogólnym zasadom opodatkowania w Danii,
• minimalne miesięczne wynagrodzenie cudzoziemca musi wynosić 47.500,- DKK, a w efekcie 52.272,- DKK tak aby pokryło 9 % składkę na świadczenia socjalne.

System bankowy i usługi bankowe

    Sektor Bankowy odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce Danii i w życiu przeciętnego Duńczyka. Praktycznie każdy dorosły obywatel ma konto w jednym z banków, które oferują szeroki wachlarz usług, tak dla przedsiębiorstw, jak i dla gospodarstw domowych. System bankowy w Danii wywodzi się w znacznej mierze z rozwiniętego jeszcze w XIX wieku systemu banków spółdzielczych, który z upływem czasu podlegał licznym przekształceniom i koncentracji. Mimo, że w Danii jest 190 banków i instytucji finansowych to obecnie koncentracja na rynku usług bankowych jest bardzo duża. Po połączeniu się 2 października 2000 r. największego duńskiego banku Den Danske Bank z trzecim co do wielkości Real Kredit i wejściu drugiej co do wielkości grupy bankowo-ubezpieczeniowej UniDanmark do Nordic Baltic Holding, utworzonego przez fiński bank Merita i szwedzki Nordbanken, te dwie grupy okupują ok. 70% duńskiego rynku usług bankowych. Istnieją jeszcze trzy banki średniej wielkości, które działają na terenie całej Danii - Jyske Bank, Sydbank i Amager Bank, a pozostałe to małe banki o lokalnym zasięgu.

    Charakterystyczną cechą duńskiego systemu bankowego jest duże znaczenie banków hipotecznych, jeszcze niedawno samodzielnych, teraz wchodzących w skład wyżej wymienionych grup bankowych. W całości aktywów banków i instytucji finansowych 39,8% przypada na klasyczną działalność bankową, 30,9% to działalność związana z kredytami hipotecznymi, 19,3% to ubezpieczenia na życie i fundusze emerytalne, a reszta, to pozostała działalność ubezpieczeniowa. Liczba emisji listów zastawnych przez duńskie banki hipoteczne przekracza 2 tysiące rocznie. Wydatki na spłatę kredytów na zakup lub remont mieszkania stanowią istotną pozycję w budżetach domowych, a regulacje związane z zakresem ulg podatkowych, związanych z kredytami hipotecznymi są jednymi z najważniejszych narzędzi polityki gospodarczej rządu duńskiego.

    Obecność duńskich banków za granicą, jak i działalność banków zagranicznych w Danii jest umiarkowana i związana głównie z działalnością firm zagranicznych w Danii i duńskich firm za granicą. Ostatnie fuzje lub przejęcia dotyczyły jak na razie tylko rynku skandynawskiego. Barierą dla banków zagranicznych, z których zaledwie 20 ma oddziały w Danii jest rozwinięty lokalny system bankowy, dostosowany do potrzeb miejscowej gospodarki i ograniczony rynek wewnętrzny (tylko 5,2 mln mieszkańców). Pewną przeszkodą jest też fakt istnienia jednego tylko systemu rozliczeń transakcji między bankami (PBS), stworzonego przez BG Bank (obecnie część Danske Bank), do którego przystąpiły wszystkie banki duńskie. Akces do tego systemu jest otwarty dla banków zagranicznych, ale wiąże się to ze znacznymi kosztami, które mogą być opłacalne tylko przy znacznej skali operacji.

    Rynek usług bankowych jest w Danii bardzo nowoczesny. W tym małym kraju jest ponad 600 tys. klientów obsługiwanych indywidualnie (home banking). Powszechnie są stosowane zlecenia telefoniczne, rozszerza się zakres usług oferowanych przez Internet. Charakterystyczną cechą jest szybki wzrost transakcji, dokonywanych za pomocą kart płatniczych. W Danii istnieje system kart płatniczych "Dankort", rozliczany za pomocą systemu PBS, który działa samodzielnie oraz w porozumieniu z systemami "VISA" i "Eurocard/MasterCard". Maleje natomiast znaczenie transakcji dokonywanych za pomocą czeków. O ile w 1990 r. 65,8% transakcji bezgotówkowych było dokonywanych za pomocą czeków, a 34,2 % za pomocą kart płatniczych, to w 1999 r. 85,9% to transakcje za pomocą kart płatniczych, a tylko 14,1% to transakcje czekowe, które zostały praktycznie ograniczone do obrotu między przedsiębiorstwami.

    Duński rynek papierów wartościowych jest zdominowany przez obligacje. Rynek akcji jest stosunkowo niewielki. Na giełdzie w Kopenhadze w 1999 r. były notowane 242 spółki (12 mniej niż w 1998 r.), a wartość transakcji wyniosła 469 mld DKK. Natomiast wartość obrotu obligacjami wyniosła niemal 2 biliony DKK, z czego 48% (ponad 900 mld DKK) to obligacje hipoteczne, a 32% (ponad 600 mld DKK) obligacje rządu duńskiego.

    Oba największe banki duńskie prowadzą w Polsce działalność operacyjną. Unibank, wchodzący w skład Nordic Baltic Holding "NORDEA", zakupił większościowy pakiet akcji Banku Własności Pracowniczej w Gdańsku i Banku Komunalnego w Gdyni, a Danske Bank przejął Polsko-Kanadyjski Bank Św. Stanisława i zmienił jego nazwę na Danske Bank Polska.

INFORMACJE PRAKTYCZNE

    W Danii obowiązuje tak samo jak w Polsce czas środkowo-europejski oraz w okresie od 29 marca do 25 października tzw. czas letni, który odpowiada czasowi wschodnio-europejskiemu. Obowiązującą jednostką monetarną jest korona duńska (DKK), która dzieli się na 100 ore.

    Biura i urzędy generalnie pracują w godzinach od 8.30 do 16.30 od poniedziałku do piątku. Banki są czynne od 9.30 do 16.00 z wyjątkiem czwartków, kiedy ich godziny pracy są przedłużone do 18.00. W Danii wszystkie soboty są wolne od pracy a ponadto występuje dodatkowo 11 dni świątecznych, wolnych od pracy takich jak: Nowy Rok, Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny, 1 Maja, Dzień Modlitwy, Wniebowstąpienie, Zielone Świątki (poniedziałek), Dzień Konstytucji, Boże Narodzenie (dwa dni). Większość biur i sklepów jest również nieczynna w Wigilię Bożego Narodzenia.

    Obok tych informacji przedstawiamy również kilka uwag o obowiązujących w Danii tradycjach i obyczajach, których znajomość ułatwić może nawiązanie kontaktów i pozwoli uniknąć niepotrzebnych nieporozumień.

    Duńczycy mają opinię osób z poczuciem humoru i o bezpośrednim sposobie bycia. Jednocześnie znani są z poważnego traktowania swoich obowiązków i podjętych zobowiązań. Starają się być dobrze przygotowani do spotkań i przestrzegają umówionych programów. Spotkania są istotnym elementem w duńskiej kulturze biznesu i jedną z podstawowych form porozumiewania się. Duńczycy preferują krótkie spotkania, dobrze przygotowane od strony merytorycznej. Starają się do niezbędnego minimum ograniczyć tak zwaną papierową biurokrację. Podczas spotkań, na których podejmowane będą istotne decyzje obowiązuje jednak pisemny porządek obrad i sprawozdanie, zawierające najważniejsze ustalenia i postanowienia.

    W środowisku biznesu obowiązują dwie podstawowe zasady podczas negocjacji: pierwsza to, że sprzedający powinien dostosować się do warunków, obyczajów, tradycji obowiązujących w kraju kupującego, a druga, że gość powinien obserwować i dostosowywać się do obyczajów obowiązujących u gospodarza i przez niego przestrzeganych. Obydwie zasady są sformułowane bardzo ogólnie i można je odnosić do szeregu sytuacji życiowych, zarówno w kontaktach oficjalnych jak i prywatnych.

    Warto również wspomnieć o dość szeroko upowszechnionych w środowisku Duńczyków tradycyjnych zasadach postępowania jednostki wywodzących się z ukształtowanych przed dziesiątkami lat zasad znanych jako "Prawa Jante". Wymagają one od jednostki aby dostosowała się ona do wymogów obowiązujących w danej grupie społecznej czy zespole.

    Z zasad tych wynikają również zakorzenione w świadomości Duńczyków demokratyczne poglądy w odniesieniu do stosunków międzyludzkich. Przejawia się to w ich zachowaniach społecznych, w życiu publicznym. Jest to między innymi dążenie do osiągania drogą dyskusji pełnego konsensusu, bez uciekania się do głosowania, przy różnicach zdań podczas podejmowania decyzji w ważnych sprawach, unikanie wszelkich przejawów wyróżniania kogokolwiek. Stąd też bardzo często nawet w aranżacji pomieszczeń podczas spotkań i zebrań czy oficjalnych przyjęć stosuje się okrągłe stoły, przy których nie ma miejsc szczególnie uprzywilejowanych.

    Duńczycy znani są również ze swej punktualności i tego oczekują też od swoich partnerów. Punktualność obowiązuje zarówno podczas spotkań służbowych jak również podczas wizyt prywatnych składanych w domach, gdzie kwiaty dla gospodyni stanowią nieodłączny element Dopuszczalne jest spóźnienie w granicach tzw. kwadransa akademickiego. Według ustalonych rozkładów funkcjonuje komunikacja publiczna. Obowiązuje ruch prawostronny i jazda z włączonymi w ciągu całego roku światłami drogowymi (mijania).

Polsko - duńskie relacje gospodarcze

Wymiana handlowa

    Polska i Dania są dla siebie znaczącymi partnerami. Dla Danii Polska jest 13-tym partnerem handlowym (1,69% eksportu i 1,83% importu) i pierwszym wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej (35,2% eksportu i 37,8% importu). Obroty towarowe z Polską są większe niż z takimi krajami UE, jak: Austria, Grecja czy Irlandia, a także Kanada, Szwajcaria, Korea Płd. czy Afryka i Australia łącznie. Wartość obrotów towarowych Danii z Polską na głowę mieszkańca wynosi ok. 310 USD, czyli więcej niż z największym polskim partnerem - Niemcami, gdzie ten wskaźnik wynosi ok. 276 USD na 1 mieszkańca. Przeciętny Duńczyk jest również zdecydowanie największym importerem polskich towarów (162 USD), przed Niemcem (135 USD) i Holendrem (103 USD). Spadek duńskiego eksportu, a także wpływ cen ropy naftowej spowodowały pewne obniżenie się znaczenia Danii w porównaniu z innymi partnerami gospodarczymi Polski. W 2000 r. Dania była dla Polski 12-tym partnerem gospodarczym i 9-tym wśród krajów UE (w 1999 r. odpowiednio 10 i 8).

    W strukturze obrotów największe zmiany w minionym roku są wynikiem wysokich cen ropy naftowej i produktów ropopochodnych. Wg danych duńskich import tych produktów, głównie oleju opałowego, wzrósł o prawie 220%, co spowodowało, że stał się on naszym trzecim towarem eksportowym, zrównując się niemal z węglem. Ilościowo wzrost dostaw oleju opałowego był też znaczny - ponad 44%. Mimo spadku eksportu węgla o ponad 350 tys. ton w wyniku wzrostu cen wartość jego eksportu zwiększyła się o 4,5% i nadal jest to druga pozycja naszego eksportu. Eksport odzieży to nadal największa pozycja w naszych dostawach do Danii, jednak w ostatnich latach jego udział zmalał z 29% w połowie lat 90-tych do 22,2% obecnie. Te trzy produkty to prawie 40% polskiego eksportu. Pozostałe ważne pozycje polskiego eksportu to wyroby metalowe, meble, przędza i materiały tekstylne, drewno i produkty z drewna, maszyny i urządzenia. Oprócz oleju opałowego najbardziej dynamicznie wzrósł w minionym roku eksport samochodów (+55%, 2,8% eksportu) i mebli (+45%).

    Eksport duński to: tekstylia do przerobu w Polsce, maszyny i urządzenia specjalistyczne, farmaceutyki, odzież, mięso i przetwory mięsne. Najbardziej istotne zmiany w wymianie towarowej to: spadek eksportu maszyn i wyposażenia dla przemysłu o prawie 12%, wzrost eksportu mięsa, wyrobów metalowych oraz farb po ok. 20%. Mniejsza dynamika nakładów inwestycyjnych w polskim przemyśle wiąże się bezpośrednio ze spadkiem importu z Danii maszyn i wyposażenia dla przemysłu oraz aparatury. Eksport duński jest bardziej zróżnicowany niż polski i pierwsze trzy jego pozycje to ok. 30% eksportu ogółem.

    Dane ilustrujące polsko-duńskie obroty handlowe w latach 1998 - 2000 wg źródeł GUS i Departamentu Analiz i Prognoz MG przedstawia poniższa tabela:

W mln USD

Lata	1998	1999	2000	2000/1999 /%/
Eksport do Danii	775,6	842,3	856,6	1,6
Import z Danii	918,1	825,8	783,8	-5,1
Obroty	1.693,7	1.667,1	1.640,4	-1,6
Saldo	-142,5	16,5	72,7	-

    Zainteresowanie przedstawicieli biznesu duńskiego dalszym rozwojem kontaktów gospodarczych z Polską jest duże. Świadczy o tym poziom inwestycji duńskich w Polsce, omówiony poniżej, a także znaczna ilość zgłaszających się do Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP firm duńskich, poszukujących partnerów w Polsce. Poziom konkurencyjności firm polskich jest ciągle wyższy w zakresie towarów mało przetworzonych, o relatywnie niskiej zawartości wartości dodanej. Szansę na wzrost eksportu mogą mieć podzespoły i komponenty, a także produkty żywnościowe, dla których jednak istotną przeszkodą są wymagania jakościowe, ustalana przez Komisję Europejską minimalna cena "wejścia", a także porozumienia między spółdzielniami rolniczymi a lokalnymi sieciami sklepów (130 takich porozumień zostało wyłączonych spod działania nowego prawa o konkurencji).

    Najwięksi inwestorzy duńscy w 1995 r. powołali Duńsko-Polską Izbę Handlową, która liczy ponad 70-ciu członków. Nie ma ona odpowiednika po stronie polskiej. Jest to spowodowane z jednej strony nikłą obecnością firm polskich w Danii, a z drugiej strony znaną niechęcią polskich przedsiębiorców do tworzenia i finansowania organizacji reprezentujących ich wspólne interesy. W okręgu Frederiksborg (Płn. Zelandia) działa natomiast organizacja "Scan-East Oresund", zrzeszająca przedsiębiorców duńskich i z południowej Szwecji, prowadzących interesy handlowe i gospodarcze z Polską. Organizacja ta ściśle współpracuje z Wydziałem Ekonomiczno-Handlowym Ambasady w zakresie promocji gospodarczej.

    Praktycznie jedynym niekorzystnym zjawiskiem w bardzo dobrych wzajemnych stosunkach gospodarczych są trudności, jakie napotykają polskie firmy realizujące kontrakty na dostawę sprzętu inwestycyjnego, związane z uzyskiwaniem zezwoleń na pracę dla fabrycznych ekip montażowych. Konieczność przestrzegania ustaleń, wynikających z umów zbiorowych, postawa branżowych związków zawodowych a także postępowanie władz duńskich stwarza bardzo poważne i trudne do pokonania bariery dla polskich eksporterów sprzętu i usług inwestycyjnych, naszym zdaniem nieuzasadnione obecną sytuacją na duńskim rynku pracy.

Eksport do Danii

    Zagadnienia wymiany handlowej z Danią należy rozpatrywać poprzez pryzmat zasad i regulacji prawnych obowiązujących w krajach Unii Europejskiej. Generalnie zasadą jednolitego rynku jest otwartość na wymianę międzynarodową na większość artykułów przemysłowych poza wyrobami stalowymi, tekstyliami i artykułami rolnymi. Unia Europejska do minimum zredukowała restrykcje dotyczące importu i eksportu. Obowiązują one jedynie w przypadku importu nieprzetworzonego złota, etanolu oraz innych artykułów importowanych głównie z krajów Dalekiego Wschodu takich jak: wyroby rolne, tekstylia, odzież, niektóre materiały budowlane i artykuły gospodarstwa domowego.

    Stosunki handlowe między Polską i Unią Europejską reguluje Układ Europejski z dnia 16 grudnia 1991 roku, na mocy którego od roku 1999 między Unią Europejską i naszym krajem utworzona została strefa wolnego handlu na artykuły przemysłowe. Oznacza to, iż wobec produktów innych niż artykuły rolne i spożywcze /przetworzone rolne/ pochodzenia polskiego stosowane są preferencyjne stawki celne /jednolite we wszystkich krajach piętnastki/. W większości przypadków stawki te wynoszą 0 %.

    W odniesieniu do procedur celnych w Danii obowiązuje Kodeks celny Unii Europejskiej. Zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi importu w momencie przekraczania granicy duńskiej /w sytuacji, kiedy jest to równoznaczne z przekroczeniem granicy UE, w przypadku Polski dotyczy to drogi morskiej/ przewoźnik zobowiązany jest zgłosić towar do odprawy celnej dostarczając dokumentację stwierdzającą charakter przesyłki, kraj pochodzenia i ilość towaru. Następnie duńska firma importująca zobowiązana jest w ciągu 10 dni roboczych przedłożyć w urzędzie celno-podatkowym pełną dokumentację importową /SAD - jednolity dokument celny, fakturę, list przewozowy, świadectwo pochodzenia oraz w odniesieniu do wybranych towarów pozwolenie na import/. Importer odprowadza należności celne tj. zakumulowane cło i podatki raz w miesiącu do 16 dnia miesiąca następnego. Ważną informacją jest, że każdy podmiot, który zamierza prowadzić działalność importową w Danii w celach handlowych musi się wcześniej zarejestrować w lokalnym urzędzie celno-podatkowym jako licencjonowany importer. Wówczas obowiązuje zasada odprowadzania należności celnych raz w miesiącu. W przypadku importu do celów prywatnych wszelkie opłaty związane z odprawą celną muszą być uiszczone w momencie odprawy przed wpuszczeniem towaru na duński obszar celny.

    W przypadku przewozu towarów przez Niemcy /jedyny kraj, z którym Dania ma granicę lądową/ odprawa dokonywana jest na granicy polsko-niemieckiej jako zewnętrznej granicy celnej Unii.

    Na towary, których krajem przeznaczenia jest Dania nakładane jest cło, podatek od wartości dodanej oraz w przypadku wybranych towarów akcyza. Zgodnie z informacją przedstawioną wcześniej artykuły z Polski objęte są stawkami preferencyjnymi. Zastosowanie stawki preferencyjnej wymaga przedłożenia duńskim władzom celnym świadectwa pochodzenia towaru EUR1. Wysokość cła nalicza się od wartości celnej towaru tj. ceny fakturowej powiększonej o koszty transportu i ubezpieczenia.

    Podatek od wartości dodanej VAT /duński skrót MOMS/ wynosi 25 % i dotyczy wszystkich artykułów przemysłowych i rolnych oraz zdecydowanej większości usług. Wysokość akcyzy jest zróżnicowana i dotyczy takich produktów jak: wyroby spirytusowe, wino, piwo, wyroby tytoniowe, czekoladowe, kawa i herbata, lody, kasety wideo, żarówki, opakowania jednorazowe, paliwa i samochody.

    W odniesieniu do importu żywności i leków czy artykułów chemicznych przepisy duńskie są bardzo restrykcyjne. Przywóz mięsa, drobiu, ryb lub ich przetworów podlega ścisłym wymogom inspekcji weterynaryjnej. Wszystkie artykuły spożywcze muszą spełniać normy dotyczące stosowania konserwantów i być oznaczone etykietami w języku duńskim zawierającymi informacje na temat składników. Na produktach, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia musi znajdować się widoczne ostrzeżenie. Firmy duńskie, które chcą importować żywność muszą uzyskać licencję lub pozwolenie od Inspektoratu ds. Weterynarii i Żywności / www.vfd.dk /.

    W odniesieniu do kosmetyków, przed wprowadzeniem na rynek takich produktów jak, szminki, cienie do oczu, pasta do zębów, szampony, dezodoranty, mydła toaletowe, kremy itp. stosowna informacja musi być przekazana do Ministerstwa Środowiska, Departamentu Wyrobów Chemicznych zawierająca między innymi, nazwę i adres producenta, kraj pochodzenia, nazwę handlową produktu, rodzaj produktu. Podobna procedura obowiązuje importerów detergentów i środków czystości, z tym, że muszą oni raz w roku przed 1 lutego przekazywać sprawozdania ze swojej działalności do Departamentu Wyrobów Chemicznych. Bardziej skomplikowana procedura występuje przy imporcie substancji chemicznych i niebezpiecznych substancji chemicznych lub innych produktów zawierających takie substancje. Importer jest zobowiązany ustalić czy dana substancja chemiczna znajduje się na liście substancji niebezpiecznych. W przypadku sprowadzania nowych substancji chemicznych, które nie występują w wykazach EINECS zawierających listę wszystkich substancji w Unii Europejskiej fakt ten musi być zgłoszony do Ministerstwa Środowiska. Wszystkie substancje chemiczne przed wprowadzeniem na rynek muszą być sklasyfikowane według przeznaczenia do użytku przez osoby prywatne lub do celów komercyjnych. Importer musi dysponować pełną informacją na temat substancji, którą sprowadza.

Certyfikacja wyrobów przemysłowych

    Wyroby przemysłowe sprowadzane do Danii winny być zgodnie z dyrektywami Nowego Podejścia oznaczone znakiem CE. Dotyczy to produktów z takich dziedzin jak: niskonapięciowe wyroby elektryczne, proste zbiorniki ciśnieniowe, zabawki, wyroby budowlane, kompatybilność elektromagnetyczna, maszyny, środki ochrony indywidualnej, nieautomatyczne urządzenia wagowe, aktywne implanty medyczne, urządzenia gazowe, sprawność energetyczna kotłów wodnych, materiały wybuchowe do użytku cywilnego, urządzenia medyczne , wyposażenie używane w atmosferach potencjalnego wybuchu, jachty i łodzie rekreacyjne, dźwigi, sprawność energetyczna chłodziarek i zamrażarek, urządzenia ciśnieniowe, wyposażenie terminali telekomunikacyjnych, urządzenia diagnostyczne "in vitro", instalacje linowe do przewozu osób. Obowiązek oceny czy produkt podlega dyrektywie Nowego Podejścia i czy wymagany jest znak CE ciąży na producencie. W przypadku, gdy dany produkt objęty jest jedną z 21 dyrektyw Nowego Podejścia producent lub w jego imieniu importer dokonują notyfikacji wyrobu w jednej z akredytowanych przez UE jednostek certyfikującej, przy czym nie musi to być jednostka działająca w Danii. Raz uzyskany znak CE w jednym z państw unijnych lub w jednym z przedstawicielstw firm certyfikujących w Polsce obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej.

Zawieranie umów (kontraktów) i windykacja należności

    W prawie duńskim sprawy związane z zawieraniem kontraktów, ich wejściem w życie
i ich interpretacją, a także związane z ich unieważnieniem regulowane są przez odrębną ustawę - Prawo o Kontraktach. Dania, która podobnie jak Polska jest sygnatariuszem Konwencji ONZ w sprawie Kontraktów na Międzynarodową Sprzedaż Towarów, złożyła derogacje odnośnie rozdziału II tej Konwencji, dotyczącego sporządzania kontraktów. W związku z tym sprawy te na terenie Danii regulują przepisy ww. ustawy. Ustalenia rozdziału II Konwencji są tylko wtedy obowiązujące, jeśli w kontrakcie jest jasno sprecyzowane, że w sprawie sporządzania kontraktu nie obowiązują przepisy duńskie.

    Prawo duńskie nie precyzuje żadnych wymagań co do formy umowy (kontraktu), który może mieć także formę ustną, jednak w tym ostatnim przypadku problematyczne staje się udowodnienie swoich racji. Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kopenhadze spotyka się z przypadkami, w których firmy polskie realizują eksport na podstawie ustnych zamówień partnerów duńskich bez określania szczegółowych warunków dostawy i płatności. W tych przypadkach współpraca układa się pomyślnie do momentu, w którym jedna ze stron przestanie wywiązywać się z przyjętych na siebie zobowiązań. Trudno jest wtedy dochodzić swoich praw nie mając argumentów w ręku. Sytuacje, w których firmy duńskie nie regulują swoich należności nie są częste, na ogólną liczbę kilkunastu tysięcy polskich przedsiębiorstw eksportujących do Danii informowani jesteśmy o kilku lub kilkunastu przypadkach niesolidnych podmiotów duńskich w ciągu roku kalendarzowego. Aby uniknąć kłopotów związanych ze ściąganiem nie płaconych przez podmioty zagraniczne, w tym duńskie, należności za zrealizowany eksport należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Przede wszystkim, eksport powinien następować w oparciu o pisemne zamówienie /traktowane jako odpowiedź na ofertę/ lub kontrakt między dostawcą polskim i odbiorcą zagranicznym, w którym określone zostaną między innymi warunki płatności i sposób rozstrzygania ewentualnych sporów, tzw. klauzula arbitrażowa.

    Jeżeli jednak przypadek niesolidnego partnera wystąpi to rozwiązanie zaistniałego sporu po wyczerpaniu drogi polubownej nastąpić może w dwojaki sposób. Pierwszym jest skierowanie sprawy do sądu arbitrażowego, pod warunkiem że w kontrakcie istnieje odpowiedni zapis, drugim zaangażowanie wyspecjalizowanych instytucji /na ogół firmy prawniczej lub wywiadowni handlowej/ zajmującej się windykacją należności. W przypadku Danii przekazanie sprawy adwokatowi powoduje wszczęcie procedury, która obejmuje kilka etapów działania począwszy od wezwania do zapłaty w ustawowym terminie 10 dni do ewentualnego skierowania pozwu przeciwko dłużnikowi do sądu rejonowego. Firmy zajmujące się windykacją pobierają za swoje usługi opłatę najczęściej w wysokości 10% kwoty będącej przedmiotem windykacji oraz stałą stawkę przed rozpoczęciem procedury tzw. start-up.

    Poniżej podajemy informacje na temat trzech znanych na rynku duńskim firm zajmujących się windykacją należności:

• DUN & BRADSTREET, tel 36738000, fax: 36709129, www.dbdanmark.dk , biuro w Polsce: Krzywickiego 34, 02-078 Warszawa, tel. 6257202, fax: 6623667.
• KOB A/S, tel. 33111200, fax: 33111207, www.kob.dk
• NORDAN A/S, tel. 43432711, fax: 43432927, www.nordan.dk.

Ważniejsze imprezy targowe w Danii

    W Danii znajdują się trzy centra wystawienniczo-targowe, które organizują imprezy o charakterze międzynarodowym. Są to Bella Center A/S w Kopenhadze oraz MesseCenter w Herning i Fredericia Messecenter na półwyspie Jutlandzkim. Kalendarze targów i wystaw dostępne są w internecie pod adresami: www.bellacenter.dk, www.messecenter.dk i www.dmh.dk. Poniżej przedstawiamy, krótką charakterystykę kilku imprez, które ze względu na swój charakter oraz strukturę polsko-duńskiej wymiany handlowej mogą się cieszyć zainteresowaniem polskich przedsiębiorców.

AGROMEK - międzynarodowe targi maszyn rolniczych, hodowli bydła i trzody chlewnej /International Trade Fair for Agricultural Machinery, Cattle and Pigs/, organizowane są tradycyjnie na początku roku kalendarzowego. W 2002 odbędą się w dniach od 21 do 26 stycznia. Agromek jest największą wystawą organizowaną przez Messecenter w Herning i jedną z największych w całej Danii, regularnie odwiedza ją około 90 tysięcy osób z czego 15 % stanowią goście zagraniczni. W roku 2001 odbyła się 27 edycja Agromeku, w której na powierzchni wystawowej 85 tys. metrów kwadratowych przedstawiło swoją ofertę 580 wystawców, w tym 24 wystawców zagranicznych z 10 krajów. Większość firm zagranicznych nie miała samodzielnych stoisk, tylko była reprezentowana przez swoich duńskich partnerów. Łącznie na targach obecnych było 1330 firm, w tym 750 z 31 krajów. W tym gronie występowały również firmy polskie od lat współpracujące z duńskimi dystrybutorami maszyn rolniczych /Praestbro Maskiner, czy Grene A/S jak również znanymi producentami, którzy część swojej produkcji realizują w naszym kraju /Kongskilde Industries A/S i Brdr. Holst Sorensen A/S. Adres internetowy targów Agromek jest następujący: www.agromek.dk

Skandynawskie Targi Meblowe /Scandinavian Furniture Fair/ w Kopenhadze. Odbywają się zazwyczaj w maju. W roku 2002 termin targów ustalony został na 1 - 5 maja. Głównym organizatorem imprezy jest Duńskie Zrzeszenie Przemysłu Meblowego /www.danishfurniture.dk/. Same targi mają charakter ponadnarodowy i przeznaczone są głównie dla profesjonalistów. W ubiegłym roku na powierzchni 25 tys. metrów kwadratowych prezentowało się 404 wystawców, w tym 80 zagranicznych z 26 krajów. W trakcie pięciu dni wystawowych, z których cztery przeznaczone były wyłącznie dla specjalistów imprezę odwiedziło 14.361 osób, z czego 27% stanowili goście zagraniczni z 61 krajów Europy i świata. Od ubiegłego roku w targach tych aktywnie uczestniczy Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Kopenhadze, który poprzez własne stoisko promocyjne informuje odwiedzających o polskim przemyśle meblarskim i poszczególnych zakładach produkcyjnych. Firmy związane w branżą meblarską i przemysłem drzewnym zainteresowane rynkiem duńskim, w szczególności zaś Skandynawskimi Targami Meblowymi proszone są o kontakt w Wydziałem /www.brh-dania.dk/. Szczegółowe dane dotyczące powyższej imprezy dostępne są w internecie: www.scandinavianfurniturefair.com.

Kopenhaskie międzynarodowe targi odzieżowe połączone z targami obuwia i wyrobów skórzanych /Copenhagen International Fashion Fair, Scandinavian Shoe Fair, Bag and Leather Goods Fair/. Impreza ta odbywa się dwa razy w roku zazwyczaj w lutym i sierpniu. Jej głównym organizatorem jest Federacja Duńskiego Przemysłu Tekstylnego i Odzieżowego / www.textile.dk /. Uczestniczy w niej ponad 600 wystawców, a odwiedza ok. 15 tysięcy osób. Najbliższa siedemnasta edycja targów odbędzie się w dniach od 9 do 12 sierpnia 2001 roku, natomiast w przyszłym roku 7 - 10 lutego i 8 - 11 sierpnia. Ścisła współpraca między Polską i Danią w branży tekstylnej i odzieżowej /odzież jest numerem jeden w polskim eksporcie do Danii, a tekstylia zajmują trzecie miejsce w imporcie/ powoduje, że coraz więcej firm z Polski interesuje się targami odzieżowymi w Danii. W roku 2000 grupa polskich przedsiębiorców i projektantów mody uczestniczyła we wspólnej ekspozycji zatytułowanej Polski Tydzień Mody 2000.

FORMLAND + Danish Lighting + TEXPO - targi sprzętu oświetleniowego, wyrobów tekstylnych, upominków i sztuki użytkowej /Trade Fair for Giftware, Lighting, Textiles and Applied Arts/ w Herning odbywają się dwa razy w roku, w lutym i sierpniu. Najbliższe zaplanowane zostały na 10-13 sierpnia 2001 roku, kolejne 8-11 lutego i 9-12 sierpnia 2002 roku. Targi te gromadzą wystawców w takich dziedzinach jak: oświetlenie i dekoracja wnętrz, porcelana stołowa i artystyczna, szkło użytkowe, upominki, artykuły biurowe i papiernicze, materiały obiciowe do mebli, zasłony, firany, obrusy, odzież, wyroby ze skóry, biżuteria i kosmetyki. Corocznie uczestniczy w nich 600 wystawców a odwiedza 23 tysiące gości.

Ocena ryzyka inwestycyjnego i ranking kredytowy Polski

    Pozycja Polski w ocenie instytucji finansowych w ostatnim okresie korzystnie się zmieniła. W rankingu ryzyka kredytowego, prowadzonym przez Fundusz Kredytów Eksportowych w zakresie kredytów dłuższych od jednego roku Polska w II połowie 1999 roku awansowała wraz z Węgrami z grupy trzeciej do drugiej, w której do tej pory były Czechy i Słowenia. W zakresie ubezpieczeń kredytów krótkoterminowych Polska, tak jak poprzednio, została zakwalifikowana przez Fundusz Kredytów Eksportowych (EKF) do drugiej od góry kategorii ryzyka (po wysokorozwiniętych krajach OECD). Z polskich banków w 2000 r. sklasyfikowane zostały: Bank Handlowy S.A., który uznany został za bank "1 klasy wiarygodności"- grupa B, oraz Bank Śląski, Bank PeKaO S.A. i Bank PKO BP, które uzyskały status banku "solidnego" - grupa C. Polska została także zakwalifikowana do grupy 2 krajów w ramach tzw. "consensusu OECD", tzn. może otrzymywać kredyty na okres do 10 lat o stałym oprocentowaniu, opartym o stawki CIRR (commercial interest reference rate).

Duńskie inwestycje w Polsce

    Dania, relatywnie do swego potencjału gospodarczego, jest znaczącym inwestorem zagranicznym w Polsce. Zgodnie ze statystyką Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych zajmuje pod tym względem 14 miejsce, a łączna, skumulowana suma duńskich inwestycji w Polsce wyniosła na koniec 2000 roku 741,2 mln USD.

    Liderem wśród największych duńskich inwestorów w Polsce jest Fundusz Inwestycyjny dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej powołany do życia w roku 1989 przez parlament duński. Działalność Funduszu polega na wspieraniu kapitałowym firm duńskich, w tym również małych i średnich zainteresowanych realizowaniem przedsięwzięć gospodarczych w państwach byłego bloku wschodniego. Fundusz specjalizuje się w finansowaniu z własnych środków spółek joint venture z duńskim udziałem oraz projektów mających na celu restrukturyzację przedsiębiorstw. Realizacja projektów następuje poprzez wykupienie mniejszościowego pakietu akcji (do 30%, w wyjątkowych przypadkach do 50%) powstających spółek, a następnie uczestniczenie w ich zarządzaniu i restrukturyzacji. Inną formą jest udzielanie kredytów lub poręczeń kredytowych nowo powstającym spółkom. Po pewnym czasie, w miarę umacniania się samodzielności i pozycji danej spółki na rynku Fundusz dąży do stopniowego wycofania zaangażowanych w niej środków. Zazwyczaj następuje to w okresie 6-8 lat od rozpoczęcia inwestycji. W roku 2000 Fundusz uczestniczył w 48 projektach inwestycyjnych wobec 41 w roku poprzednim. 26 inwestycji poczynionych zostało w nowe przedsięwzięcia podczas, gdy 22 realizowane były w istniejące już projekty. Ogółem inwestycje w 2000 roku wyniosły 381 milionów DKK, z czego 214 milionów DKK ulokowane zostało w nowych przedsięwzięciach. Łącznie z kapitałem partnerów duńskich i przedsiębiorców lokalnych w poszczególnych krajach Europy Środkowej i Wschodniej inwestycje z udziałem Funduszu wyniosły 1,4 miliarda DKK. Co druga nowa inwestycja w roku 2000 realizowana była w Polsce. Jest to odzwierciedleniem trendów z poprzednich lat, kiedy to Polska była w centrum zainteresowania inwestorów duńskich. Ze wszystkich dotychczasowych inwestycji od roku 1990 realizowanych w Polsce Fundusz cały czas uczestniczy w formie udziałów lub kredytów w 66 projektach. Z trzynastu podjętych w roku 2000 inwestycji pięć związanych jest z ochroną środowiska. Poza Polską inwestorzy duńscy preferowali w ubiegłym roku kraje bałtyckie. Po trzy nowe projekty powstały na Litwie i Łotwie. Poza ww. krajami Fundusz uczestniczył również w inwestycjach w Bułgarii, Republice Czeskiej, Rumunii, Słowacji i Ukrainie.

    Drugą pozycję zajmuje Foras Holding A/S, grupa kapitałowa działająca na rynku nieruchomości, która zainwestowała w Polsce 85 mln USD.

    Trzecim największym inwestorem duńskim jest TeleDanmark Internationale A/S, który do końca grudnia 2000 roku zainwestował 75,2 mln USD w dwa projekty: telefonię komórkową GSM, 19,25 % udziałów w Polkomtelu oraz wspólne przedsięwzięcie z Telekomunikacją Polską S.A. i GN Great Nordic w linie światłowodowe /DPTG Danish Polish Telecommunications Group/.

    Ponadto do ważnych inwestorów duńskich należą również takie firmy jak:

W mln USD, dane PAIZ

Nazwa firmy	Działalność	Kapitał zainwestowany
Carlsberg	produkcja piwa	69,7
Pol Print	działalność wydawnicza	60,0
Rockwool A/S	materiały izolacyjne	57,3
Nordisk Wavin A/S	tworzywa sztuczne	44,4
Danfoss A/S	automatyka przemysłowa	37,0
TK Bygge Holding	Budownictwo	33,0
GN Great Nordic	telekomunikacja	26,3

    Jak wynika z ww. danych nie ma właściwie dziedziny, w której nie znalazłyby się spółki z udziałem kapitału duńskiego, szczególną aktywność wykazują one jednak w sektorach: produkcji materiałów instalacyjnych i budowlanych, telekomunikacji, przetwórstwa rolno-spożywczego, przemysłu tekstylnego i odzieżowego. Firmy duńskie w Polsce odgrywają coraz większą rolę w eksporcie do Danii. Wśród 20 największych eksporterów do Danii jest 6 firm o duńskim rodowodzie między innymi firma PMB sp. z o.o. z Piły, która produkuje ubrania dziecięce i młodzieżowe, oraz Danfoss sp. z o.o. z Grodziska Mazowieckiego, Danipol, Vallo Saft Polska, Sanita PL i Alldan.

Regulacje prawno-traktatowe

    Dania i Polska mają niemal kompletną infrastrukturę traktatową, regulującą współpracę gospodarczą. Do najważniejszych umów w tej dziedzinie należą:

• Wieloletnia umowa o współpracy przemysłowej, naukowej i technicznej - z listopada 1974 roku,
• Umowa w sprawie rozwoju współpracy gospodarczej - z maja 1976 roku,
• Umowa w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu - z kwietnia 1976 roku, ze zmianami zawartymi w Protokole z 1992 roku,
• Umowa w sprawie popierania i wzajemnej ochronie inwestycji - z maja 1990 roku,
• Umowa o pomocy wzajemnej w sprawach celnych - z 1992 roku.

    Oprócz tych umów, stwarzających bazę dla normalnych stosunków gospodarczych istnieje szereg umów resortowych, jak np.:

• Umowa o współpracy w zakresie energetyki - z 1990 roku,
• Umowa o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska - z 1990 roku,
• Umowa między b. Ministerstwem Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa RP
  a Ministerstwem Środowiska i Energii Królestwa Danii w sprawie pomocy dla sektora energetycznego i środowiska - z 1995 roku,
• Umowa między Ministerstwem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej RP
  a Ministerstwem Żywności, Rolnictwa i Rybołówstwa Królestwa Danii
  o pomocy technicznej i współpracy - z 25 czerwca 1999 roku.

    Praktyczne znaczenie dla rozwoju współpracy między wybranymi przedsiębiorstwami może mieć Umowa między Ministerstwem Gospodarki RP i Ministerstwem Handlu i Przemysłu Królestwa Danii w sprawie rozwijania i umacniania sektora prywatnego w Polsce z 18 czerwca 1999 r., faktycznie przedłużająca Memorandum z 1994 r. do końca 2001 r. W ramach tej umowy rozpoczęte zostały trzy projekty związane z pomocą dla małych i średnich przedsiębiorstw w dziedzinie przemysłu rolno-spożywczego i technologii informatycznych oraz dwa projekty związane z ochroną środowiska w przemysłach spożywczym i poligraficznym.

    W uregulowaniach traktatowych między obydwoma państwami nie ma umowy o współpracy prawnej w sprawach cywilnych. Jest to bardzo istotne w codziennej praktyce współpracy gospodarczej, gdyż w przypadku braku odpowiednich klauzul w umowach gospodarczych ewentualnych roszczeń wobec partnera duńskiego można będzie dochodzić tylko przed sądem duńskim.

Źródło: dane Ministerstwa Gospodarki.